موضوع: تقسیمات درک وقوفین

بحث در مسأله ی وقوف به مشعر الحرام است. به مسأله ی چهارم رسیدیم. این مسأله نگاهی جامع به وقوف عرفه و مشعر دارد که یک جمع بندی و حالات مختلفی که ممکن است در این دو وقوف حاصل شود ارائه می کند.

امام قدس سره دوازده قسم در این مسأله ذکر کرده است (دوازه قسم که ترکیبی از صور فوق است و یک قسم که فرد هیچ یک از دو وقوف را انجام ندهد)

به نظر ما نوع تقسیم بندی ای که امام قدس سره ارائه کرده است را بهتر است تغییر دهیم و آن را به این صورت بیان کنیم:

پنج وقوف مفرد وجود دارد:

    1. درک وقوف اختیاری عرفه فقط

    2. درک وقوف اضطراری عرفه فقط

    3. درک وقوف اختیاری مشعر فقط

    4. درک وقوف اضطراری مشعر در شب عید فقط

    5. درک وقوف اضطراری مشعر در صبح فقط

شش وقوف مرکب هم وجود دارد:

    1. درک وقوف اختیاری عرفه با اختیاری مشعر

    2. درک وقوف اضطراری عرفه با اضطراری مشعر در شب عید

    3. درک وقوف اضطراری عرفه با اضطراری صبح مشعر

    4. درک وقوف اختیاری عرفه با اضطراری شب مشعر

    5. درک وقوف اختیاری عرفه با اضطراری صبح مشعر

    6. درک وقوف اضطراری عرفه با اختیاری مشعر

قسم دیگر این است که فرد هیچ یک از دو وقوف را مطلقا درک نکند.

بعد امام قدس سره اضافه می کند که در تمامی این تقسیمات صورت عمد، سهو و جهل راه دارد. بنا بر این باید به سی و شش قسم بالغ شود.

نقول: سه ملاحظه در کلام امام قدس سره وجود دارد:

اولا: صورتی که فرد هیچ وقوفی را درک نکرده است را نباید جزء اقسام شمرد. زیرا امام قدس سره خودش در مسأله تصریح می کند که به ملاحظه ی ادراک یک موقف یا هر دو موقف اختیاری باشد یا اضطراری و اینکه یکی را درک کند یا هر دو را و اینکه از روی عمد باشد یا جهل یا نسیان اقسام بسیاری وجود دارد: فحينئذ بملاحظة إدراك أحد الموقفين أو كليهما اختياريا أو اضطراريا فردا و تركيب عمدا أو جهلا أو نسيانا أقسام كثيرة. [1]

بنا بر این وقتی فرد هیچ وقوف را درک نکرده است این داخل در مقسم نمی باشد.

ثانیا: امام قدس سره می فرماید: ما فقط اقسامی که محل ابتلاء است را ذکر می کنیم و حال آنکه ایشان تمامی اقسام را ذکر کرده است. مگر اینکه کسی بگوید: ایشان راجع به عمد و جهل و نسیان بعضی از اقسام را ذکر کرده و بعضی را ذکر نکرده است.

ثالثا: این را نکته دیروز هم بیان کردیم و آن اینکه ذکر عمد و جهل و نسیان جزء اقسام نیست زیرا این سه وصف، برای ترک استعمال می شود نه انجام عمل. زیرا معنا ندارد فردی دو وقوف اختیاری را عمدا درک کرده باشد و یا جهلا و نسیانا درک کرده باشد. بنا بر این این سه، باید صفت ترک باقی باشد مثلا کسی که فقط وقوف اختیاری عرفات را درک کرده باشد و ما بقی را عمدا، نسیانا و یا جهلا ترک کرده باشد.

به هر حال در این دوازده قسم، مواردی را قبلا بررسی کردیم.

تقسیماتی که علماء ارائه کرده اند:

بعضی تقسیم هشت گانه ای ارائه کرده اند:

شهید ثانی در مسالک می فرماید: اقسام الوقوفین بالنسبة الی الاختیاری و الاضطراری ثمانیة اربعة مفرده و هی کل واحد من الاختیاریین و الاضطراریین و اربعة مرکبة و هی الاختیاریان و الاضطراریان و اختیاری عرفه مع اضطراری المشعر و بالعکس و الصور کلها مجزئة الا اضطراری عرفه وحدة و فی الاضطراریین و اضطراری المشعر وحده ما مر من الخلاف و الباقی مجزیة بلا خلاف.[2]

تقسیم ایشان هشت گانه است چون اضطراری لیلی و نهاری مشعر را یکی حساب کرده است.

بعد ایشان سه قسم را ذکر می کند که محل خلاف است.

صاحب حدائق می فرماید: إعلم أن أقسام الوقوفين بالنسبة إلى الاختياري والاضطراري ثمانية: أربعة مفردة، وهي كل واحد من الاختياريين والاضطراريين، وأربعة مركبة، وهي الاختياريان والاضطراريان واختياري عرفة مع اضطراري المشعر وبالعكس. قالوا: وكلها مجزئة إلا اضطراري عرفة، قولا واحدا كما نقله في الدروس وقد وقع الخلاف في اخيتاري عرفة أيضا، وكذا في الاضطراريين، وكذا في اضطراري المشعر وحده.[3]

ایشان چهارم قسم را به عنوان محل خلاف بین علماء ذکر می کند.

صاحب مستند مانند امام قدس سره یازده قسم را ذکر می کند (با حذف عدم درک هر دو وقوف)[4]

ان شاء الله در جلسه ی بعد طبق تقسیم امام قدس سره بحث را ادامه می دهیم.