< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت‌الله مکارم

93/01/17

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: رمی معذورین در شب و جواب رمی در حال رکوب و غیر آن

بحث در مسأله ی ششم از مسائل رمی جمرات است. سخن در این است که افرادی که معذور نیستند حتما باید روز رمی کنند ولی افراد معذور اجازه دارند شبانه رمی کنند. گفتیم این مسأله اجماعی بود و روایات متعددی بر این امر دلالت داشت.

بقی هنا شیء: مراد از شب، شب قبل است یا شب بعد و یا اینکه حاجی بین این دو شب مخیر است.

 

اقوال علماء:

در این امر بین علماء اختلاف است. بعضی مانند صاحب ریاض و صاحب مستند و صاحب جواهر قائلند که بین شب قبل و بعد فرقی نیست.

صاحب ریاض می فرماید: لا فرق في الليل بين المتقدم والمتأخر ؛ لعموم النصوص والفتاوي.[1]

مرحوم کشف اللثام نیز می فرماید: ولا فرق في الليل بين المتقدم والمتأخر، لعموم النصوص والفتاوى.[2]

صاحب جواهر نیز می فرماید: ولا فرق في الليل بين المتقدم والمتأخر لعموم النصوص والفتاوى كما اعترف به في كشف اللثام ولكن في المدارك: والظاهر أن المراد بالرمي ليلا رمي جمرات كل يوم في ليلته، ولو لم يتمكن من ذلك لم يبعد جواز رمي الجميع في ليلة واحدة، لأنه أولى من الترك أو التأخير.[3]

صاحب مدارک در صدد بیان این نیست که شب قبل یا بعد رمی کنند بلکه در مقام بیان این است که رمی هر روز را باید در شب آن رمی کرد نه اینکه هر سه شب را جمع کنند و همه را در یک شب رمی کنند.

آیت الله خوئی هم مطابق کلام صاحب جواهر و برداشتی که از کلام صاحب مدارک کرده است می فرماید: چون صاحب مدارک شب قبل را معیار دانسته است ما هم شب قبل را معیار می دانیم. و می فرماید: ان ما ذهب الیه فی المدارک هو الصحیح لان الروایات المجوزة للرمی فی اللیل ناظرة الی تقدیم الرمی علی وقته و لا نظر فی الروایات الی مطلق اللیل.[4]

بعد ایشان به روایات نساء که از مشعر شبانه خارج می شوند تمسک می کند که آنها شبانه جمره ی عقبه را رمی کنند و این در حالی است که آنها شب قبل رمی می کنند.

 

نقول: ما برای مشخص کردن حکم به سراغ روایات می رویم تا ببینیم آیا مراد از آنها شب قبل است یا بعد. این روایات در باب 14 از ابواب رمی جمره ی عقبه است.

 

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ جَمِيلٍ عَنْ زُرَارَةَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ فِي الْخَائِفِ لَا بَأْسَ بِأَنْ يَرْمِيَ الْجِمَارَ بِاللَّيْلِ وَ يُضَحِّيَ بِاللَّيْلِ وَ يُفِيضَ بِاللَّيْلِ[5]

این روایت صحیحه است.

در این روایت اشاره نشده است که مراد کدام شب است؛ شب قبل یا بعد.

 

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ لَا بَأْسَ بِأَنْ يَرْمِيَ الْخَائِفُ بِاللَّيْلِ وَ يُضَحِّيَ وَ يُفِيضَ بِاللَّيْلِ[6]

در این روایت نیز اشاره نشده است که مراد کدام شب می باشد. آنچه مهم است فقط شب می باشد.

 

سَعْدٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مَهْزِيَارَ عَنِ الْحُسَيْنِ سَعِيدٍ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ رُخِّصَ لِلْعَبْدِ وَ الْخَائِفِ وَ الرَّاعِي فِي الرَّمْيِ لَيْلًا.[7]

این روایت نیز مطلق است.

