موضوع: آیه ی 28 و 29 سوره ی احزاب

 خداوند متعال در آیات 28 و 29 سوره ی احزاب می فرماید: يا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْواجِكَ إِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ الْحَياةَ الدُّنْيا وَ زينَتَها فَتَعالَيْنَ أُمَتِّعْكُنَّ وَ أُسَرِّحْكُنَّ سَراحاً جَميلاً [1]

 وَ إِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ الدَّارَ الْآخِرَةَ فَإِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْمُحْسِناتِ مِنْكُنَّ أَجْراً عَظيماً [2] گفتیم که بعد از جنگ بنی قریظه غنائم بسیاری نصیب مسلمانان شد. بعضی از همسران پیامبر اکرم (ص) تصور کردند می توانند از آن غنائم به نفع خودشان استفاده کنند. خدمت حضرت عرض کردند که مقداری از آن غنائم را به آنها دهد تا لباسی زیباتر، زر و زیور و یا کنیزی برای خدمت برای خود تهیه کنند. رسول خدا (ص) یک ماه از همه جدا شد و سکوت اختیار کرد و بعد این دو این آیه نازل شد و فرمود که ای رسول خدا (ص) به همسرانت بگو که یا دنیا را انتخاب کنند و یا آخرت را. اگر زندگی تجملاتی و زر و زیور می خواهند به آنها بگو که آنها را طلاق می دهی و هدیه ای هم به آنها می دهی تا به سراغ کار خود روند و هر گونه می خواهند زندگی کنند.

 ولی اگر می خواهند خدمت خدا و پیغمبر و به دنبال رضایت خدا باشند باید با زندگی ساده بسازند و از آن غنائم برای تجمل، انتظاری نداشته باشند.

 امروز در دنیا مسأله ای داریم که در مطبوعات و رسانه ها مطرح می شود و آن این است که رانت خواری کار بدی است و نباید دولت و مسئولین مردم را به آن دعوت کنند.

 رانت خواری به زبان ساده و شفاف به معنای این است که برای افراد مورد نظر، امتیازات ویژه ای قائل شوند. مثلا ارز معاملاتی را در اختیار یک فرد بگذارند مثلا یک میلیون دلار که هر دلار حدود 2500 تومان است در اختیار یک نفر قرار دهند. بعد بگویند که جنس وارد کن و به قیمت ارز آزاد که حدود 3500 تومان است بفروش. او در این معامله یک میلیارد تومان نصیبش می شود.

 یا مثلا دولت می خواهد چیزی را بخرد و به مناقصه می گذارد تا ببیند چه کسی از همه ارزان تر آن جنس را می دهد. ولی می بینیم که گاه یکی از دوستان و قوم و خویش ها را باخبر می کنند و آن جنس را از او می خرند. اگر می خواستند به مناقصه بگذارند چند میلیارد کمتر می شد بخرند ولی این امتیاز را به یک فرد می دهند تا به او پول بیشتری داده باشند.

 همچنین دولت می خواهد چیزی را بفروشد که در نتیجه آن را به مزایده می گذارد که هر کس پول بیشتری داد آن را بخرد ولی آن را به یکی از دوستان خود می دهد.

 یا اینکه گاه می خواهند به مسافرت خارجی شوند، در این سفر زن و فرزند و قوم و خویش و دوستان خود را به خرج بیت المال به همراه خود می برند.

 این گونه موارد که به آن رانت خواری و امتیازات ویژه می گویند ممنوع و حرام است. باید در مصرف بیت المال حساب شده عمل کرد. سند حرمت این گونه موارد همان دو آیه ی فوق است که رسول خدا (ص) به همسرانش فرمود که آنها را طلاق می دهد ولی از بیت المال چیز اضافه ای به آنها نمی دهد. این مسأله به حدی مهم بود که رسول خدا (ص) تا حد طلاق پیش رفت. در کشور اسلامی کسی نباید امتیاز ویژه و بی دلیل داشته باشد.

 این پیام را قرآن هزار و چهارصد سال قبل به ما داد و امروزه نیز اهمیت آن قابل انکار نیست.

 امیر مؤمنان علی علیه السلام در خطبه ی 224 نهج البلاغه طرز مبارزه با رانت خواری را معرفی می کند. به عقیده ی ما نه کسی قبل و نه کسی بعد از او توانسته است این گونه شفاف این مسأله را تبیین کنند. این همان داستان برادرش عقیل و آهن گداخته است. علی علیه السلام در این خطبه می فرماید: برادرم نزد من آمد و از من می خواهد که سهمیه ی مردم که یک من گندم از بیت المال است را به او دو من بدهم. (عقیل دید که برادرش رئیس حکومت اسلامی است و این امتیاز ویژه را طلب کرد.)

