درس خارج فقه آیت الله مظاهری
کتاب الطهارة
1389/03/24
موضوع : اگر خون حیض قطع بشود + دائم الحیض
اعوذ بالله من الشیطان الرجیم . بسم الله الرحمن الرحیم. رب اشرح لی صدری و یسرلی امری واحلل عقدﺓ من لسانی یفقهوا قولی.
مرحوم سید در مسئله 25 فرمودهاند اذا انقطع الدم بالمره وجب الغسل والصلوه و ان احتمل العود قبل العشره بل و ان ظنت بل وان کانت معاده بذلک علی اشکال نعم لو علمت العود فالا حوط مراعات الاحتیاط فی ایام النقاء این چهار پنج تا فرمایش از ایشان در این مسئله تقریباً قبلاً همه گفته شده است روی مبنای مرحوم سید این فرمایشها درست است، روی مبنائی که ما انتخاب کردیم از روایات گرفتیم این فرمایشها اشکال دارد، حالا این چهارتا فرمایش را از ایشان یک یک عرض کنم برویم جلو اذا انقطع الدم بالمره وجب الغسل والصلوه باید فرض کنیم آن جا که این میداند دیگر این خون عود نمیکند و مثل عادت 7 روز بوده شده 5 روز، خب اگر این باشد بله، دیگر میداند که این دانستن هم پیدا نمیشود حالا فرض کنیم میداند که خون قطع است استبراء هم کرده چیزی ندیده و معلوم است در آن قاعده استبراء هم حضرت فرمودند اگر استبراء کرد و هیچ ندید دیگر باید غسل کند نماز بخواند و اما اگر به اندازه سر سوزن بعد از استبراء خون دید فرمودند نه این حیض است و باید حیض قرار بدهد، لذا مسئله اول فرمایش خوبی است اما یک علم غیب میخواهد که این خانم بداند دیگر این خون عود نمیکند خب خیلی خوب است که آن استبراء را هم همین جور باید درستش بکنیم که بعد از عادتش است ومیداند خون نمیبیند اما اگر قبل عادتش باشد خب مشکل میشود مسئله دیگر،
مرحوم سید میفرماید وان احتمل العود قبل العشره اگر چه احتمال میدهد قبل از 10 روز خون ببیند، این باید برود غسل بکند و باید نمازش را بخواند اگر بعد از عادتش باشد این حرف خیلی خوب است عادتش 7 روز است اما حالا مثلاً به قول عوام استرس دارد اضطراب دارد احتمال میدهد که خون دو دفعه بیاید مظنه هم حتی دارد اما خب عادتش تمام شده است و حتماً باید برود غسل بکند حتی روی مبنای ما اگر یک آلودگیها هم داشته باشد به منزله آن 10 روز است باید برود غسل بکند لذا اینکه میگویند و ان احتمل العود قبل العشره بل وان ظنت این باید برود غسل بکند ظاهراً نمیشود درستش کرد، بله مرحوم سید روی مبنای خودشان که میفرمایند اگر خانم پاک شد ولو در عادتش این باید برود غسل بکند تا بعد ببیند که خون میبیند یا نه؟ اگر خون دید که حیض قرار میدهد اگرخون هم ندید هیچ و آن پاکی را که در وسط عادتش است مرحوم سید عقیده ایشان اینکه اگر خانم پاک بشود باید نمازش را بخواند باید غسل بکند، لذا روی مبنای خودشان فرمایش خیلی متین است اما روی مبنای ماکه میگوییم اگر کسی عادتش 10 روز است ممکن است این در وسط عادت یک روز دو روز متفرق پاک باشد روز پنجم پاک است ششم خون میبیند روز هفتم هشتم پاک است روز نهم خون میبیند اینها این پاکیها ولو استبراء هم بکند خون در مجری نباشد این پاکیها ما میگفتیم که چون اقل طهر 10 روز است و این یک روز دو روز پاک بوده در وسط عادت این حیض است خون نمیبیند اما ما میگوییم حیض است مرحوم سید میفرماید که ولو وسط عادت هم باشد ولو میداند هم بعد از او خون پیدا میشود میفرمایند که آن پاکی را دیگر باید طهر قرار بدهد باید نمازش را بخواند لذا این جا هم روی آن فرمایش فرمایش درست است میفرماید وان احتمل العود قبل العشره وجب الغسل والصلوه بل وان ظنت باز هم وجب الغسل والصلوه، در صورت علمش نتوانستند فتوی بدهند همان که سابقاً