موضوع: قاعده سلطنت/ پیوند اعضاء/ فقه پزشکی

بحث ما راجع به قطع عضو و پیوند آن به بدن خود یا دیگری بود. بحث به تعارض قاعده سلطنت و قاعده لا ضرر و لا ضرار رسید . به مناسبت، قاعده سلطنت قدری در مورد سیره عقلائیه مطالبی را عرض کردیم. چون بحث از سیره عقلائیه کمتر در دروس خارج بیان می شود لازم دیدم مطالبی را راجع به آن بیان کنم.

دو عنوان وجود دارد که گاهی مفهوماً یا مصداقاً با هم خلط می شوند؛ گاهی به جای یکدیگر به کار می روند و گاهی هم از لحاظ مصداق خارجی اشتباه می شود. یک عنوان ارتکاز عقلاست و عنوان دیگر سیره عقلاست. مفهوم ارتکاز عقلاء با مفهوم سیره عقلاء متفاوت است.

ارتکاز عقلاء یعنی یک روشی یا مفهومی در ذهن عقلاء رکوز کرده باشد و به تعبیر امروزی در ذهن عقلاء نهادینه شده باشد به طوری که از هر عاقلی سوال کنی بلافاصله یا با اندک تاملی پاسخ انسان را می دهد. مثل قبح ظلم که در ارتکاز عقلاء وجود دارد که البته گاهی از اوقات این ارتکاز حالت عملی هم پیدا می کند. به این ارتکازی که در مسیر عمل قرار می گیرد، سیره عقلائیه گویند که از لحاظ مفهوم با ارتکاز عقلاء متفاوت است.

یک مثال که هم ارتکازی بودن وهم ادعای سیره عقلائیه بودن شده خیار غبن است. در مورد این خیار غبن دو دیدگاه مطرح است:

    1. سیره عقلائیه در حکم واقعی.

    2. سیره عقلائیه در حکم ظاهری.