< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت الله مکارم

کتاب الحج

94/01/31

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: شک در رمی جمرات
بحث در مسأله ی یازدهم از مسائل مربوط به رمی جمرات است که بعد از عود به منی انجام می شود. این مسأله در مورد شکیات در عدد رمی و خود رمی است و امام قدس سره در این مسأله هفت صورت از شکیات را بیان فرموده است:
مسألة 11 - لو شك بعد مضي اليوم في إتيان وظيفته لا يعتني به، ولو شك بعد الدخول في رمي الجمرة المتأخرة في إتيان المتقدمة أو صحتها لا يعتني به، كما لو شك بعد الفراغ أو التجاوز في صحة ما أتى بنى على الصحة، ولو شك في العدد واحتمل النقصان قبل الدخول في رمي الجمرة المتأخرة يجب الاتيان ليحرز السبع حتى مع الانصراف والاشتغال بأمر آخر على الأحوط، ولو شك بعد الدخول في المتأخرة في عدد المتقدمة فإن أحرز رمي أربع حصيات وشك في البقية يتمها على الأحوط، بل وكذا لو شك في ذلك بعد إتيان وظيفة المتأخرة، ولو شك في أنه أتى بالأربع أو أقل بنى على إتيان الأربع وأتى بالبقية.[1]
کمتر کسی این فروعات را متذکر شده است و روایتی هم در این مورد نیست بنا بر این باید احکام آن را از طریق قواعد، به دست آوریم.
در جلسه ی قبل چهار فرع از این مسأله را بیان کردیم.
فرع پنجم: ولو شك بعد الدخول في المتأخرة في عدد المتقدمة فإن أحرز رمي أربع حصيات وشك في البقية يتمها على الأحوط
فردی است که به سراغ جمره ی بعدی رفته است ولی در عدد جمره ی قبلی شک می کند. اگر او یقین پیدا کند که چهار تا از رمی را انجام داده است و ما زاد بر آن را نداند، بنا بر احتیاط واجب باید ما بقی را انجام دهد.
البته ترتیب با چهار تا حاصل شده است از این رو لازم نیست همان موقع برگردد و ما بقی را تدارک کند و بعد از تمام کردن جمره ای که مشغول آن است بر می گردد و ما بقی را رمی می کند. در اینجا قاعده ی تجاوز جاری نمی شود زیرا محل سه تا باقی است و فقط محل چهار تا گذشته است.
نقول: نمی دانیم چرا امام قدس سره قائل به احتیاط وجوبی شده است و حال آنکه باید به صراحت حکم به وجوب بر گشتن و تدارک کرد.
البته اگر فرد شک در اربعه داشته باشد نباید اعتنا کند زیرا محل آن گذشته است.

فرع ششم: بل وكذا لو شك في ذلك بعد إتيان وظيفة المتأخرة،
یعنی همچنین است اگر بعد از جمره ی بعدی شک کند که آیا جمره ی قبلی را کاملا رمی کرده است یا ناقص گذاشته است که اگر چهارتا را احراز کند باید ما بقی را تدارک کند.

فرع هفتم: ولو شك في أنه أتى بالأربع أو أقل بنى على إتيان الأربع وأتى بالبقية.
اگر در چهارتای اول شک کند که آیا عدد رمی را به چهار تا رسانده است یا نه بنا بر این می گذارد که چهار تا را رمی کرده است زیرا محل نسبت به چهار تا گذشته است. (هرچند محل، نسبت به چهار تا به بالاتر نگذشته است.)

مسأله ی دوازدهم در مورد علم اجمالی است (بر خلاف مسأله ی قبلی که در مورد شک بدوی بود.) این مسأله حاوی سه فرع است:
مسألة 12 - لو تيقن بعد مضي اليوم بعدم إتيان واحد من الجمار الثلاث جاز الاكتفاء بقضاء الجمرة العقبة، والأحوط قضاء الجميع، ولو تيقن بعد رمي الجمار الثلاث بنقصان الثلاث فما دون عن أحدها يجب إتيان ما يحتمل النقصان والرمي بكل واحد من الثلاث، ولو تيقن في الفرض بنقصان أحدها عن أربع لا يبعد جواز الاكتفاء برمي الجمرة العقبة وتتميم ما نقص، والأحوط الاتيان بتمام الوظيفة في الجمرة العقبة، وأحوط منه استئناف العمل في جميعها.[2]
فرع اول: در روز بعد از رمی (مثلا بعد از روز یازدهم، در روز دوازدهم دچار این شبهه می شود.) که یقین دارد یکی از جمار را رمی نکرده است ولی نمی داند کدام یک از آنها بوده است. در اینجا فقط اگر جمره ی عقبه را رمی کند کفایت می کند. البته بنا بر احتیاط مستحبی همه را قضاء کند.
نقول: در باب علم اجمالی آمده است که گاه علم اجمالی منحل شده و تبدیل به علم تفصیلی و شک بدوی می شود. مثلا دو اناء داریم که یکی از آنها یقینا نجس و دیگری پاک می باشد. حال یک قطره خون وارد یکی از آنها شده است در اینجا می گویند: آنی که پاک است محکوم به طهارت است و علم اجمالی در اینجا بی تأثیر است زیرا یک طرف علم اجمالی، علم تفصیلی بوده است و اگر قطره ی خون در آن افتاده باشد بی اثیر است. در طرف دیگر نیز استصحاب طهارت جاری می شود.
به عبارت دیگر، علت اینکه در اطراف علم اجمالی باید احتیاط کرد این است که (مثلا در دو اناء طاهر که یکی به شکل غیر معین نجس شده است) استصحاب طهارت در هر دو با هم متعارض می شود زیرا با علم به نجاست یکی از دو اناء منافات دارد. بنا بر این اصول در اطراف علم اجمالی متعارض شده و تساقط می کند. بنا بر این باید احتیاط کنیم. اما در جایی که یقین داریم یکی از دو اناء مشخصا نجس است، اصول با هم تعارض ندارند زیرا در اناء طاهر استصحاب طهارت می کنیم و بس. اینجاست که شک در اناء طاهر شک بدوی می شود و اناء دیگر نیز تفصیلا نجس است و این همان معنای انحلال علم اجمالی است.
علم اجمالی ما نحن فیه نیز منحل می شود و ان شاء الله در جلسه ی بعد آن را توضیح می دهیم.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo