رب اشرح لی صدری و یسرلی امری واحلل عقدﺓ من لسانی یفقهوا قولی.

مشهور در میان اصحاب این است که ماء مطلق اگر بوی آن، رنگ آن طعم آن به نجاست متغیر بشود نجس است ولو این که آب دریا باشد ، و آب قلیل به طریق اولی، آب کثیر هم جاری باشد، کر باشد، کم باشد، زیاد باشد اگر تغییر در آن پیدا شد البته تغییر به نجاست معلوم است این آب نجس می‌شود.

  اگر ما روایت هم نداشتیم یک امر ارتکازی، امر عقلایی، یک امر عرفی بود اما در این خصوص روایت هم زیاد داریم این جمله خلق الله الماء طهوراً لا ینجسه شیئ الا ان یتغیر لونه او طعمه او ریحه بالنجاسه این یک جمله‌ای است که متفق علیه عند الاصحاب است و این روایت در متون فقهیه آمده است و آن کسانی که مثل محقق در معتبر صاحب سرائر این روایت را نقل کرده‌اند به طور جزم از اهل بیت علیهم السلام نقل کرده‌اند عامه هم همین لفظ را در کتابهایشان آورده‌اند لذا صاحب سرائر می‌فرماید این روایت متواتر است بین العامه و بین الخاصه خلق الله الماء طهوراً لاینجسه شیئ الا ان یتغیر لونه او طعمه او ریحه بالنجاسه .

     حالا علاوه براین جمله که ارسال مسلمات شده در فقه ما خلق الله الماء طهوراً لاینجسه شیئ الا ان یتغیر  علاوه بر این که ارسال مسلمات است روایات فراوانی هم از خاصه در کتب روایی شیعه نقل شده است مثلاً روایت 1 از باب ماء مطلق و در این باب اول روایات باب مطلق روایات فراوانی هست که در بعضی طعم فقط آمده در بعضی بوی فقط آمده در بعضی هم لون آمده البته در میان این روایت‌ها روایت نداریم که هر سه آمده باشد اما متفرقاً نوشته‌ام که روایات باب 3  از ابواب ماء مطلق روایات صحیح السندی است در بعضی ذکر طعم آمده مثل روایت 1 در بعضی ذکر رائحه آمده مثل روایت 4 در بعضی لون و رنگ آمده مثل روایت 11 از باب 9 از ابواب ماءمطلق . اما من ننوشته‌ام این جا در همان باب اول روایت لون روایت رنگ هم آمده لذا خیلی احتیاج به روایت 11 از باب 9 نداشتیم و در همان باب 3 هفت هشت ده تا روایت است روایت‌ها صحیح السند است روایت‌ها ظاهر الدلاله است اما در روایت‌ها یک جا نداریم که هر سه آمده باشد گاهی الا ان یتغیر طعمه در بعضی ان یتغیر لونه در بعضی ال ان یتغیر ریحه، لذا آن جمله خلق الله الماء طهوراً لاینجسه شیئ الا ان یتغیر لونه او طعمه او ریحه آن هر سه آمده و این که مرحوم آقای خویی رضوان الله تعالی علیه می‌فرمایند روایت ضعیف السند است ، نه، از جازمات در کلمات فقهاست مثل مرحوم محقق مثل صاحب سائر که اصلاً خبر واحد را حجت نمی‌داند و حتی مثل صاحب وسائل ، صاحب وسائل روایت 9 و 10 از باب 1 آنجا به طور جزم از مرحوم محقق و صاحب سرائر نقل می‌کنند علاوه بر این جبر سند هم به عمل اصحاب هست برای این که اصحاب تمسک به این روایت کرده‌اند ولو این که سائر روایات را هم قبول دارند تمسک به آن کرده‌اند.