 

بله نکته در اینجا وجود دارد که شاید آن موجب اشتباه شده باشد و آن اینکه اگر لیل را به روز اضافه کنیم مراد شب قبل خواهد بود بر این اساس شب عید یعنی شب قبل از عید. این به سبب آن است که شب در عرف متشرعه قبل از صبح قرار می گیرد و علت آن این است که چون ماه، قمری است هنگامی که ماه دیده می شود علامت حلول ماه است و بر این اساس ماه رمضان از شب شروع می شود.

ولی اگر شب را به روز اضافه نکنند دیگر شب قبل و بعد معنا ندارد بلکه هر شبی جایز است.

آیت الله خوئی ظاهرا توجه به روایاتی کرده اند که مربوط به زنانی و معذورینی است که شبانه در مشعر می مانند و بعد به سمت جمرات برای رمی می روند که چون آنها شب رمی، رمی می کنند پس در همه ی موارد باید در شب قبل رمی کرد.

نقول: این نکته از این روایات استفاده نمی شود زیرا مورد این روایات افاضه از مشعر در شب عید است و اثبات شیء نفی ما عدی نمی کند. این روایات بیان نمی کند که رمی در شب بعد جایز نیست و یا اینکه هر معذوری هرچند در مشعر معذور نباشد و بتواند وقوف اختیاری مشعر را درک کند او هم باید در شب قبل رمی کند.

مخصوصا که کسانی که در مشعر معذور نیستند باید تا صبح در مشعر بمانند بعد آنها صبح نمی توانند رمی کنند مثلا فردی است که خائف است او ناچار باید در شب بعد رمی کند.

 

خلاصه اینکه به نظر ما ظاهر اطلاقات عام است و شب قبل و بعد را شامل می شود و قرینه ی فوق نیز این حکم را تائید می کند.

حتی ممکن است کسی بگوید که شب بعد بیشتر صحیح در میاید زیرا فرد اول سعی می کند که صبح رمی کند و بعد که متوجه می شود معذور است شب آن روز (شب بعد) رمی می کند. مثلا در صبح مریض می شود و بعد شب که می شود رمی می کند.

مضافا بر اینکه غالب علماء شب قبل و بعد را متذکر نشده اند و این نشان می دهد که شب قبل یا بعد متعین نبوده است و الا تذکر می دادند.

 

مسألة 7 - يجوز الرمي ماشيا وراكبا، والأول أفضل. [8]

یعنی حاجی مخیر است که رمی را سواره و پیاده انجام دهد ولی اگر پیاده باشد بهتر است.

نقول: تعبیر به ماشیا تعبیر خوبی نیست هرچند در روایات و عبارات علماء این تعبیر دیده می شود زیرا کسی در حال مشی، رمی نمی کند. بهتر بود تعبیر به پیاده بودن که همان راجلا است می شد.

حتی مراد از راکب نیز راکب در حال وقوف است نه راکب در حال حرکت. البته اگر تعبیر روایات به ماشی است شاید در آن زمان به واقف هم ماشی می گفتند و یا اینکه در آن زمان می شد در حال مشی رمی کرد.

 

اقوال علماء: تخییر بین پیاده و سواره بودن هنگام رمی مشهور بین اصحاب است و حتی ادعای اجماع شده است. بله در اینکه رکوب افضل است یا عدم آن بین علماء اختلاف است و بعضی حتی رکوب را افضل دانسته اند.

صاحب کشف اللثام می فرماید: ويجوز الرمي راكبا بإجماع العلماء كما في المنتهى[9]

شیخ طوسی در مبسوط می فرماید: یجوز ای یرمیها راکبا و ماشیا و الرکوب افضل لأن النبي صلى الله عليه و آله رماها راكبا.[10]

صاحب مستند می فرماید: المسألة الأولى: يجوز الرمي راكبا وماشيا، بالاجماعين (اجماع محصّل و منقول)[11]

مرحوم فاضل اصفهانی در کشف اللثام و صاحب مفاتیح ادعای اجماع کرده اند.

 


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo