اعوذ بالله من الشیطان الرجیم . بسم الله الرحمن الرحیم. رب اشرح لی صدری و یسرلی امری واحلل عقدﺓ من لسانی یفقهوا قولی.

   اذا تعدد الشرط و اتحد الجزاء اگر در علتی یک جز آورد آیا یک جزا برای همه کفایت می کند؟ این مسأله را سابقاً راجع به تعدد اسباب و مسببات صحبت کردم و باید بگوئیم اینجا یک مقدار تکرار است اما تکرار بجاست .

بعضی از بزرگان راجع به ما نحن فیه گفتند تداخل اسباب و مسببات وقتی مثال می زنند به یک مثال جزئی مثال می زنند اینکه کسی هم جنب است هم حائض بوده حالا پاک است هم روز جمعه است می خواهد غسل عرفه بکند، غسل جمعه بکند و این قاعده اقتضا می کند این 4 مرتبه غسل بکند برای اینکه 4 تا علّت است 4 تا سبب است باید 4 تا مسبب بیاید گفتند قاعده تداخل اسباب و مسببات اینست این یک غسل بکند کافی از هر 4 غسل است البته این مثال است یک کلیت بخواهند درست بکنند نمی شود اما بعضی از بزرگان کلیت درست کردند راجع به تداخل اسباب و مسببات گفتند 4 تا سبب است اما یک مسبب هر 4 سبب را جواب می دهد ظاهراً این فرمایش آقایان راجع به این مثال تداخل اسباب و مسببات هم نیست برای اینکه باید 4 تا نیت بکند یک غسل 4 تا نیت تا اینکه آن یک غسل رنگ 4 غسل پیدا بکند والا اگر نیت نکند مثلاً اگر نیت جنابت بکند نیت روز جمعه نکند خب دیگر نباید بگوئیم تداخل اسباب و مسببات شده باید نیت ها بیاید وقتی نیت ها آمد یک غسل کفایت می کند آنهم برای خاطر اینکه دلیل خاصی در مسأله داریم.

مشهور در میان فقها یک چیز ، آن تداخل اسباب و مسببات است و آن اینست که اگر کسی یک غسل بکند کافی از همه اغسالی است که به ذمه این است مثلاً این حائض بوده پاک شده این جنب است و این مس میت کرده است این روز جمعه است باید غسل روز جمعه بکند حالا استحباباً روز عرفه است باید غسل روز عرفه بکند این یک غسل می کند حالا یک نیت یا اصلاً نیت نمی کند الان هم بعضی از بزرگان گفتند که این یک غسل موجب طهارت است و طهارت یعنی رفع هر آلودگی یا پیدا شدن هر طهارتی از همین جهت هم مثلاً می گویند که اگر کسی مثلاً حائض بوده غسل حیضش را نکرده یا مثلاً مس میت کرده غسل مس میتش را نکرده حالا غسل جنابت می کند ولو نیت هم نکند گفتند آن غسل ها از ذمه اش بیرون می رود این دیگر هم پاک از جنابت می شود هم پاک از مس میت می شود هم پاک از حیض آن هم برای یک حرف دیگر دارند و آن اینست که این چیز هایی که موجب غسل است اینها یک آلودگی برای انسان پیدا می شود حالا آلودگی از ناحیه جنابت باشد یا از ناحیه حیض باشد وقتی غسل بکند آن آلودگی از بین می رود طهارت برایش پیدا می شود دیگر سالبه به انتفاء موضوع می شود یا مثلاً راجع به غسل روز جمعه می گویند ولو نیت روز جمعه نکند اما غسل بکند غسل جمعه برای او طهارت پیدا می شود می خواهد نیت بکند می خواهد بکند نیت کون علی الطهاره کرده طهارت برایش پیدا می شود اما یک کسی را پیدا کنیم اینرا تقاضا دارم اهمیتش بدهید که بگوید تداخل اسباب و مسببات به این معنا که 4 تا سبب است یک مسبب است آن مسبب را بیاوریم آن 4 تا سبب تمام می شود این حرفهائی که زدم اینها همه برگشت به اینکه 4 تا نیت بکند تا تداخل اسباب و مسببات شود آنهم تعبد در کار است و این مثال هائی که زدند گفتند که غسل موجب طهارت می-شود پس رفع کدورت می کند این می خواهد نیت بکند می خواهد نکند می خواهد بداند غسل به ذمه اش است می خواهد نداند یا غسل موجب طهارت می شود نه رفع آلودگی می کند طهارت هم پیدا می شود حالا طهارت می خواهد برای جمعه باشد می خواهد برای شب قدر باشد می خواهد برای چیز دیگر این غیر از آن است که ما بگوئیم که 4 تا سبب یک مسبب این یک مسبب 4 تا سبب را از بین می برد .