     اما در مسئله ما که ماء المطلق باقسامه ینجس اذا تغیر بالنجاسه من الطعم او الریح او اللون این جمله در کلمات قد ماء در کلمات متأخرین آمده و این لفظ روایت را فقهای ما در فقه آورده‌اند چنانچه فقهای عامه هم در فقه‌شان آورده‌اند ، حالا این خیلی اهمیت ندارد ، بگویید که این روایت ضعیف السند است روایات باب3 هفت هشت ده تا روایت صحیح السند است بر روی هم هم طعم وهم بو و هم رنگ در این روایت‌ها آمده، لذا اصل مطلب اشکالی ندارد .

اشکال در فروعاتش است . فرع اول که مسئله را متعرض نشده‌اند این است خب تغییر بکند به بو ، این را می‌فهمیم مثلاً یک میته افتاده در آب و آن میته آب را تغییر داده از نظر بو، خب بوی جیفه را می‌فهمیم یعنی چه یعنی یک بزغاله مرده یک جا افتاده باشد بوی گند می‌دهد و بوی گندش را استشمام می‌کنیم درک هم می‌کنیم که این بو غیر از بوی عذره است،

  راجع به رنگش هم خیلی امر واضح است به اندازه‌ای واضح است که در بعضی از روایات اصلاً نیامده ، در بعضی از روایات هم آمده برای این که مثلاً یک آب کر اما یک کیلو خون بریزید در آن می‌شود آب مضاف می‌شود آب سرخ، می‌شود تغییر کرد به نجس این را هم می‌فهمیم یعنی چه،

    اما آن که نفهمیدگی است طعم آن است طعم میته چه مزه‌ای دارد یا طعم عذره طعم بول چه طعمی دارد که مثلاً ده بیست مرتبه در یک آب بچه یا بزرگ بول بکند حالا طعم این آب تغییر بکند آن هم طعم به نجاست( یک دفعه طعم تغییر می‌کند آب بد مزه می‌شود آن مراد ما نیست برای این که بعد می‌آییم در باره‌اش صحبت می‌کنیم که اگر طعم یا رنگ یا بو به غیر نجاست شد این آب اگر مضاف نباشد طاهر است ، متأسفانه بعضی مثلاً حوض‌ها آن هم در مسجد خب یک بوی گندی می‌دهد خب این بوی گند به نجاست نیست آب پاک است اما معلوم است وضو گرفتن یا استعمال این آب برای یک مسلمانی که شعارش النظافه من‌الایمان است خب خیلی غلط است لذا این مراد ما نیست که طعم آب تغییر بکند بد بو بشود ، بد خوراک بشود) اما طعم آب تغییر بکند به نجاست باید آن نجاست را بدانیم چه طعمی دارد سپس بگوییم این آب تغییر کرده به نجاست لذا بویش را خوب می‌فهمیم، رنگش را هم خوب می‌فهمیم اما طعمش را نمی‌دانیم یعنی چه ؟ لذا این همه روایت نمی‌دانم چه شده بزرگان متعرض مسئله نشده‌اند در میان ما طلبه‌ها یک شوخی شده این که یک لاتی یک بد جنسی که همیشه بوده الان خیلی زیاد است می‌خواست یک آقایی را مسخره کند لذا گفت که این آب که طعمش به نجاست تغییر کرده شما مگر نجاست را خورده‌ای که بدانی طعمش به نجاست تغییر کرده؟ می‌گویند آن آقا یک جواب که به این لات بخورد جواب دادند گفتند که شیرین مزه است دلیلش این است که مگس‌ها پشه‌ها جمع می‌شوند اطراف چیزی که شیرین مزه باشد چون اطراف آن عذره جمع می‌شوند معلوم می‌شود شیرین مزه است اما خب همه این‌ها شوخی است همه این‌ها جواب‌های لاتی است اما راستی مسئله یعنی چه؟ در این مسئله مانده‌ایم که این همه روایت تفسیر نشده، بوی آن را می‌دانیم برای این که بوی میته را خوب می‌تواند استشمام بکند بعد هم ببیند این آب بوی میته دارد یا نه؟ رنگش را هم می‌دانیم مثلاً ده بیست مرتبه الاغ‌ها که در روایات هم داریم بول بکنند در یک آب خب این آب رنگش تغییر می‌کند حالا ولو این که به نجاست هم تغییر نکند اصلاً آب مضاف می‌شود این را هم می‌فهمیم رنگش تغییر کرده ، رنگش تغییر کرده به بول ، رنگش تغییر کرده به خون این‌ها را هم می‌فهمیم ، اما این آب تغییر کرده از نظر طعم به نجاست این را چه جور به دست بیاوریم؟