میفرمودند، میفرمودند احتیاط بکند، نعم لو علمت العود مثل اینکه 7 روز عادتش است زیاد هم اینها اتفاق میافتد 7 روز عادتش است روز پنجم پاک است روز ششم میداند خون میبیند ما میگوییم این پاکی حیض است مرحوم سید صورت علمش را نتوانستند فتوی بدهند میگویند که این باید احتیاط بکند آن یک روز میداند هم خون میبیند یعنی میداند 4 روز حیض بوده روز پنجم پاک است و میداند روز ششم روز هفتم خون میبیند عادتش تمام میشود باید برود غسل بکند ایشان میفرماید نه اگر همان روز پنجم پاک است و حتی آلودگی ندارد و حتی درمجری هم، استبراء کرده خون نیست چون این پاکی بین عادت است اینجا میفرمایند احتیاط، تروک حائض افعال مستحاضه، و ما میگوییم که نه، حتماً حیض است برای اینکه یک روز پاکی کسی را طاهر نمیکند اقل حیض سه روز است این سه روز را دیده اکثر حیض عادتش 7 روز است هنوز 7 روز نیامده یا اگر مثلاً عادت ندارد سه روز خون دیده پاک است اما میداند باز خون میبیند خب این دیگر تا 10 روز عادت ندارد تا 10 روز میداند خون میبیند اما دو روز در وسط پاک است ایشان صورت احتمال و صورت مظنهاش را میفرماید که باید غسل کند نماز بخواند صورت علمش هم همین است باید احتیاط بکند، یک تقریباً حالا تهافت نه چونکه احتیاط دیگر تهافت ندارد یک تهافتی هم در مسئله ایشان هست برای اینکه بعضی اوقات هم سابقاً خواندیم بعد هم میآییم میخوانیم که ایشان میفرمایند که این طهر بین الدمین این پاک است و باید غسل کند و همین که احتیاط میکنند این جا، جای دیگر فتوی میدهند این حیض نیست و پاک است و باید تا پاک است غسل بکند حتی غسل متکرر هم میگویند باید غسل بکند نمازهایش را بخواند تا دو دفعه خون ببیند این دو دفعه خون ببیند یعنی مثلاً عادتش 7 روز است روز چهارم روز پنجم پاک است نمازهایش را بخواند غسل بکند روز ششم روز هفتم که خون میبیند اینها را حیض قرار بدهد عادتش میشود تقریباً 5 روز، عادتش 7 روز است اما حالا شده 5 روز برای اینکه دو روز پاکی دارد آن دو روز پاکی را ایشان میفرماید این پاک است، پاک است اما هر پاکی که این نیست برای اینکه اقل طهر باید 10 روز پاک باشد، این 10 روز پاک نیست وقتی 10 روز پاک نشد عادتش 7 روز است این پاکیها این جا میگویند احتیاط جای دیگر میفرماید پاکیها باید وضو بگیرد نماز بخواند که ما میگوییم نه، این پاکیهای در وسط حکم حیض را دارد، استظهار آنجاست که این احتمال بدهد این همان است که اول میگویند اذا انقطع الدم بالمره وجب الغسل والصلوه وان احتمل العود قبل العشر بل وان طنت که جاهای دیگر میگویند استظهار این جا فتوی میدهند اینکه وجب الغسل والصلوه چون روایات استظهار این جوری بود لذا استظهار هم در این جا صورت علمش نمیآید، استظهار آن جاست که احتمال میدهد خون بیاید احتمال میدهد خون نیاید مثل یک آلودگی دارد نمیداند حیض است یا حیض نیست؟ استظهار میکند اما صورتی که این جا میفرماید و نتوانستند روی آن فتوی بدهند این است که روز چهارم روز پنجم پاک است و اقل حیض سه روز بوده سه روزش تمام شده عادتش هم 7 روز است حالا روز چهارم یا مثلا روز چهارم با روز هفتم پاک است حالا که پاک است میداند که بعد هم خون میاید روز هفتم خون میاید و این میرود غسل میکند اما این میداند بین الدمین پاک است آن وقت بین الدمین پاک است سابقاً بعد هم میاییم ایشان معمولاً میفرماید این طهر بین الدمین طهر است پاک است باید برود غسل بکند نمازهایش را بخواند این جا احتیاط میکنند نعم لو علمت العدد فالا حوط مراعات الاحتیاط فی ایام النقاء در ایام پاکی که ما میگوییم حیض است، ایشان میفرمود که حیض نیست پاک است، این جا میفرماید فی ایام النقاء تروک حائض، اعمال مستحاضه، دیگر شما هستید که ببینیم مبنایتان چه بوده؟ آیا به فرمایش مرحوم سید میخورد یا نه؟
