موضوع: فقه پزشکی/پیوند اعضاء/سیره عقلائیه

بحث ما در مورد سیره عقلاء، در مورد تسلّط انسان بر نفس خود بود. بیان شد که تقطیع و ترقیع عضو به شکل امروزی امر مستحدث و جدید است. در قدیم پیوند اعضایی مانند پیوند کبد و کلّیه نبوده است؛ لکن اصل ترقیع و تقطیع عضو از زمان های دور مطرح بوده که شواهد آن را قبلاً بیان کردیم.

قاعده الناس مسلّطون علی أموالهم و أنفسهم در خصوص ترقیع و تقطیع و پیوند عضو که نیست بلکه مصادیق فراوانی دارد و یکی از مصادیق آن پیوند عضو است. ریاضت های شدید رژیمی و ریاضت های ورزشی و بدنی هم از موارد تسلّط در نفس و بدن است.

اصل سیره عقلائی الناس مسلّطون علی أموالهم و أنفسهم در گذشته مطرح بوده اما مهم کاشفیت آن از امضای معصوم است و إلّا سیره عقلائی به تنهایی که حجیت ندارد. ابتدا باید ثابت کنیم ردعی از طرف معصوم واصل نشده است.

إن قلت: قاعده لا ضرر و لا ضرار ردع این سیره عقلائیه است. این قاعده نفی حکم ضرری می کند. وقتی حکم ضرری در اسلام منتفی است و انسان نمی تواند به بدن خود ضرر بزند، اینجا قاعده الناس مسلّطون علی أموالهم و أنفسهم مورد ردع شارع قرار گرفته است.

قلت: قاعده لا ضرر و لا ضرار قاعده عامی است و هر حکم ضرری در اسلام را نفی می کند. رابطه بین دو قاعده لا ضرر و لا ضرار و الناس مسلّطون علی أموالهم عموم و خصوص من وجه است. گاهی پیوند عضو همراه ضرر معتنا به است و گاهی بی ضرر است و گاهی هم ضرر مطرح می شود ولی در غیر پیوند عضو است پس لاضررردع الناس نیست. بنابراین ردعی به ما واصل نشده است.

مرحله دوم این است که از عدم وصول ردع إحراز عدم ردع از طرف شارع می شود. اینجا کشف از امضای معصوم می شود که معصوم ردعی نسبت به سیره عقلائیه نداشته است، پس مورد امضای معصوم است.

إن قلت: ادله حرمت ظلم شامل ظلم عقلائی می شود. ظلم دو قسم است: حقیقی و غقلائی. این ادله حرمت ظلم شامل همه ظلم ها می شود و تقطیع عضو یک ظلم عرفی است.

قلت: تقطیع عضو اصلاً ظلم عقلائی نیست و خیلی از عقلاء این موارد تقطیع عضو را حسن می دانند. وقتی قطع یک عضو جان یک نفر را نجات می دهد قطعاً ظلم عرفی نخواهد بود.

إن قلت: یک اشکال عام نسبت به سیره های عقلائیه نادر وجود دارد.

سیره عقلائیه دو نوع است: 1.عام البلوی. 2. غیر عام البلوی. عدم ردع شارع از این سیره عقلائیه کاشف از امضای شارع است.

اگر سیره عقلائیه نادر باشد قاعده «لو کان لَبان» در مورد آن جاری نیست. این قاعده می گوید اگر ردعی به ما می رسید و این قاعده در رابطه با سیره های عام البلوی است و حال آنکه سیره عقلائیه در مورد تقطیع عضو عام البلوی نیست. اگر در این مورد مقاله ای نوشته شود مناسب است.

سیره های عقلائیه عام البلوی(مانند سیره عقلائیه درخبرواحدو ظهور وخیار غبن) کم است اما سیره های عقلائیه نادر فراوان یافت می شود وجواب جلسه آینده.