لذا همینجور که تکوین معنا ندارد 2 تا علّت و یک معلول توارد

علتین بر سر معلول واحد در مسأله ما هم باید بگوئیم عدم تداخل اسباب و مسببات و فتوای ما توی فقه هم همین است خیلی از بزرگان عدم تداخل اسباب و مسببات برای اینکه ظهور هر سببی می گوید من یک مسبب می خواهم و اما قاعده بگوید که تو 4 تا سبب یک مسبب بیاور آن 4 تا مسبب از بین می رود دیگر قاعده اقتضا نمی کند نمی خواهیم هم تمسک به فلسفه و توارد علتین بر سر معلول واحد و معقول نیست یک معلول 2 تا علّت داشته باشد و تداخل علتین و اینها را هم نمی خواهیم بگوئیم تکوین نه تشریع ، بالاخره این علّت نما است حالا واقعاً علّت تکوین نیست اما در شرع مقدس اسلام اینکه فرموده مثلاً ان افطرت فاعتق رغبه مومنه این افطرت یک سبب است حالا بگوئید سبب نما ، سبب تشریعی بگوئید سبب تکوینی نه شرط تشریعی نه شرط تکوینی علّت تشریعی نه علّت تکوینی یعنی اعتبارات هم همینجور که در تکوین یک عللی داریم یک معلولاتی داریم همینجور که در تکوین یک شروطی داریم یک مشروط هائی داریم یک اسبابی داریم یک مسبباتی داریم و واقعاً هم اسم سبب حقیقی مال تکوینی است نه مال تشریع اما توی تشریع هم مثل تکوین است ما یک اسبابی داریم یک مسبباتی داریم شروطی داریم مشروطاتی داریم عللی داریم معلولاتی داریم حالا ولو بگوئید که مثل آب نما ، علّت نما اما بالاخره شارع مقدس جعل کرده است هذا بهذا بالاخره شارع مقدس فرموده این علّت برای آن است .

لذا می توانیم بگوئیم همینجور که در تکوین توارد علتین بر سر علّت واحد محال است در ما نحن فیه هم در شرع مقدس اسلام هم توارد علتین بر سر معلول واحد محال است نمی شود .

لذا اگر از ما بپرسند توارد معلولین و علّت واحد ، توارد علتین بر سر معلول واحد آیا می شود یا نه ؟ بگوئیم نه اسمش را هم می گذاریم عدم تداخل اسباب و مسببات .

لذا ظهور هم همین است اگر گفت این افطرت فاعتق رقبه مومنه این 30 روز روزه خورد خب ظاهر آیه اینست که 30 کفاره باید بگیرد ما تداخل اسباب و مسببات درست بکنیم بگوئیم 30 تا علّت است اما آن اعتق رقبه مومنه می آید آن 30 تا را خنثی می کند خب نمی شود گفت دیگر یعنی اگر ما باشیم و شریعت مقدس اسلام و اعتبارات و عرف و اعتبارات عرف مثل تکوین توارد علتین بر سر معلول واحد جاری نیست حالا خیلی نرویم توی توارد علتین بگوئیم که لا یجوز اینکه یک معلول برای 2 تا علّت باشد یک جزا برای 2 تا شرط باشد الا ما اخرجه الدلیل و الان هم من یادم نیست جایی که توارد علتین بر سر معلول واحد باشد یعنی راستی 2 تا شرط و یک مشروط یا اینکه 2 تا سبب و یک مسبب 2 تا علّت و یک معلول همان علّت های شرعی نه علّت های تکوینی و این مثالهائی هم که آقایان زدند این مثال ها هم از بحث ما بیرون است برای اینکه ما آنجاها را می گوئیم که مثلاً در باب غسل اینجوری می گوئیم که 4 تا نیت بکند ، یک غسل بکند این کفایت می کند و آن نیت ها دیگر 4 تایشان از بین می روند و عرض کردم این توارد علتین بر سر معلول واحد نیست شاید همین دلیل باشد که نمی شود توارد علتین بر سر معلول واحد .