مسئله آخر که باز این به نسبت مسائل بعدی چیزی ندارد و وارد میشوند مسئله مشکل در باب حیض آن مسئله بعدی است، حالا قبل از آن این جور میفرمایند اذا لم یمکن الاستبراء این زیاد اتفاق میافتد این خانم پاک است امام علیه السلام فرمودند استبراء بکن اگر در درون تو خون است بگو حیض است اگر نه بگو استحاضه، روایت استبراء این جور بود اما حالا این خانم توی خانهاش نیست توی مسافرت است و بخواهد استبراء بکند توی ماشین نشسته کار مشکلی است دیگر، نمیشود، مثلاً موقع نماز است، نماز مغرب و عشا، عصر است، این نشسته است توی جمعیت نمیتواند پا شود، نمیتواند استبراء بکند این حالا چکار بکند؟ اذا لم یمکن الاستبراء احتیاط میکنند فالا حوط الغسل والصلوه الی زمان حصون العلم بالنقاء تا وقتی که علم پیدا کند پاک است یا تا وقتیکه آنها را دیگر به وضوح باقی گذاشتهاند یا تا وقتی که بتواند استبراء بکند و حالا که علم دارد توانست استبراء بکند حالا وظیفهاش چیست؟ میفرمایند که فتعید الغسل حینئذ وعلیها قضاء ما صامت و الاولی تجدید الغسل فی کل وقت تحتمل النقاء، مسئله برایشان مسئله مشکل شده لذا میفرمایند که این خانم بعدش اولا میگوید که غسلش را بکند نمازهایش را بخواند روزهاش را بگیرد وقتی که فهمید این بین، تا بفهمد دیگر خون نیست پاک است برود تجدید غسل بکند و این ایامی که در حال شک است و غسل کرده باید احتیاط بکند و نمازهایش را بخواند روزهها هم که میگوییم باید نگیرد روزههایش را هم بگیرد دیگر نمازش هم به وضوح باقی گذاشتهاند نمازهایش را هم بخواند، در حقیقت مرحوم سید مثل اینکه نتوانستند از مسئله در بروند با احتیاط از مسئله در رفتهاند، خلاصه مسئله این شد که یک خانمی احتمال میدهد که در رحمش در درونش خون باشد خب امام علیه السلام فرمود استبراء کن، استبراءیش را هم ما دیروز گفتیم این واجب غیری نیست حتی گفتیم استحباب هم ندارد بلکه عقلش میگوید که بررسی بکن ببین چه جوری است؟ اگر خون در درون باشد خب معلوم است باید بررسی بکند حالا این بررسی نمیتواند بکند حالا که بررسی نمیتواند بکند چه بکند؟ مرحوم سید احتیاط کردهاند احتیاطش چیست؟ غسل کند نمازهایش را بخواند روزههایش را بگیرد تا بالاخره بعد از آن که بتواند استبراء کند یا تا بعد از آن که علم به طهارت پیدا کند دو دفعه غسل کند و نمازهای گذشته و روزههای گذشته و اینها را هم دو دفعه قضا بکند یعنی احتیاط دیگر، نظیر همان احتیاطی که همیشه در باب دماء دارند تروک حائض افعال مستحاضه این جا آن را نفرمودند که یک احتیاط است به عبارت دیگر آن جاها که میگفتند تروک حائض افعال مستحاضه فتوی به احتیاط بود این جا فتوی به احتیاط نیست همان احتیاطاتی است که در رسالههای عملیه زیاد دیده میشود، خب این فرمایش ایشان. حالا اگر ما باشیم و قطع نظر از حرف مرحوم سید چه باید بگوییم؟ خب میگوییم که آن استبراء که برایش واجب است نمیتواند، ساقط است خب وقتی ساقط است این نمیداند آیا حائض است یا نه؟ استصحاب حیض دارد و چرا مرحوم سید این استصحاب را جاری نکردهاند؟ نمیدانم استصحاب حیض دارد تا اینکه یقین کند دیگر خون در درون نیست تا اینکه بتواند استظهار بکند در ما نحن فیه نمیتواند استظهار بکند خب رفع ما اضطروا الیه میگوید استبراء برایت واجب نیست حالا که استبراء برایش واجب نیست این پاک است.