  متأسفانه مسئله مشکل است و متعرض مسئله هم نشده‌اند اصلاً، اگر آب طعمش تغییر بکند این اگر مثلاً بوی درخت توت بردارد به واسطه این که برگ‌ها ریخته شد در آن خب این آب نجس نمی‌شود اگر مضاف نشود نجس نمی‌شود یا مثلاً این آب یک طعمهایی که می‌توانیم بچشیم و چشیده‌ایم مثلاً طعم خون اگر کسی بگوید می‌دانم چه طعمی دارد ؟ خون ریخته باشد در این خب این طعمش را بدانیم اما خیلی از نجاسات همه نجاسات حتی خون کسی طعمش را نمی‌داند الا مثلاً شراب خوار شراب خورده باشد طعم شراب را بداند حالا شراب را بریزند در این آب به اندازه‌ای که طعم شراب بردارد این می‌شود این خوب است اما روایت این فرد نادر  را که نمی‌خواهد بگوید خلق الله الماء طهوراً لا ینجسه شیئ الا ان یتغیر لونه او ریحه او طعمه خب یک قاعده کلی.

من آن وقت‌ها تخیل می‌کردم این تخیلم حالا برایم باقی است و آن این است که از بوی میته پی ببریم به طعم میته این تقریباً هم دیگر هردو یک می‌شود که گاهی انسان از رنگ یا از بو پی می‌برد به طعم، آب را نخورده اما این آب بوی جیفه می‌دهد پی ببرد که طعمش هم همین است یا مثلاً این آب سرخ رنگ شده پی ببرد طعم خون اگر می‌شد بخوریم طعم خون را بفهمیم حالا هم این چیزی که می‌بینند این لون پی ببریم به طعم آن از لون و ریح پی ببریم به طعم، اگر حرف من را بپسندید روایت را می‌توانیم معنا کنیم و اگر بپسندید یکی از مجملات است که در کلمات فقهاء نیامده و انشاءالله امیدوارم که شما عزیزان فکرش را بکنید یک وجه غیر از این وجه من، صحیح‌تر این حرف من تأویلی است بتوانید مثل لون نجس، مثل ریح نجس که معلوم و هویداست عرفاً طعم نجس هم در مقابل آن دو  هویدا و معلوم باشد ، اگر این حرف من را بپسندید تأویل است اما چاره‌ای نیست اگر نه چیز دیگری بهتر از این به نظر شما آمد دیگر انشاءالله فردا بگویید یا بنویسید تااین که به دیگران بگویم . این فرع اول. فرع مشکلی است برای من.

 فرع دوم که این هم خیلی فرع خوبی است این که اگر به متنجس رنگ آن بوی آن طعم آن تغییر کرد آیا این آب نجس است یا نه ؟ مثلاً پارچه نجس شده حالا انداختند در آب و رنگ آب تغییر کرد به این متنجس نه به نجس آیا این آب نجس است یا نه ؟ یا مثلاً یک چیزی نجس است عین نجاست در آن نیست یا عین نجاست هم در آن است کم است بچه بول کرده روی فرش روی لباس و آن را می‌زنند در آب این آب رنگ آن پارچه را بر می‌دارد یا بوی آن لباس را برمی‌دارد خب معلوم است لباس بو دارد یا طعم آن را برمی‌دارد و آن بول هم مضمحل می‌شود رنگ نمی‌دهد گاهی نجاست رنگ می‌دهد مثل اصل مسئله ، گاهی نجاست رنگ نمی‌دهد ، متنجس رنگ می‌دهد آیا این نجس می‌کند آب را یا نه ؟