 امیر مؤمنان علیه السلام می فرماید: وَ عَاوَدَنِي مُؤَكِّداً وَ كَرَّرَ عَلَيَّ الْقَوْلَ مُرَدِّداً (او گفته ی خود را تکرار کرد و چند بار گفت) فَأَصْغَيْتُ إِلَيْهِ سَمْعِي (حرف او را گوش دادم و جوابی به او ندادم) فَظَنَّ أَنِّي أَبِيعُهُ دِينِي (عقیل گمان کرد که من حاضرم دینم را به او بفروشم) وَ أَتَّبِعُ قِيَادَهُ مُفَارِقاً طَرِيقَتِي (و اینکه به خواهش او عمل کنم و روش خودم که عدالت مطلقه است را کنار بگذارم.) فَأَحْمَيْتُ لَهُ حَدِيدَةً (آهنی را در آتش گذاشتم تا داغ شد) ثُمَّ أَدْنَيْتُهَا مِنْ جِسْمِهِ (بعد به بدنش نزدیک کردم) لِيَعْتَبِرَ بِهَا (تا از آتش دنیا عبرت بگیرد و به فکر آتش آخرت بیفتد) فَضَجَّ ضَجِيجَ ذِي دَنَفٍ مِنْ أَلَمِهَا وَ كَادَ أَنْ يَحْتَرِقَ مِنْ مِيسَمِهَا (ناگهان داد عقیل بلند شد و نزدیک بود بسوزد) فَقُلْتُ لَهُ ثَكِلَتْكَ الثَّوَاكِلُ يَا عَقِيلُ (به او گفتم ای عقیل عزاداران بر مرگ تو عزاداری کنند) أَ تَئِنُّ مِنْ حَدِيدَةٍ أَحْمَاهَا إِنْسَانُهَا لِلَعِبِهِ (از این آهنی که یک نوع شوخی حساب می شود و انسانی آن را گرم کرده ناله می کنی) وَ تَجُرُّنِي إِلَى نَارٍ سَجَرَهَا جَبَّارُهَا لِغَضَبِهِ (و من را به سوی آتشی می بری که خداوند با خشم و غضبش آن را برافروخته؟) [3]

 این کلام علی علیه السلام بیان می کند که مسئولین نمی توانند حتی به مقدار کمی که مانند یک من گندم اضافه است هم به کسی امتیاز ویژه دهند.

 

 در بعضی از روایات نیز در مورد جریان فوق مطلب جالبی بیان شده و آن اینکه علی علیه السلام دست عقیل را گرفت و به همراه خود به منزل برد. هوا گرم و شب به پشت بام رفتند. علی علیه السلام به عقیل گفت اگر می خواهی پول دار شوی راهی را به تو نشان می دهم و آن اینکه از بالای پشت بام بنگر و بازار تجار را ببین اگر حاضری دو نفری برویم و مغازه ای را غارت کنیم؟

 عقیل گفت: یا امیر مؤمنان! آیا مرا تشویق به سرقت می کنی؟ حضرت در جواب گفت: بین این کار و سرقت از بیت المال چه فرقی است.

 بعد اضافه کرد که پیشنهاد دیگری دارم و آن اینکه کاروانی به سوی کوفه در حرکت است و اموال زیادی دارند، شمشیر خود را برداریم و آنها را غارت کنیم. عقیل عرض کرد: آیا می خواهی من قاطع الطریق و راهزن شوم؟ امیر مؤمنان علیه السلام در جواب فرمود: اگر این کار بد است، از بیت المال برداشتن هم همان است.

 عالَم اسلام باید به داشتن چنین پیشوایی افتخار کند که با مسأله ی رانت خواری که در دنیای امروز معمول شده است مبارزه می کند. در کشورهای غربی معمول است که یک عده از ثروتمندان به فردی که کاندیدای ریاست جمهوری است اموالی می دهند تا تبلیغات کند. بعد از آنکه او به ریاست جمهوری رسید او هم در مقابل کمک هایی که آن ثروتمندان به او کردند باید به آنها امتیازات ویژه ای بدهد. این یک نوع معامله ی دوطرفه است و موجب شده است که دنیا به فساد کشیده شود. اگر این مسائل از زندگی مسلمانان و غیر مسلمانان حذف شود آن وقت متوجه می شویم که چه عدالتی بر مردم حاکم می شود.

 

 ان شاء الله در جلسه ی بعد پیام دیگر آیه را بیان می کنیم ولی قبل از اتمام این بحث به مسأله ی مهمی که پیش آمده است اشاره می کنیم و آن اینکه گفته شده است که اگر روزه دار دچار تشنگی بسیار شد می تواند آب بخورد و روزه اش هم صحیح است.

 گفته شده است که روایتی بر این مسأله یافت شده است. به آنها می گوییم که با دین مردم بازی نکنند. آن روایت هم از نظر سند و هم از نظر دلالت زیر سؤال است و از آن مهمتر خلاف اجماع است کسی به این روایت عمل نکرده است. حتی می توان گفت که خلاف ضرورت دین است زیرا اگر کسی را ببینند که روزه دار است و آب می نوشد او را روزه دار نمی دانند. اگر او توانائی روزه گرفتن ندارد اسلام به او اجازه داده است افطار کند و بعد قضای آن را به جا آورد. نمی شود هم روزه بگیرد و هم آب بخورد. معنای ضرورت دین این است که کلیه ی مسلمانان آن را غلط و نادرست می دانند.