لذا اگر نیت غسل جنابت نکند ، نیت غسل جمعه بکند این جنابتش باقی است و اینکه بعضی از آقایان هم گفتند نه ، نمی خواهند بگویند که این توارد علتین بر سر معلول واحد است می خواهند بگویند که آن غسل آلودگی را سالبه به انتفاء موضوع می کند یا ایجاد طهارت می کند راجع به هر غسل مستحبی اصلاً این غسل ها همه همه برای ایجاد طهارت است.

خب مسأله تا اینجا اینجور شد که تداخل اسباب و مسببات جایز نیست حالا در تکوین جایز نیست برای اینکه برمی گردد به تقدم شئ بر لفظ در تشریع جایز نیست برمی گردد به عدم ظهور برای اینکه ظاهر هر سبب می گوید من یک مسبب می-خواهم این تفاوت نمی کند برمی گردد به اینکه همینجور که عدم تداخل اسباب و مسببات در تکوین است عدم تداخل اسباب و مسببات در تشریع است .

این قاعده ، اما بیائیم توی مثالها ، توی فقه گاهی یک سبب است چند تا شرط مثل اینکه می گوید اذا بلت فتوضا و این چندین مرتبه بول بکند آیا برای هر بولی یک وضو یا نه ؟ چندین مرتبه اگر بول بکند و یک وضو بگیرد کفایت می کند گفتند چونکه از یک جنس است یعنی شرط ما ، علّت ما چون از یک جنس است کفایت می کند یک معلول را یک مسبب را و ظهور اینست که هر کجا علّت ما از یک جنس باشد دیگر تداخل اسباب و مسببات .

لذا چندین مرتبه بول کرده حالا یک مرتبه وضو می گیرد ادعای ظهور شاید بشود کرد الا ما اخرجه الدلیل اینجور بگوئیم که ظهور در آنجائی که معلول های ما مکرر باشد اما از یک جنس باشد تداخل اسباب و مسببات هست آنجا مثل اذا بلت فتوضا اما ممکن است کسی همینجا را ایراد بکند بگوید آقا این اذا بلت برای این حدث پیدا شد حدث اصغر دیگر حدث اصغر روی حدث اصغر که معنا ندارد مثل نجاست است خب کسی دست گذاشت روی بول خب نجس شد حالا دو دفعه دست گذاشت روی بول بگوئیم نجس در نجس شد دفعه سوم بگوئیم نجس در نجس در نجس شد نیست اینجور دیگر در وقتی که بول دوم و سوم بیاید این اصلاً سببیت ندارد آقایان مثل اینکه توی ذهن مبارکشان بوده کل واحد سبب است .

لذا می گویند چون از یک جنس است تداخل اسباب و مسببات ما می گوئیم نه چونکه آن وضوی دوم و سوم نمی تواند کار بکند نمی تواند ایجاد حدث اصغر بکند مثل جنابت کسی که جنب شد باید غسل بکند حالا دفعه دوم ، سوم ، چهارم جنب شد خب این نباید غسل بکند گفتند چون از یک جنس است تداخل اسباب و مسببات ما عرض می کنیم این از باب تداخل اسباب و مسببات نیست آن جنابت دوم دیگر موجب حدث نمی شود چون حدث اکبر واقع شده دیگر این شدت ندارد که جنابت دوم یک مقدار شدیدش کند جنابت سوم یک مقدار شدیدش کند نیست اینجور دیگر در ماه مبارک رمضان ان افطرت فاعتق رقبه مومنه این چیز خورد حالا دو دفعه ، سه دفعه چیز خورد خب دفعه دوم و سوم ان افطرت نیست این اکلت است نه افطرت افطار به همان دفعه اول پیدا شد دیگر دفعه دوم و سوم و چهارم افطار نیست تا ما بگوئیم حالا این 4 مرتبه چیز خورده تداخل اسباب و مسببات یک مرتبه کفاره کفایت می کند ظاهراً درست نیست فرمایش آقایان یک جا باید پیدا بکنند آن علّت دوم کار بکند آنوقت بگویند چون از یک جنس است تداخل.