نمیخواهد بگوید که در درون حیض است، نه، آن لازم نیست نمیشود هم، استصحاب ندارد، فرض ما عادت و غیر عادت ندارد فعلاً واجب است براین استظهار چه عادتش تمام شده باشد چه عادت تمام نشده باشد هرچه، دیروز فهمیدیم که امام علیه السلام فرمودند اگر شک داری آیا در درون تو حیض هست یا نه؟ باید استظهار بکنی.
سید احتیاط میکند سید روی فتوای عادت اصلاً جلو نمیاید نباید هم روی فتوای عادت، اصلاً بحث ما روی فتوای عادت نیست دیگر، یعنی عادت شکسته شده این جوری است که این نمیداند در درون حیض است یا نه؟ عادت باشد یا نباشد و این الان این خانم پاک است خون از او بیرون نمیاید عادت 7 روز هم دارد خون از او بیرون نمیآید یا اصلاً عادت ندارد این باید چه بکند؟ گفتند استظهار، خب حالا این نمیتواند استظهار بکند رفع ما اضطروا الیه میگوید خب لازم نیست استظهار بکنی حالا که لازم نیست استظهار بکنیم چه بکنیم؟ این احتیاط مرحوم سید را میگوییم جا ندارد چرا؟ جا ندارد؟ برای اینکه استصحاب دارد استصحاب بقای حیض میگوید نمازهایت را نخوان روزههایت را نگیر تا ببینیم تا یقین پیدا کنیم پاک شده لا تنقض الیقین بالشک بل انتقضه بیقین آخر، خب احتیاط مرحوم سید خوب است اما مثل همان جاهایی است که در مورد اصول عملیه ما احتیاط بکنیم خب معلوم است تا آن جاها که عسر و حرج جلو نیاید الاحتیاط حسن علی کل حال ، اما حالا این جا مرادم است که مرحوم سید چرا تمسک به این استصحاب نکردهاند در حالی که استصحاب هم خیلی خوب است؟ نمیدانم چرا؟ مخصوصاً در شبهات موضوعیه تفحص اصلاً لازم نیست و این هم یک تاییدی میشود که این استصحاب را بکن برای اینکه تفحص نمیتواند بکند اصلاً تفحص هم لازم نیست در شبهات موضوعیه، برای اینکه روایت صحیح السند ظاهر الدلاله داریم آمد خدمت امام علیه السلام گفت یابن رسول الله دماغم خون افتاد نمیدانم به لباسهایم ریخت یا روی زمین فرمودند لا تنقض الیقین بالشک نگفتند که به لباسهایت ریخت فرمودند استصحاب جاری بکن بگو لباسم پاک بود حالا هم پاک است پس روی زمین ریخت این را امام نفرمودند خیلی خوب حالا همین، همین مقدار بس است این سؤال کرد یابن رسول الله اگر بخواهم ببینم به لباسم است یا روی زمین؟ میتوانم نگاه میکنم میدانم حضرت فرمودند اگر میخواهی رفع شک از خودت بکنی بکن و اما اگر حکم میخواهی تفحص لازم نیست لا تنقض الیقین بالشک بل انقضه بیقین آخر، ما نحن فیه همین است این اگر میتوانست استظهار بکند، به دست میآورد چیست، حالا نمیتواند دیگر سالبه به انتفاء موضوع شده استصحاب در موضوع تفحص لازم نیست ولو بتواند، این جا که دیگر نمیتواند هم، حالا این را هم یک قدری روی آن فکر بکنید تا فردا اگر چیزی به نظرتان رسید به من بگویید خب این مسائل تا این جا در حالی که مشکل بود آسان بود
