< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد مقتدایی

91/07/10

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: كتاب الديات (دیه عجان)

فرع دوم: حکم عجان:

«لو ضرب عجانه فلم یملک بوله ولا غائطه ففیه الدیة کاملة»[1]

دومین فرع از فروع خاتمه عجان بود و گفتیم اگر عجان یعنی عصب موجود بین خصیتین و حلقه غیر استخوانی دبر[2] از کار بیفتد و مجنی علیه مالک بول وغائط خود نباشد دیه کامله دارد.

دلیل مسأله:

علاوه بر اینکه مشهور قائل به این قولند و بعضی ادعای اجماع نیز کردند روایتی نیز به عنوان دلیل مطرح است:

اسحاق بن عمار[3] «عن ابی عبدالله(ع) قال سمعت اباعبدالله(ع) یقول قضی امیرالمومنین(ع) فی الرجل یضرب علی عجانه فلا یستمسک غائطه ولا بوله ان فی ذلک الدیة کاملة»

بر اساس روایت اسحاق بن عمار امیرالمؤمنین(ع) در مورد مردی که بر اثر جنایت اختیار بول و غائط خود را از دست داد حکم کردند جانی دیه کامله بپرازد.

و دیروز گفتیم مرحوم شهید[4] بر روایت به خاطر اسحاق بن عمار ایراد گرفته‌

گرچه از دیدگاه مرحوم آقای خویی[5] اسحاق بن عمار از این جهت که فطحی[6] است ضعیف است و عمل مشهور هم جبران ضعف نمی‌

از دست دادن قدرت نگهداری یکی از بول یا غائط بر اثر جنایت بر عجان:

اگر ضربه‌

احتمال اول: دیه کامله: «فیه الدیة»[7]

دلیل احتمال اول: روایت سلیمان بن خالد[8] در حکم بعصوص است که خواندیم «لا یملک إسته» إست یعنی مقعد. اختیار معقد ندارد یعنی بول یا غائط را نگه نمی‌(ع) در مورد شکستن بعصوص و عدم مالکیت بر بول و غائط فرمود «فیه الدیة» پس معلوم می‌«فیه الدیة» پس در بول هم دیه دارد.

احتمال دوم: ارش: «ویحتمل الحکومة»[9] وجهش این است که دلیل و تقدیر شرعی نداریم چون دلیل می‌قیمت گذاری می‌

احتمال سوم: مصالحه: «والاحوط التصالح»[10] امام در احتمال سوم می‌

فرع سوم: «ولو ضرب غیر عجانه فلم یملکهم فالظاهر الدیة»[11]

اگر در منطقه عجان به غیر عجان ضربه‌

دلیل مسأله:

برای استدلال قول فوق می‌[12] آمده است «فی الرجل یضرب علی عجانه فلایستمسک قضی الدیة کاملة» می‌

فرع چهارم: از دست رفتن قدرت نگهداری یکی از بول یا غائط با ضربه بر غیر عجان:

«ولو ضرب غیر عجانه فلم یملک احدهما فیحتمل الحکومة والدیة والاحوط التصالح»[13]

حضرت امام در این فرع همان سه وجه محتمل در عجان را مطرح می‌

اقول: علاوه بر این سه وجه دو روایت هم داریم که در جواهر و غیره ذکر نشده است می‌

1- غیاث بن ابراهیم[14] عن جعفر عن ابیه «ان علیا قضی فی رجل ضرب حتی سلس ببوله بالدیة کاملة»

2- ابی البختری[15] عن جعفر عن ابیه «ان رجلا ضرب رجلا علی راسه فسلس بوله فرفع الی علی علیه السلام فقضی منه بالدیة فی ماله»

ملاحظه می‌

فرع پنجم: دیه شکستن استخوان عضوی که مقدر شرعی دارد:

«فی کسر کل عظم من عضو له مقدر شرعا»[16] اگر بر اثر جنایت استخوان یک عضو از اعضائی که دیه مقدر شرعی دارد بشکند در تعیین نوع شکستن استخوان چهار صورت متصور است و هر کدام از صورت‌«کل ذلک علی قول المشهور»[17] و در مورد هر چهار صورت نظر مشهور را تأیید می‌

تفصیل بحث صور چهارگانه برای فردا إن شاء الله.

وصلی الله علی سیدنا محمد وآله الطاهرین


[2] ممکن است گفته شود بر اساس سه معنایی که برای عصعص بیان کرده‌.
[6] اسحاق بن عمار الصیرفی از اصحاب امام صادق و امام کاظم علیهم السلام است. فطحی مذهب است ومعتقد به امامت عبدالله افطح پسر امام صادق علیه السلام بود رجال ابن داوود او را ضعیف و فطحی دانسته است اما همین ابن داوود نام دیگرش (اسحاق بن عمار بن حیان) را توثیق کرده است همچنین رجال طوسی و کشی و نجاشی و حلی و الفهرست طوسی او را توثیق یا مدح کرده‌1-اسحاق، 2-اسحاق بن عمار، 3-اسحاق بن عمار الساباطی، 4-اسحاق بن عمار الکوفی، 5-.اسحاق بن عمار بن حیان، نیز آمده است

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo