درس خارج فقه آیت الله مظاهری

موضوع: 1- باید بین امام و مأمومین حائل نباشد 2- باید بین امام و مأمومین اتصال باشد/ شرط 1و2/ شرایط نماز جماعت‌/ کتاب الصلوة

أحدها: أن لا یكون بین الإمام والمأموم حائل یمنع عن مشاهدته، وكذا بین بعض المأمومین مع الأخر ممن یكون واسطة فی اتصاله بالإمام كمن فی صفّه من طرف الإمام أو قدّامه إذا لم یكن فی صفّه من یتصل بالإمام، فلو كان حائل ولو فی بعض أحوال الصلاة من قیام أو قعود أو ركوع أو سجود بطلت الجماعة من غیر فرق فی الحائل بین كونه جدارا أو غیره ولو شخص إنسان لم یكن مأموما، نعم إنما یعتبر ذلك إذا كان المأموم رجلا، أما المرأة فلا بأس بالحائل بینها وبین الإمام أو غیره من المأمومین مع كون الإمام رجلا بشرط أن تتمكن من المتابعة بأن تكون عالمة بأحوال الإمام من القیام والركوع والسجود ونحوها، مع أن الأحوط فیها أیضاً عدم الحائل هذا و أما إذا كان الإمام امرأة أیضاً فالحكم كما فی الرجل.[1]

صحیحه زراره:‌ فإن کان بینهُم ستره أو جدار فلیست لهم بصلاة.[2]

لذا آن عبارت مرحوم سید که می‌فرماید: «فلو كان حائل ولو فی بعض أحوال الصلاة من قیام أو قعود أو ركوع أو سجود بطلت الجماعة»، این «بطلت الصلاة» است. البته اختلاف هم هست که بعضی گفتند این شرط، شرط مربوط به جماعت است و نه مربوط به اصل صلاة. ولی علی کل حالٍ روایتی که الان خواندم می‌فرماید: «بطلت الصلاة». پس باید حائلی بین امام و مأموم نباشد. هذا کلّه مربوط به مرد است.

عن الحسن بن الجهم قال: سألت الرضا(علیه السلام) عن الرجل یصلی بالقوم فی مكان ضیق ویكون بینهم وبینه ستر، أیجوز أن یصلی بهم؟ قال: نعم.[3]

بعضی از فقها روی روایت فتوا دادند و گفتند که این روایت می‌فرماید اشکال ندارد. اما اشکالی که به روایت هست، اینست که مرحوم فیض در وافی روایت را که نقل می‌کند، می‌فرماید: «یکون بینهم و بین الإمام ستر لشِبره» یعنی به اندازۀ یک وجب. این اصلا از حیال الباب بیرون است و با یک وجب و دیدن با سر و چشم فایده ندارد.

علی کل حالٍ بین مأموم و امام باید حائل نباشد. هذا کلّه راجع به مرد است. راجع به زن نیز اختلاف است. بعضی‌ها تمسک به این روایت کردند و گفتند این در این اطاق و دیگری در اطاق دیگری باشد، مانعی ندارد. مرحوم سید«رحمت‌الله‌علیه»‌ می‌فرمایند باید همدیگر را ببینند. مثل همین که الان مشهور در میان شیعه است که پرده کشیدند و زنها پشت پرده هستند و حرف امام را می‌شنوند و رکوع و سجده و تشهد را می‌شنود و بالاخره می‌تواند از امام متابعت کند و اگر ما بخواهیم بگوییم که زن‌ها در یک اطاق و مردها در اطاقی دیگر و امام جماعت در اطاق دیگری باشند، می‌توانند نماز بخوانند؛ اینطور نیست برای اینکه دو جلسه است. همین دو جلسه بودن بس است برای اینکه بگوییم جایز نیست. بنابراین برای مردها که معلوم شد باید حائل نباشد اما حیال الباب اشکال ندارد. راجع به زن‌ها هم لازم نیست حائل باشد، حیال الباب هم در آنها لازم نیست. مثلاً پشت پرده هستند و امام جماعت را اصلاً نمی‌بینند و مأمومین را هم نمی‌بینند اما توجه به کارها دارند و توجه به جماعت دارند و این توجه به جماعت کفایت می‌کند. و اما اگر توجه به جماعت نباشد، آنها در یک اطاق و دیگران در اطاق دیگری باشند و بخواهند نماز بخوانند به قاعده‌ای که حائل بین زن و مرد در جماعت لازم نیست، نمی‌شود. حائل لازم نیست اما توجه لازم است و اگر بخواهیم بهتر از این بگوییم، حائل لازم نیست اما عرفاً باید یک مجلس باشد و اگر دو مجلس باشد، این هم جایز نیست و یک مجلس بین زن‌ها و مردها باید باشد اما اینکه همدیگر را ببینند، لازم نیست و از اول نماز تا آخر نماز اگر خانم‌ها مستور باشند اما توجه به یک مجلس باشد، کفایت می‌کند.

الثانی: أن لا یكون موقف الإمام أعلى من موقف المأمومین علوا معتدا به دفعیا كالأبنیة ونحوها لا انحداریا على الأصح، من غیر فرق بین المأموم الاعمى والبصیر و الرجل والمرأة، ولا بأس بغیر المعتد به مما هو دون الشبر، ولا بالعلو الانحداری حیث یكون العلو فیه تدریجیا على وجه لا ینافی صدق انبساط الأرض، وأما إذا كان مثل الجبل فالأحوط ملاحظة قدر الشبر فیه، ولا بأس بعلو المأموم على الإمام ولو بكثیر.[4]