درس خارج فقه آیت الله مظاهری

موضوع: آیا سلام دادن به کفار جایز است؟/ مبطلات نماز‌/ کتاب الصلاة

می فرماید: مقتضى بعض الاخبار عدم جواز الابتداء بالسلام على الکافر إلا لضرورة، لکن یمکن الحمل على إرادة الکراهة، و إن سلم الذمی على مسلم فالأحوط الرد بقوله: « علیک » أو بقوله : « سلام » من دون علیک.[1]

بعضی از روایات می‌گوید که نمی‌شود به کافر سلام کرد، مرحوم سید می‌فرماید: روایت ها بیشتر از کراهت دلالت ندارد، بعد می‌فرماید که خوب است اگر کافر ذمی به تو سلام کرد جوابش را بدهی علیک، یا جوابش را بدهی سلام. و دربارۀ اینهایی که مرحوم سید فرمودند روایت هم داریم.

روایات فراوانی در این باره هست، برای اینکه در زمان ائمه طاهرین علیهم السلام کفار یهودی و نصرانی‌ در پناه اسلام زیاد بودند. و اینها رفت و آمد با مسلمانان هم داشته‌اند. لذا در این باره روایاتی وارد شده، بعضی از موذی‌ها مثل یهودی‌های موذی وقتی به مسلمانان می‌رسیدند می‌گفتند «لام علیک» یعنی مرگ بر تو. آنها از ائمه‌ی طاهرین سوال ‌کردند که این متقلب ها بعضی مواقع به ما می گوید «لام علیک» ما چه کنیم؟ می فرمود: شما هم بگویید «علیک» یعنی مرگ بر تو.

یا در بعضی از روایت ها می‌گوید وقتی دکتر می‌روم باید به او سلام کنم چه جور است؟ می فرماید: اشکالی ندارد تو سلام به این یهودی بکن دعات مستجاب نمی‌شود اما با او گرم بگیر، دعا و احوالپرسی کن و او جواب بدهد. این جور روایت ها هست. مرحوم سید می دیدند که این روایت ها را بخواهد حمل بر حرمت بکنند مشکل است برای اینکه اگر حرمتی در کار بود چون آن زمان یهودیان و نصرانیان در دل مسلمانان زیاد بودند. لذا مرحوم سید ‌دید نمی‌شود روایت ها را حمل بر حرمت کند، لذا روایت ها را حمل بر کراهت کرده است.

و اینکه تماس با آنها کراهت دارد، سلام به آنها کراهت دارد اما حرام نیست، دیگران هم اگر مطالعه کرده باشید محشین بر عروه هم به همین صورت جلو آمدند. و بالاخره این که قائل به حرمت نشدند، قائل به کراهت شدند و گفته‌اند سلام و تعارف با یهودیهایی که در زیر پرچم اسلام هستند مثل یهودیها و نصرانی‌های الان که در اصفهان زیاد هستند، گفته‌اند سلام به آنها و گرم گرفتن با آنها کراهت دارد. اما نمی دانم چه شده یک آیه‌ی شریفه در اول سورۀ ممتحنه هست و این آیه از محکمات و دستور کامل راجع به این مسئله دارد. می فرماید: ﴿لاَ يَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوکُمْ فِي الدِّينِ وَ لَمْ يُخْرِجُوکُمْ مِنْ دِيَارِکُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَ تُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ‌ * إِنَّمَا يَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ قَاتَلُوکُمْ فِي الدِّينِ وَ أَخْرَجُوکُمْ مِنْ دِيَارِکُمْ‌﴾ پروردگار عالم نهی نکرده است تماس شما را با کفاری که زیر پرچم اسلام هستند و حربی نیستند، شما به اینها خوبی بکنید، سلام بکنید، جواب بدهید، وقتی پیش دکتر نصرانی می‌روید به او سلام کنید، وقتی کسی پستی دارد ولی نصرانی است به او سلام کنید و دست بدهید، می‌فرماید اینها اشکالی ندارد.

خدا نهی از اینها نکرده است، ﴿لاَ يَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوکُمْ فِي الدِّينِ وَ لَمْ يُخْرِجُوکُمْ مِنْ دِيَارِکُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَ تُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ﴾ مسلمان باید تو دل برو باشد به قول عوام، باید دفع نکند، رفع نکند، جاذبه و کشش داشته باشد، با مسلمانان که باید چنین باشد با کفار غیر حربی نیز باید چنین باشد، اما اگر کافر حربی بود مثل صهیونیسم های الان، حتما باید قطع رابطه باشد. ﴿إِنَّمَا يَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ قَاتَلُوکُمْ فِي الدِّينِ وَ أَخْرَجُوکُمْ مِنْ دِيَارِکُمْ‌﴾ این دیگر کافر حربی است و دیگر باید با او قطع رابطه بکنید.

