درس خارج فقه استاد مقتدایی

موضوع: زکات انعام ثلاثه، نصاب زکات شتر(ابل):

ایام عزاداری و ایام حزن و غم و اندوه اهلبیت قسمتی سپری شد و حتما در جلسات بعنوان مبلغ و هم بعنوان شرکت در مجالس شرکت داشتید امیدواریم خداوند قبول نماید و اسم ما در دفتر عزاداران امام حسین(ع) و مبلغین احکام اهل بیت(ع) ثبت و ضبط شده باشد و همه این‌ها ذخیره برای قیامت ما باشد انشاءالله.

قبل از دهه عاشورا وقتی حوزه سال تحصیلی را شروع کرد ما هم شروع کردیم ولی در همان هفته اجلاس خبرگان بود که مجبور شدیم تعطیل کنیم از این جهت چند روزی بیشتر موفق به درس نبودیم حالا شروع می‌کنیم و همان را مجدد تکرار می‌کنیم.

بحث فقهی: بحث در کتاب الزکات، بر محور تحریرالوسیلة حضرت امام(ره) بود؛[1] گفتیم در کتاب زکات مباحثی تقریبا بعنوان مقدمه است که صحبت شد و بحث کردیم مثلا معنای لغوی و اصطلاحی زکات را بحث کردیم که به معنی طهارت و رشد و نمو آمده است.

و نیزگفتیم اتفاقی است که زکات به نه چیز تعلق می‌گیرد و مستحباتی هم بود که گفتیم محل اختلاف است و مرحوم امام قبول ندارند و فقط زکات در ثمار را مستحب می‌دانند[2]

بحث دیگر هم فضیلت زکات بود که از احکام مهم و ضروری اسلام است که منکر آن مرتد و کافر است و تارک زکات هم محکوم به نوعی کفر شده[3] که با کفر اصطلاحی فرق دارد. حتی می‌بینیم در قرآن در ردیف نماز قرار داده شده است[4] و این اهمیت زکات را می‌رساند. تا اینجا بیان بحث مقدماتی بود. از این پس وارد اصل بحث می‌شویم.

در ادامه بحث مرحوم امام(ره) در ذیل مسئله 1 می‌فرماید: «و الكلام في التسعة المزبورة التي تجب فيها الزكاة يقع في ثلاثة فصول»[5] آن نه چیزی که زکات در آن واجب است در سه فصل بیان می‌شود فصل اول انعام ثلاثه و فصل دوم نقدین و فصل سوم در غلات اربعه.

وجوب زکات ابل چهار شرط دارد

1- به حد نصاب برسد؛

2- سائمه باشد یعنی معلوفه نباشد؛

3- یک سال بگذرد یعنی از وقتی که مالک حد نصاب شد یک سال بگذرد؛

4- بارکشی از این حیوان‌ها نشود.

نصاب ابل: مرحوم امام می‌فرماید: «القول في النصاب مسألة 1 في الإبل اثني عشر نصابا»[6] در شتر 12 نصاب است. و همه علما هم بالاتفاق قبول دارند.

نصاب اول: پنج شتر: وقتی تعداد شترها به پنج رسید زکات آن یک گوسفند است.

نصاب دوم: ده شتر: وقتی تعداد شترها به ده رسید زکات آن دو گوسفند است.

نصاب سوم: 15 شتر: وقتی تعداد شترها به 15 رسید زکات آن سه گوسفند است.

نصاب چهارم: 20 شتر: وقتی تعداد شترها به 20 رسید زکات آن چهار گوسفند است.

نصاب پنجم: 25 شتر: وقتی تعداد شترها به 25 رسید زکات آن پنج گوسفند است.

نصاب ششم: 26 شتر: وقتی تعداد شترها به 26 رسید زکات آن یک شتر بنت مخاض[7] است.

نصاب هفتم: 36 شتر: وقتی تعداد شترها به 36 رسید زکات آن یک شتر بنت لبون[8] است.

نصاب هشتم: 46 شتر: وقتی تعداد شترها به 46 رسید زکات آن یک حقه[9] است.

نصاب نهم: 61 شتر: وقتی تعداد شترها به 61 رسید زکات آن یک جزعه[10] است.

نصاب دهم: 76 شتر: وقتی تعداد شترها به 76 رسید زکات آن دو بنت لبون است.

نصاب یازدهم: 91 شتر: وقتی تعداد شترها به 91 رسید زکات آن دو حقه است.

نصاب دوازدهم: 121 شتر: وقتی تعداد شترها به 121 رسید در مورد زکات آن عدد خاصی گفته نشده است بلکه یک قاعده کلی گفته شده که اگر عدد شترها 121 به بالا باشد زکات آن را باید بشمارد یا 50 تا 50 تا بشمارد و هر 50 تا یک حقه بدهد و یا 40 تا 40 تا بشمارد و هر 40 تا یک بنت لبون بدهد.

ملاحظه می‌فرمایید در پنج مورد اول هر پنج عدد یک بار محاسبه می‌شود.

صاحب جواهر می‌فرماید: «بلا خلاف أجده بيننا، بل الإجماع بقسميه عليه، و النصوص إن لم تكن متواترة فيه فمستفيضة »[11]

مرحوم حکیم در مستمسک می‌فرماید: «فصل في زكاة الأنعام إجماعاً، كما عن الخلاف و الغنية و الانتصار، بل عن غير واحد دعوى إجماع المسلمين عليه»[12]

در ادامه بحث برخی از روایات را می‌خوانیم. برای فردا انشاءاله.

وصلی الله علی محمد و آله الطاهرین.