اما مسئله مشکل ما از این به بعد این است اگر یک خانمی عادتش از 10 روز بیشتر است بلکه این دائم الحیض که مشهور است، دائم الحیض نه، اما دائم الدم است این خون میبیند حالا این خانم چه بکند؟ لذا مسئله اولش میفرمایند که اما ذات العاده فلا اشکال فی ان عادتها حیض و غیر عادتها استحاضه و ان کان بصفه الحیض این دیگر این جور میشود مثلاً یک ماه خون میبیند صفت حیض هم دارد اگر عادت داشته باشد عادت وقتیه عادت عددیه آن عادتش را حیض قرار میدهد مابقی را استحاضه قرار میدهد مثلاً عادتش 7 روز است اول ماه تا هفتم حالا هم اول ماه تا هفتم را حیض قرار میدهد بعد آن 23 روز استحاضه، دو دفعه اگر خون میبیند اول ماه را حیض قرار میدهد تا هفتم و مابقی استحاضه است که در بعضی از روایات هم آمده 7 روز حیض قرار میدهد 23 روز استحاضه ولو آن ایام صفات حیض هم دارد ولی دیگر حیض این بیشتر از 7 روز نیست، روی مسئله تقریباً اجماع هست با قاعده هم که خوب میتوانیم درست بکنیم روایات هم هست یک روایت بخوانم ببینیم که دلالتش خوب است یا نه؟
باب 4و باب 5 از ابواب حیض روایت 1 از باب 4 صحیحه محمد بن مسلم عن المرأه تری الصفره فی ایامها فقال لا تصلی حتی تنقضی ایامها و ان رأت الصفره فی غیر ایامها توضأت وصلت این روایت آن جا را فرض کرده که علامت حیض ندارد اما دائماً یک آلودگی دارد این آلودگی را فرموده همه استحاضه ولو در ایام عادتش هم باشد استحاضه است اما آن ایام عادتش را حیض قرار میدهد دیگر بعدش هرچه باشد استحاضه است، عن المرأه تری الصفره فی ایامها یعنی عادتها فقال لاتصلی حتی تنقضی ایامها یعنی عادتها و ان رأت الصفره فی غیر ایامها توضأت وصلت لذا فقهاء همه همه منجمله مرحوم سید در عروه محشین بر عروه فرمودهاند که اینکه اسمش را میگذارند دائم الحیض غلط است، دائم الدم مثل دائم الحدث که سابقاً در بارهاش صحبت کردیم، هستند بعضی از خانمها مخصوصاً بعد از آبستن دو سه ماه آلوده هستند که در همان جا هم انشاء الله میرسیم ما میگوییم که البته اختلاف شدید است ولی ما میگوییم که این خانم اگر عادت 7 روزه دارد آن عادتش را بعد از حیض دیگر 7 روز حیض قرار میدهد چون عادتش 7 روز بوده بعد دیگر باید برود غسل کند و هرچه دیگر یک ماه دو ماه خون میبیند باید عمل مستحاضه را انجام بدهد و این تقریباً یک اجماعی در مسئله هست و دیگر تفاوت هم نمیکند که این علامت حیض داشته باشد، نداشته باشداگر قبل از اینکه این دوام را پیدا بکند این مرض را پیدا بکند اگر عادت داشته طبق آن عادت عمل بکند لذا آن عادتش ولو بعضی اوقات هم علامت حیض ندارد آن عادتش را حیض قرار میدهد چه وقتیه چه عددیه اما بعدش دیگر هرچه هست یعنی یک ماه دیگر اگر مثلا عادتش 10 روز بوده 10 روز حیض 20 روز پاک یعنی عمل مستحاضه ولو صفات حیض هم داشته باشد حتماً باید غسلش را بکند نمازش را بخواند و دیگر مثل یک خانم پاک است فقط باید اعمال مستحاضه را به جا بیاورد، این فرع اول.
فرع دوم این هذا کله اگر عادت داشته باشد عادت وقتیه یا عادت عددیه.
مسئله فردا این است که این خانم مبتدئه است این خون میبیند اما بیش از 10، 20 روز و این خانم که خون تا حال ندیده است و عادت ندارد نه عادت وقتیه نه عددیه این خانم چه باید بکند؟ این را مطالعه بکنید تا فردا انشاءالله
وصلی الله علی محمد و آل محمد