  مشهور در میان فقهاء گفته‌اند نه، برای این که در روایات ما نجس آمده الا ان یتغیر لونه او طعمه او ریحه بالنجاسه و ما از نجاست بخواهیم تجاوز کنیم به متنجس، روایت نداریم وقتی روایت نداشتیم قاعده طهارت داریم استصحاب داریم، قاعده طهارت داریم این آب سابقاً پاک بوده الان نمی‌دانم پاک است یانه؟ پاک است، یا این که نمی‌دانم این آب الان پاک است یا نه؟ کل شیئ طاهر ، اصاله الطهاره فی الاشیاء اگر کسی استصاب جاری نکند و ما که استصاب جاری می‌کنیم دیگر مقدم بر اصاله الطاهره است لذا مثل مرحوم سید در عروه و مشهور(گفته‌اند نه).

  شیخ طوسی رضوان‌الله تعالی علیه فرموده‌اند ، فرقی نیست بین متنجس و بین منجس ، فرقی نیست بین نجس و متنجس،

   مرحوم شیخ طوسی گفته‌اند اطلاقات روایات ، خلق‌الله  الماء طهوراً لا ینجسه شیئ و این شیئ عام است نکره در سیاق نفی است هم نجس را می‌گیرد هم متنجس را ، لذا الان یتغیر لونه اوطعمه او ریحه بالنجس او بالمتنجس.

  دو قسم است ، یک قسمت عین نجس خیلی است خب ظاهراً این از بحث ما بیرون است مثلاً کهنه‌ که حالا که دیگر دمده شده شاید هم خوب باشد مثل کهنه شویی آن وقت خانم‌ها که یک مصیبت بزرگی بود برای زنها اما آن محبت خدا دادی با جان و دل آن وقت که آب گرم و این‌ها نبود ، در آب سرد نیم ساعت می‌نشست این کهنه‌ها را می‌شست یک دفعه این جوری است خب این تغییر به نجاست است و چون تغییر به نجاست است دیگر این از بحث ما بیرون است این متنجس نیست، این عین نجس است .

 این یک صورت ، خب این حرف شیخ طوسی درست است از این باب درست است که لا ینجسه شیئ ای نجس،

  اما یک دفعه نه، مثل کهنه بچه که در آن بول است یا یک متنجس که عین نجسش رفع شده یا عین نجسش خیلی کم است وقتی بزنند در آب آن عین نجس مضمحل می‌شود مستهلک می‌شود و این تغییر به واسطه ذات متنجس است نه به واسطه نجس ومتنجس، اگر این باشد اثبات کردن حرف شیخ طوسی درست نمی‌شود ، نمی‌شود درست کرد برای این که این لاینجسه شیئ در روایات ما تفسیر شده، همه روایات ما یا بول است یا عذره است یا دم یا میته ، ویک روایت نداریم که متنجس در این روایت‌ها آمده باشد وقتی نداشته باشیم روایت‌ها به ما می‌گوید تغییر به نجاست آب را نجس می‌کند ولو یک دریاچه باشد اما نمی‌دانیم آیا متنجس حکم نجس را دارد یا نه در مسئله ما؟ اصاله الطهاره می‌گوید نه، استصحاب می‌گوید نه، لذا چه چیزی مراد شیخ طوسی رضوان الله تعالی علیه در مبسوط بوده؟ مبسوط هم می‌دانید یک کتاب فوق‌العاده ارزنده‌ای است برای شیعه آن وقت‌ها این سنی‌ها تعییر و سرزنش می‌کردند می‌گفتند شما روایت خیلی دارید مخصوصاً در مقابل شیخ طوسی مفید می‌گفتند شما استدلالهایتان هم خیلی خوب است اما شما مثل ما موطأ ندارید ، موطأ یک کتابی است که مالک نوشته است در زمان امام صادق علیه السلام نوشته است دکان باز شده بود در زمان امام صادق علیه السلام در مقابل حقیقت امام صادق علیه السلام و از جمله دکانها همین موطأ بود که دستگاه ظلم خیلی دامن می‌زد لذا می‌گفتند شما فروعات ندارید مرحوم شیخ طوسی اول مبسوط هم می‌فرمایند چون به ما تعییر می‌کردند که ما رساله عملیه نداریم ، ما فروعات نداریم ، این هم فروعات ما، و انصافاً خیلی کم پیدا می‌شود الا مسائل مستحدثه باشد از کلیاتش هم می‌شود استفاده کرد والا غالب مسائل به طور کلی در این رساله عملیه آمده است ، این‌ها زنگ خطر برای ماست ، کافی شریف رساله مرحوم کلینی بوده، می‌فرماید که یک مریدی، مرید را من می‌گویم یک آقایی، مریدی که نمی‌توانستم حرفهایش را زمین بزنم از من رساله خواست کافی را نوشتم یا مرحوم صدوق من لا یحضر رساله عملیه ایشان است می‌فرمایند که از من خواستند رساله بنویسم من رساله را نوشتم طبق روایات نوشتم و این روایات هرچه در من لا یحضر است بینی وبین الله حجت است .