اگر کافر یا کفاری پیدا شد که توطئه گر بود باید با آنها قطع رابطه بکنید، جنگ نکنید اما آشتی هم نکنید. اسلام می گوید من جنگ با کسی ندارم اما اگر کسی بخواهد با من بجنگد او را نابود می‌کنم. چنانچه پیغمبر «صلی‌الله‌علیه‌وآله» هشتاد و چهار جنگ برایشان پیش آمد و تمام این جنگ ها دفاعی بود، نمی‌توانید جایی پیدا بکنید که یک جنگی را خود پیغمبر اکرم شروع کرده باشند، امیرالمؤمنین «سلام‌الله‌علیه» در حکومتشان سه جنگ خیلی سختی پیش آمد، جنگ جمل، صفین و جنگ خوارج، هر سه برای امیرالمؤمنین خیلی سخت بود و گاهی اوقات بلند بلند گریه می‌کردند، ولی هر سه جنگ را دیگران پیش آوردند. جنگ جمل را مسلمانان جنگجو، فرصت طلب، ریاست طلب، امیرالمؤمنین به آنها ریاست نمی‌داد آنها از مکه و مدینه به عراق آمدند و توانستند جنگ جمل را بپا کنند. و بعد معاویه جنگ صفین را پیش آورد و برای امیرالمؤمنین «سلام‌الله‌علیه» مسلمان کُشی خیلی سخت بود. جنگ خوارج، جنگ با خشک مقدس ها بود، آنها از نظر عبادت خیلی بالا بودند اما یک آدم های قسی القلبی بودند لذا با شیعه خیلی بد رفتار می‌کردند. در تاریخ هست که دو نفر از آنها رسیدند به یک زن و مرد شیعه و مرد را کشتند و آمدند سراغ زن، آن زن باردار بود به او گفتند در دل چی داری؟ آن زن گفت نمی دانم، آنها بچه را از شکم مادر بیرون کشیدند و در مقابل چشمان مادر او را کشتند، امیرالمؤمنین هم مجبور شدند خوارج نهروان را برانداختند، اما همه‌ی اینها جنگ های دفاعی بود، چنین چیزی نداریم که خود امیرالمؤمنین با مسلمانان جنگ کرده باشند، لذا این آیه‌ی شریفه به ما راجع به رفتار و کردارمان با کسانی که با ما کار ندارند و می‌خواهند با ما رابطه داشته باشند در وضع فعلی باید رابطه داشته باشیم مخصوصا اگر رابطه نداشته باشیم تحریم های این ناجنس پیش می آید و این تحریم ها ما را فلج کرده است.

و معنای تحریم ها یعنی ترک رابطه‌ی دنیا با ما، و الان ترک رابطه دنیا با ما شده است و ما هم باید یک کاری بکنیم ان شاء اللّه تحریم ها از بین برود و دشمن سرسخت ما آمریکا نابود بشود. و رئیس جمهور دیوانه دست از دیوانگیش بردارد، و ما بالاخره با دنیا رابطه داشته باشیم و قرآن می فرماید خیلی خوب است، ﴿لاَ يَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوکُمْ فِي الدِّينِ وَ لَمْ يُخْرِجُوکُمْ مِنْ دِيَارِکُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَ تُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ﴾ اگر جنگ با تو دارند دیگر نمی شود ساکت شد، نمی شود زیر بار رفت، ﴿إِنَّمَا يَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ قَاتَلُوکُمْ فِي الدِّينِ وَ أَخْرَجُوکُمْ مِنْ دِيَارِکُمْ﴾ قرآن در این آیه‌ی محکم نشان می‌دهد و تقریباً کلمات مرحوم سید را سالبه بانتفاء موضوع می کند و مرحوم سید باید در این مسئله که یک مسئله‌ی سیاسی است سیاست فقه ما را فرموده باشند و به جای این حرمت ها و کراهت ها و به جای اینکه این روایت ها که موردی است مثلاً یک موردی سوال می کند دیدم به من گفت لام علیکم تو هم بگو علیکم یا یک موردی سوال می کند می خواهم دکتر بروم گرم بگیرم یا نه سلام بکنم یا نه، نباید تمسّک به این روایت ها بکنند که موردی است و مربوط به فقه نیست.