و اما اگر کار بکند خب دیگر چیزی نیست تا ما اسمش را بگذاریم علّت یک علّت بیشتر نیست و آن اینکه بول کرده دوم و سوم و چهارم هم هیچ چیز یک جنابت بیشتر نیست دوم و سوم و چهارم هم هیچ چیز یک افطار بیشتر نیست دیگر دوم و سوم و چهارم هم هیچ چیز تداخل اسباب و مسببات نشده بلکه آن معلول ما بیش از یک مرتبه واقع نشده و اینکه مرحوم آخوند در کفایه ، بزرگان دیگر هم گفته اند که اگر از یک جنس باشد ظهور در این دارد که تداخل اسباب و مسببات نه به ایشان عرض می کنیم یک جا را پیدا کنید که 2 تا معلول داشته باشیم و بگوئید تداخل و این مثالهائی که شما می زنید هیچ کدام تداخل 2 تا معلول نیست یک معلول است نظیر آن که اسمش دیگر معلول نیست مرتب واقع شده مثل بول بعد از بول ، که ان بول اول موجب حدث می شود بول دوم و سوم چه ؟ هیچ چیز .

فرمودند اگر از یک جنس نباشد تداخل اسباب و مسببات نه و مثلاً مثال زدند که بگوید ان افطرت فاعتق رقبه ان ظاهرت فاعتق رغبه تا آخر گفتند چونکه آن معلول ما از 2 جنس است بنابراین هر کدامش علّت می طلبد الا ما اخرجه الدلیل خب این فرمایش درست است اما تقسیم غلط است این فرمایش درست است برای اینکه 2 تا علّت پیدا شده 2 تا معلول می-خواهد 2 تا شرط پیدا شده 2 تا مشروط می خواهد 2 تا سبب پیدا شده 2 تا مسبب می خواهد این خیلی خوب است هم با عقل و عرف و شرع سازگاری دارد صد در صد اما مثالی که می زنند ما اخرجه الدلیل وقتی می خواهند مثال بزنند می-گویند عرف می گویند اگر این جنب شد بعد هم حائض شد بعد هم پاک شد حالا می خواهد غسل بکند قاعده چون از 2 جنس است 2 تا غسل باید بکند اما شارع مقدس گفت یک غسل کفایت می کند که به ایشان عرض می کنیم نیت ها را باید بکند والا اگر نیت نکند غسل که واقع نمی شود مگر همان حرف را بزنند بگویند که نه این غسل که آمد رفع حدث کرد ، حدث که دیگر فرقی نمی کند بین اینکه جنابت باشد یا حیض باشد این دیگر باز تداخل اسباب و مسببات نیست یک چیز دیگر است که به آن می گویند قدر جامع یک قدر جامعی برایش پیدا شد راجع به حدث یک غسل هم می کند آن غسل تمام می شود خب اینها همه نگفتند آقایان و ظاهراً شما باید بگوئید دیگر ان قلت قلت هم ندارد و این 3- 2 تا ایرادی که وارد می-کنم انصافاً به مرحوم آخوند و دیگران وارد است دیگر انصافاً حالا باید فکرش را بکنید چون ایراد به آقایان است شما باید برای آقایان دفاع بکنید باید من را رد کنید و بگوئید آقایان گفتند و تو اشتباه می کنی .

حالا بحث مان را می خواستم تمام بکنم فردا برویم سر مفاهیم ، طول کشید انشاء الله برای اینکه شما چیز پیدا کنید و اعتراض به من بکنید و برای تتمه بحث مان انشاءالله در همین باره فردا صحبت می کنم .

وصلی الله علی محمد وآل محمد