حالا این جمله شیخ طوسی که فرق بین متنجس و منجس نیست نمی‌دانیم چه جور درستش بکنیم .

 کی گفته متنجس کالنجس؟ یعنی همه احکام نجس بار بر متنجس،نه، نجس قابلیت تطهیر ندارد ، متنجس قابلیت تطهیر دارد این طور که من گفتم اصلاً مسئله را بیرون بردم از بحث، گفتم این متنجس عین نجس به آن است وقتی برود در آب تغییر به واسطه آن عین نجس می‌کند این که هیچ، این معلوم است که نجس است و شیخ طوسی هم مرداشان این نیست مراد شیخ طوسی این است که متنجس مثل این که مثلاً بچه نجس بوده سفره را گذاشته‌اند در مقابلش غذا خورده حالا این سفره نجس شده متنجس حالا این را می‌خواهند آب بکشند وقتی می‌زنند توی حوض حوض تغییر پیدا می‌کند به رنگ متنجس ، رنگش سیاه است رنگ پیدا می‌کند آیا این پاک است یا نجس ؟ شیخ طوسی گفته‌اند نجس است ، چرا نجس است ؟ گفته‌اند فرقی بین منجس و متنجس نیست ، در حالی که خیلی فرق بین متنجس و منجس است، آن اصاله الطهاره دارد وآن اصاله الطهاره ندارد ، آن استصحاب طهارت دارد آن استصحاب طهارت ندارد، لذا نمی‌توانیم حرف شیخ طوسی را الابه آن تأویلی که سالبه به انتفاء موضوع کردم آن جوری باشد حالا این را هم شما فکر بکنید ببینید بهتر از حرف من برای شیخ طوسی که افتخار برای فقه ماست پیدا می‌کنید یا نه؟.

 یک مسئله‌ای که متعرض نشده‌اند و شما متعرض بشوید این که اگر تغییر پیدا کرد به هر دو ، این خیلی فراوان است تغییر پیدا کرد هم به عین نجس و متنجس ، اگر متنجس نبود تغییر پیدا نمی‌کرد، به واسطه منجس و متنجس تغییر پیدا کرد حالا این پاک است یا نه؟ من حیث این که تغییر پیدا کرده به نجس بگوییم الا ان یتغیر لونه این را می‌گیرد من حیث این که تغییر پیدا کرده به متنجس نمی‌گیرد اما اگر هر دو باشد چه؟ باز هم بگویید اصاله الطهاره ، چرا اصاله الطهاره؟ برای این که آن چه می‌دانیم و می‌فهمیم از روایات تغییر به نجس است اما تغییر به متنجس را نمی‌دانیم ، این آب تغییر به هر دو کرده استصحاب طهارت یا کل شیئ طاهر می‌گوییم آب باز پاک است ،

 ظاهراً این هم اگر تغییر به هر دو باشد یعنی کل واحد نتواند کار بکند هر دو این آب را تغییر بدهند نمی‌دانیم این آب آیا نجس شد یا نه؟ روایات نمی‌تواند بگیردش، کل شیئ طاهر حتی تعلم حاکم می‌شود

  وصلی الله علی محمد و آل محمد