درس خارج فقه آیت الله مظاهری

بحث دربارۀ مصرف زکات فطره بود. فرمودند مصرف زکات فطره مثل زکات مال است. (إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاءِ وَ الْمَسَاکِینِ ...) ﴿التوبة، 60﴾؛ الاّ اینکه زکات مال را نمی‌توان به غیر شیعه داد، اما زکات فطره را می‌شود به غیر شیعه هم داد، اما به شرط اینکه شیعه پیدا نکند.

امام چهارم به مستضعفین از عامه،‌فطریه می‌دادند. ضعفه کسی که شیعه نیست اما مستضعف است. زکات فطره را به اینها می‌دادند. اما در ذیل روایت مرحوم صاحب وسائل از همین فضیل نقل می‌کند که «هی لأهل الولایة الاّ أن لا تجده فان لم تجدهم فلم لاینصب»، اینکه می‌گوییم می‌شود به عامه دهیم، اینطور نیست بلکه باید به اهل ولایت دهیم مگر اینکه شیعه پیدا نشود. اگر شیعه پیدا نشد، آنگاه دادن به مستضعفی که ناصبی نیست، اشکال ندارد. روایت فضیل همین حرف مرحوم سید «رضوان‌الله‌تعالی‌علیه»‌را می‌زند.

لکن یجوز إعطاؤها للمستضعفین من أهل الخلاف عند عدم وجود المؤمنین، وإن لم نقل به هناک.

در زکات مال نمی‌گوییم اما در زکات فطره می‌گوییم که به مستضعفین عامه می‌توان داد به شرطی که شیعه پیدا نشود. لذا این روایت فُضیل که صدر و ذیلش به هم نمی‌خورد. روایت اینست که: «کان جدّی علیه‌السلام یعطی فطرته الضعفه و من لایتولّی»، به مستضعفین از سنّیها زکات فطره می‌دادند. اما دوباره آقا می‌فرمایند: «هی لأهل الولایة الاّ أن لا تجدهم فان لم تجدهم فلم لاینصب». اول می‌فرمایند می‌شود و بعد می‌فرمایند زکات فطره از شیعه است، اما اگر شیعه پیدا نکنیم، می‌توان به مستضعفین داد. حال بگوییم «یعطی فطرته الضعفه و من لایتولی» عطف بیان یا عطف تفسیری است. اشکالش اینطور می‌شود که حضرت اول فرمودند که می‌توان به مستضعفین داد و بعد فرمودند هی للولایة، ‌زکات فطره مختص به شیعه است. دوباره فرمودند اگر شیعه پیدا نکنی، آنگاه می‌توان مستضعفین از آنها داد. تقریباً تعلیق بر محال است، برای اینکه بالاخره این می‌تواند شیعه پیدا کند، بنابراین نمی‌توان زکات فطره را به غیر شیعه داد و اگر فعلاً کسی را سراغ نداری، نگاه می‌داری تا اینکه کسی را پیدا کنی. بالاخره امام سجاد «سلام‌الله‌علیه» اینطور بوده است. صدر روایت می‌گوید به مستضعفین اهل خلاف می‌توان فطره داد. دوباره امام سجاد می‌فرماید «هی للولایة». بعد می‌فرماید مگر اینکه شیعه پیدا نکنی. در زمان امام چهارم «سلام‌الله‌علیه» رسیدگی به فقرا و حتی به دوش گرفتن هیزم و بردن برای فقرا و اداره کردن چندین خانه بوده است، لذا بر روی هم انسان می‌فهمد که این روایتها اینطور می‌گوید که زکات فطره مختص به شیعه است، اما تقیۀ مدارایی به ما می‌گوید که می‌توانی به همسایه‌های سنّی بدهی و برای اینکه وحدت بین سنّی و شیعه حفظ شود، می‌توانی همینطور که به شیعه می‌دهی، گاهی هم به سنّی هم بدهی. اگر این باشد حرف مرحوم سید درست نیست.

امام صادق «سلام‌الله‌علیه» می‌فرمایند: کان جدی «علیه‌السلام»: کان جدّی علیه‌السلام یعطی فطرته الضعفه و من لایتولّی...

ذیل روایت می‌فرماید امام صادق از امام سجاد نقل می‌کنند که:‌ «هی لأهل الولایة الاّ أن لا تجدهم فان لم تجدهم فلم لاینصب». زکات فطره از شیعه است مگر اینکه شیعه پیدا نکنی و آنگاه به مستضعفین از عامه نیز می‌توانی بدهی.در اینجا تناقض صدر و ذیل پیدا می‌شود و اشکالش هم اینست که حمل بر فرض نادر می‌شود. برای اینکه همیشه شیعه پیدا می‌شود مخصوصاً اینکه می‌تواند یکی دو ماه نگه دارد تا شیعه پیدا شود و اگر تلف شد از مال فقیر رفته و این هروقت شیعه پیدا کرد، زکات فطره را به او بدهد. اینطور که من می‌گویم مستضعف و غیرمستضعف هم ندارد. اگر تقیۀ مدارایی باشد، معلوم است امام هم نفرموده بودند و مخصوصاً روایت علی بن یقطین که فرمود «لابأس»، امام به علی بن یقطین گفتند «لابأس». علی بن یقطین وزیر هارون الرشید بود و آقا خیلی روی تقیه مدارایی به او سفارش می‌کردند. بعضی اوقات امام موسی کاظم، علی بن یقطین را با معجزه نگاه می‌داشتند. دستور می‌دادند حتی در خانه که هیچکس نیست به طرز سنّیها وضو بگیر. نظیر اینها زیاد است، لذا مسلّم به علی بن یقطین می‌گوید زکات فطره‌ات را به سنّیها بده، به دلیل تقیه مدارایی. لذا اگر حرف مرا بپذیرید، باید بگوییم مطلقا مثل زکات مال است. همینطور که جدا فرمودند زکات مال را باید به شیعه داد و نمی‌توان به غیر شیعه داد. در زکات فطره هم باید بگوییم باید به شیعه داد و نمی‌توان به غیرشیعه داد.