موضوع: اشکال بر لزوم نیت به معنای قصد خصوصیت

 تقدم الکلام باینکه شرط حج تمتع این است که باید این حج با قصد حج تمتع انجام شود یعنی اگر قصد نکرد یا قصد مطلق حج کرد یا قصد غیرش را کرد عمل باطل است.

 دلیل بر لزوم این قصد اولا گفته شد تمییز، متوقف بر این قصد است و ثانیا روایات بر اعتبار این شرط دلالت دارد.

بقی فی المقام شیئ

 بر نیّت به معنای قصد خصوصیت فعل مورد نظر، دو اشکال شده است.

اشکال اول: ما حکی عن المسالک و اوضحه صاحب المدارک علی ما حکاه عنهم مرحوم آقای حکیم در ج 7 ص 389 بما حاصله:

  لزوم قصد به این معنا، تالی فاسد دارد لازمه این معنای از نیت این است که در هر حجی دو نیت لازم است و این تعدد دلیل ندارد مثلا اگر نیت را به لفظ بیاوریم حین الاحرام گفته است محرم می شوم به احرام حج تمتع یعنی محرم می شوم به اینکه انجام بدهم احرام و ... نیت دوم هنگام انجام هر یک از افعال می باشد هنگام طواف بگوید طواف حج تمتع را انجام می دهم و هنگام سعی بگوید سعی حج تمتع را انجام می دهم و....

 صاحب مدارک می فرمایند: مدارك الأحكام في شرح عبادات شرائع الإسلام، ج‌7، ص: 166 «و مقتضاه أنه يجب الجمع بين هذه النية و بين نية كل فعل من أفعال الحج على حدة، و هو غير واضح، و الأخبار خالية من ذلك كله، و قد بيّنّا الوجه في ذلك مرارا».

 شهید در مسالک می فرمایند : مسالك الأفهام إلى تنقيح شرائع الإسلام، ج‌2، ص: 194«قد تكرّر ذكر النيّة هنا في كلامهم، و ظاهرهم أنّ المراد بها نية الحج بجملته، و في وجوبها كذلك نظر».

و فیه: علی تقدیر این اشکال موضوع ندارد یعنی تعددی وجود ندارد زیرا اینکه گفته می شود طواف حین الشروع نیت می خواهد دو احتمال دارد:

 1-مراد از نیت احرام و طواف و... این است که حین الشروع نیت احرام را استقلالا به زبان بیاورد یا در ذهنش آن را خطور دهد.

  2- مراد از نیت احرام و طواف...، استمرار نیت حج می باشد نه یک نیت جداگانه ای از نیت حج.

 اگر مراد از اعتبار نیت در طواف یا در سعی استمرار نیت اولی باشد این تعدد نیست شاهدش این است که این تعدد به این معنا در وضو و نماز هم نسبت به افعالشان وجود دارد در حالیکه این اشکال در باب نیت وضو و نماز نشده است.

 بله اگرمراد کسی احتمال اول باشد این اشکال وارد است ولی کسی نگفته نیت طواف به این معنا لازم است تا بعد اشکال شود که تعدد نیت لازم می آید و بر فرض اینکه این احتمال، قائلی داشته باشد باید به این اشکال شود که نباید نیت را به معنای احتمال اول معنا کنید نه اینکه به اصل لزوم نیت در حج اشکال شود.

اشکال دوم:

 و هو الذی یظهر من السید فی العروة ج 4 ص 612 العروة الوثقى (المحشى)، ج‌4، ص: 612 « مقتضاها(ای الاخبار) صحّة التمتّع مع عدم قصده حين إتيان العمرة»

توضیح این اشکال: از روایات «من اتی بعمرة مفردة فی اشهر الحج» استفاده می شود که قصد عمره تمتع لازم نیست قصد حج تمتع هم لازم نیست و اطلاق هم ضرر ندارد بلکه قصد خلاف هم ضرر ندارد.

 اين اشکال در چند جاي باب حج کما تقدم و سيأتي موجود است:

 1- زید در دهم شوال از شجره محرم به احرام عمره مفرده شده است و عمره مفرده را انجام داده است و بعد در مکه مانده است تا روز هشتم ذی الحجة، طبق روایات فقهاء فرموده اند وی می تواند در این روز محرم به احرام حج تمتع شودو اعمال حج را انجام دهد و عمره مفرده ای که انجام داده است عمره تمتع بحساب خواهد آمد در حالیکه قصد عمره تمتع نشده است و قصد عمره مفرده صورت گرفته است از این مطلب فهمیده می شود که عمره تمتع از عناوین قصدیة نمی باشد.

 2-در باب حج اگر زني به دليل حيض و غيره نمي تواند اعمال حج تمتع را به جا آورد می تواند عدول به حج افراد نمايد.

و فیه: این اشکال اضعف از اشکال اول می باشد زیرا با توجه به اینکه همه احکام شرعیه از امور اعتباریة می باشد و این احکام قابل تخصیص خوردن می باشند لذا بوسیله این روایات، قانون کلی لزوم قصد در حج- تخصیص خورده است یعنی اگر چه از روایات استفاده می شود که حج از عناوین قصدیه است و نیاز به نیت دارد ولی این موارد مذکور از این قاعده کلی خارج هستند نه اینکه از این روایات استفاده شود اساسا حج نیاز به قصد و نیت ندارد.

 این فرع در فقه در دو جا بحث شده است:

 1- در مباحث عمره آمده است که اگر کسی عمره مفرده را در اشهر حج آورده است می تواند حج تمتع انجام دهد یا نه؟

 2- در بعضی ازمتون فقهیه در بحث شرائط حج تمتع ذکر شده است کما في العروه و المستمسک و حج مرحوم آقاي خوئي و حج آقاي شاهرودي و...

 اما سیدنا الاستاذ این فرع را در هیچ یک از این دو باب نیاورده است.

 اين فرع من اتی بعمرة مفردة فی عمرة الحج -داراي مباحث زيادي است:

 1- حج تمتع بر این فرد واجب است یا نه؟

 2- اگر واجب باشد آیا بین واجب بالاصل و بالعرض مانند حج نذری و استیجاری فرق است یا نه؟

 3- آیا این حکم مختص به کسی است که قصد حج تمتع را هنگام احرام داشته است یا اگر قصد هم نداشته باشد این فرع او را شامل می شود.

 4- آیا مفاد روایات این فرع اختصاص به عمره مفرده در اشهر حج دارد یا شامل عمره مفرده واقع در غیر اشهر حج هم می شود.

 5- آيا مطلق من ادرک است يا اختصاص دارد به کسي که تا اول ذي حجه مانده و يا اينکه اخص از اين مورد است يعني تنها کسي که تا 8 ذي الحجه مانده باشد؟

 6- مفاد روایات این فرع آیا قلب است یا انقلاب است اگر انقلاب است انقلاب شرعی است یا نه؟ به عبارت دیگر وقوع عمره تمتع بجای عمره مفرده ای که فرد انجام داده است باید با نیت حاجی صورت گیرد یا اینکه خود به خود این تبدیل صورت خواهد گرفت و نیاز به نیت حاجی نیست؟

 7- آیا می توان در دهه اول ذی الحجه عمره مفرده انجام داد یا نه؟