موضوع : نهی در عبادات و معاملات

 اعوذ بالله من الشیطان الرجیم. بسم الله الرحمن الرحیم. رب اشرح لی صدری و یسرلی امری واحلل عقدﺓ من لسانی یفقهوا قولی.

 بحث درباره نهی در عبادات نهی در معاملات آیا موجب فساد است یا نه؟ راجع به نهی در عبادات یک تسلمی در اصول هست به این که نهی در عبادات موجب فساد است دو سه تا دلیل خوب هم برایش آورده اند.

 یک دلیل گفته اند که مبعد است مقرب نمی تواند باشد همان که در باب اجتماع امر و نهی بزرگانی نظیر استاد بزرگوار ما آقای بروجردی و دیگران فرموده اند خب در این جا به طریق اولی، گفته اند این منهی عنه است این مبعد است وقتی مبعد شد مقرب نمی تواند باشد.

 دلیل خوبی است اگر در باب اجتماع امر و نهی ما نپذیرفتیم و گفتیم که مبعد من جهه مانعی ندارد که مقرب من جهه باشد اما این جا دیگر جهت ندارد برای این که امر آمده روی یک عنوان، نهی آمده روی همان عنوان لا تصل، دع الصلاه ایام اقرائک بنابراین این بخواهد نماز بخواند اصلا این نماز مبعد است مقرب نمی تواند باشد.

 نظیرش هم باز فرموده اند که این اصلا ارشاد الی الفساد است این که فرموده است دع الصلاه ایام اقرائک معنایش این است که نیاور که نمی شود نیاور که فایده ای ندارد لذا اصلا یک امر عقلائی است شارع مقدس هم ارشاد کرده است ما را به فساد، یعنی این نماز نمازی نیست که صحیح واقع بشود بنابراین به خودت زحمت نده نیاور که نمی شود.

 خب این هم خیلی عالی است که نهی در عبادات موجب فساد است برای این که آن نهی ارشاد الی الفساد است این هم حرف دوم.

 حرف سوم که سر بسته گفته اند آن هم خوب است گفته اند آقا چیزی که مرجوح است نمی تواند که راجح بشود و نماز حائض مرجوح است منهی عنه است و چیزی که مرجوح است معنا ندارد راجح باشد یعنی بر گردانده اند به اصل مصالح نفس الامری و فساد نفس الامری گفته اند که واجب ها و مستحب ها در نفس الامر مصلحت تامه ملزمه یا مصلحت غیر تامه دارد بالاخره دارای مصلحت است که امر شده لذا راجح است حالا گاهی راجح است با منع من النقیض گاهی راجح است بدون منع از نقیض، بالاخره رجحان دارد مصلحت دارد خب اگر منهی عنه باشد معنایش این است که مفسده دارد دیگر بین مصلحت و مفسده که جور نمی آید مفسده تامه ملزمه دارد وقتی مفسده تامه ملزمه داشت دیگر مصلحت ندارد ولو مصلحت فی الجمله مصلحت استحبابی این هم خوب است.

 بنابراین سه تا دلیل آورده شده که باید بگوییم سه تا دلیل هم هر سه عباره اخرای یک دیگر است نهی در عبادات موجب فساد است.

 مرحوم حاج شیخ رضوان الله تعالی علیه در درر یک احتمالی داده اند اما چون که قول مسلم پیش اصحاب بوده خیلی پافشاری روی آن نکرده اند و ایشان فرموده اند اگر نهی را به خصوصیت بزنیم دیگر اشکال ندارد و این دع الصلاه ایام اقرائک معنایش این است که نماز عام این مصداقش است این خصوصیت حیض بودن منهی عنه است.

 سابقا اگر یادتان باشد می گفتیم بین مسئله اجتماع امر و نهی و مسئله نهی در عبادات مسئله اجتماع امر و نهی عامین من وجه است یعنی شیئ واحد معنون به دو عنوان یک عنوان نهی یک عنوان امر این را می گفتیم اجتماع امر و نهی، نهی در عبادت را می گفتیم بینش عام و خاص مطلق است یعنی امر آمده روی عام نهی آمده روی خاص یک مصداق را شارع مقدس بیرون کرده در حقیقت گفته نماز راجح است الا برای زن حائض، خب سابقا این جور گفتیم حالا هم بزرگان که فرموده اند همین جور می فرمایند می فرمایند اصلا این مصداق نیست چون که مبعد است مقرب نیست چون که مرجوح است راجح نیست و نهی در عبادات موجب فساد است مرحوم حاج شیخ رضوان الله تعالی علیه فرموده اند نه، امر آمده روی عنوان کلی روی عام نهی آمده روی خصوصیت تقریبا مرحوم حاج شیخ مسئله نهی در عبادات را بر گردانده اند به مسئله اجتماع امر و نهی.

 اساتید ما یعنی شاگردهای مرحوم حاج شیخ مثل حضرت امام رضوان الله تعالی علیه یا مرحوم آقای داماد رضوان الله تعالی علیه این حرف را از مرحوم حاج شیخ نقل می کردند اما رد جدی هم روی آن نداشتند و مرحوم حاج شیخ هم در درر احتمال را نقل کردند اما رد جدی هم مرحوم حاج شیخ ندارند فقط همین است که ما بگوییم آقا ظهور دع الصلاه ایام اقرائک این است که نهی به اصل عبادت می خورد نه به خصوصیت.

 حضرت امام و آقای داماد و شاگردهای مرحوم حاج شیخ آقای اراکی و دیگران این ها که من درس همه این ها را دیده ام این ها همه رد مرحوم حاج شیخ که می خواستند بکنند می فرمودند ظاهراً این نهی آمده روی ذات شیئ روی نفس شیئ روی عام، نیامده روی خصوصیات، مثل این که ملتزم بودند اگر ما بتوانیم نهی را ببریم روی خصوصیت شیئ معنون می شود به عنوانین از نظر کلی مأمور به است از نظر جزئی منهی عنه است.

 مرحوم حاج شیخ مثال هم می زنند این مثال هم رد کردنش مشکل است ایشان فرموده اند خب مثل نماز در حمام شما که نمی گویید نماز در حمام باطل است می گویید که مکروه است می گویید باب اجتماع امر و نهی است باب اجتماع امر و نهی هم نمی گویید، می گویید که امر آمده روی کلی نهی هم آمده روی مصداق روی جزئی لذا نهی را می گوییم نهی تنزیهی و نماز در حمام صحیح است، مرحوم حاج شیخ شاگردهایشان نقل می کنند مثال می زدند به نماز در مسجد می گفتند خب نماز در مسجد را شما می گویید که اصل نماز واجب است توی مسجد خواندن مستحب است خب نهی در عبادات هم ما همین را می گوییم می گوییم این زن نماز خواندن بگویید که مأمور به است اما چون حائض است منهی عنه است بنابراین اگر نماز بخواند نماز صحیح است گفتند همین جور که نهی در حمام را می گویید همین طور که استحباب در مسجد را می گویید ما هم راجع به زن حائض این را می گوییم مگر این که دلیل داشته باشیم، دلیل داشته باشیم خب معلوم است دلیل داریم نماز زن حائض باطل است اما خب همین ها که می گویند نماز زن حائض باطل است همه چیز را برای این زن حائض درست می کنند می گویند صحیح است این زن حائض جنب است می خواهد غسل کند می گویند می شود این زن حائض می خواهد وضو بگیرد می گویند می شود این زن حائض می خواهد ذکر خدا بگوید بنشیند سبحان الله و الحمد لله مستحب هم هست در سجاده اش بنشیند 30 مرتبه سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اکر بگوید همچنین ما بقی چیزهای دیگر گفته اند هر چه دلیل داری نمی شود، بگو، بخواهد نماز بخواند نمی شود دلیل دارد، بخواهد مقاربت با او بشود نمی شود، دلیل دارد واما آنها که دیگر دلیل ندارد یک کلی درست می کنیم و می گوییم که مانعی ندارد امر آمده باشد روی کلی نهی آمده باشد روی مصداق روی جزئی و نهی از خصوصیت غیر از نهی از عام است

 عرض کردم حالا اگر درر دارید بعضی هایتان درر را ببینید مرحوم حاج شیخ رضوان الله تعالی علیه فرموده اند اما البته جزم به مسئله ندارند شاگردهای ایشان هم که ایشان را رد کرده اند فقط وقتی که می خواهند رد بکنند می فرمایند که ظهور دع الصلاه ایام اقرائک این است که نهی به نفس صلاه خورده نه به خصوصیت یعنی ادعای ظهور می کنند نه ادعای استدلال، مسئله اصولی را مسئله فقهی می کنند می گویند ظهور دع الصلاه ایام اقرائک این جوری است که من یک دفعه به آقای داماد رضوان الله تعالی علیه می گفتم آقا این اگر ما مسلم پیش اصحاب نداشتیم این که نماز زن حائض باطل است شما این ظهور را می گفتید؟ ایشان جواب من خنده می دادند خدا رحمتشان کند.

 خب راستی یک دفعه حتمی است مثل مقاربت با زن حائض خب حتمی است مسلم است روایات دیگر داریم حرام است مثلا کفاره دارد و امثال این ها زن حتما باید نماز نخواند نماز بخواند باطل است حتی بدعت است گناه دارد خب آنها هم روایت داریم خیلی خوب، اما اگر راستی این روایت ها را نداشتیم این ظهوری که شاگردهای مرحوم حاج شیخ می گویند آیا این ظهور پیدا می شود؟ خب ممکن است کسی بگوید آقا من می فهمم نهی آمده روی خصوصیت وقتی آمده روی خصوصیت خصوصیت منهی عنه است نه عام بنابراین اگر نماز را بخواند نمازش صحیح است اما گناه کرده.

 عام است دیگر یعنی ایها المکلف صل خب این هم مکلف است ما می گوییم که امر کرده گفته نماز بخوان اما از آن طرف هم گفته است که اگر نماز خواندی نمازت درست است مثل همان نماز در حمام، نماز در حمام را چه می گویید؟ نماز در حمام اگر دلیل نداشتیم مکروه همین عین دع الصلاه ایام اقرائک نماز حائض است دلیل خارجی داریم، به عبارت بزرگان به عبارت مرحوم حضرت امام و مرحوم حاج شیخ و مرحوم آقای اراکی و این ها که من دیده ام و فرموده اند این ها یک دفعه دلیل داریم آن وقت ادعا می کنیم می گوییم ظهور دع الصلاه ایام اقرائک یعنی نفس صلاه حرام است باطل است بگوییم آقا اگر شما آن دلیل را نداشتید اگر آن ظهور را نداشتید فرق بین دع الصلاه ایام اقرائک یا ایها الحائض لا تصل با ایها المکلف لا تصل فی الحمام فرقش چیست؟ چه فرقی می کند؟ آن خصوصیت مکانی است این خصوصیت فردی است لذا آن را گفته اند که خصوصیت مکانی، خصوصیت زمانی در بعض اوقات نماز خواندن مکروه است مثلا عند طلوع آفتاب نماز خواندن مکروه است سنی ها که می گویند حرام است بعضی از فقهاء هم گفته اند حرام است چرا؟ گفته اند که حین طلوع الفجر نماز منهی عنه است خب آن زمانش است آن مکانش است آن هم شخصش است خب همه را آقایان به زمان و مکانش که می رسند می گویند که این بینش عام و خاص است و نهی عام است و این نهی زمانی است و مکان است و امثال این ها، وقتی می رسند به شخص می گویند این نهی راجع به نفس عبادت است، یک دفعه اجماع هست روایت هست از آنها می خواهیم استفاده بکنیم حرفی است این را خود مرحوم حاج شیخ هم در درر دارند می فرمایند لولا الظهور شاگردهای مرحوم حاج شیخ هم که مرحوم حاج شیخ را می خواهند رد کنند می فرمایند که ظهور دع الصلاه ایام اقرائک این است که نهی به نفس صلاه می خورد نه به خصوصیت.

 بالاخره این حرکات و سکنات است این حرکات و سکنات گاهی توی غصب است گاهی توی حمام است گاهی توی مسجد است چه تفاوت کرد؟ خب آن کسانی که مجوزی هستند توی غصبش را می گویند نماز درست است توی حمامش را می گویند نماز درست است توی مسجدش را می گویند نماز مستحب است چه تفاوت کرد؟ آن وقت راجع به دع الصلاه ایام اقرائک می گویند که به نفس عبادت می خورد وقتی به نفس عبادت خورد دیگر عبارت می شود مرجوع عبادت می شود منهی عنه ارشاد الی الفساد است خب بله درست است اگر نهی به ذات عبارت بخورد همین است مرجوح است مفسده دارد ارشاد الی الفساد است اما مرحوم حاج شیخ می فرماید احتمالش را که می دهی احتمال بده نهی به نفس عبادت نخورده بلکه به خصوصیت عبادت خورده، نه به عبادت به خصوصیت خورده مثال می زند مثل نماز در حمام به خصوصیت خورده همین جور که نماز در حمام نهی به خصوصیت خورده نه به عبادت لذا می گویید نماز درست است اما در حمام مکروه است راجع به زن حائض هم همین را بگویید بگویید نماز صحیح است اما نهی به خصوصیت خورده.

 ظاهراً حرف مرحوم حاج شیخ حرف متینی است بر می گردد به این که نهی در عبادات موجب فساد است بر می گردد به مسئله فقهی ظهور دارد که این نهی به نفس عبادت خورده نه به خصوصیت آن وقت که به نفس عبادت خورده باشد دیگر نمی شود عبادت که مرجوح است راجح بشود دیگر نمی شود اصلا عبادت باشد دیگر آن وقت ارشاد الی الفساد است این ها همه خیلی خوب است بر می گردد به یک تسلم اصحاب این که زن حائض اگر نماز بخواند نمازش باطل است اما این زن اگر توی حمام نماز بخواند نمازش مکروه است اگر توی مسجد بخواند نمازش مستحب است اگر توی خانه بخواند نه مستحب است یعنی آن خصوصیت نماز را آورده اما نه مستحب است و نه مکروه است و نه راجح است و نه مرجوح.

 حالا باز هم روی قضیه فکر بکنید دیگر فردا هم که تعطیل است ببینیم که پس فردا رد مرحوم حاج شیخ غیر از این فرمایشی که آقایان گفته اند که ظهور به نفس عبادت می خورد غیر از این چیزی برای رد مرحوم حاج شیخ دارید یا نه؟

 وصلی الله علی محمد وآل محمد