موضوع: پوشانیدن

بحث در هفدهمین تروک احرام است که پوشانیدن سر برای مردان محرم می باشد. روایات باب را خواندیم.

در اینجا روایت معارضی وجود دارد:

باب 56 از ابواب تروک احرام:

حدیث 2: ُ عَنْ مُوسَى بْنِ الْحَسَنِ وَ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هِلَالٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ وَ أُمَيَّةَ بْنِ عَلِيٍّ الْقَيْسِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ عَطِيَّةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا ع فِي الْمُحْرِمِ قَالَ لَهُ أَنْ‌ يُغَطِّيَ رَأْسَهُ وَ وَجْهَهُ إِذَا أَرَادَ أَنْ يَنَامَ
در سند بعضی از رجال سند خالی از اشکال نیستند.

بعضی به سراغ جمع دلالی رفتند و گفتند این روایت به حالت اضطرار حمل می شود. مثلا فردی به سبب اذیت مگس و غیره مجبور شده است سرش را بپوشاند.

نقول: اگر جمع دلالی هم صحیح نباشد. این روایت به سبب معرض عنهای اصحاب بودن کنار گذاشته می شود. اگر کار به تعارض نیز کشیده شود ترجیح با روایات مشهور است که فتوا هم مطابق آنها است.

بقی هنا شیء: آیا مراد پوشانیدن سر با وسائل معتاد است مانند کلاه، چفیه، پارچه و غیره یا اینکه وسائل غیر معتاد را هم شامل می شود مانند پوشانیدن سر با حنا، یک مشت علف، گل سرشور و غیره.

اقوال علماء:

شیخ در کتاب مبسوط ج 1 ص 351 می فرماید: ان من خضّب راسه او طیّنه لزمه الفداء

از کتاب تذکره ج 1 ص 366 نقل شده است که در عدم جواز لا خلاف فیه الا من العامة

با این حال صاحب مدارک مخالفت کرده است

امام قدس سره نیز در کلام خود بنابراین احتیاط قائل به تعمیم شده است.

دلیل بر تعمیم:

دلیل اول: این دسته به عمومات تمسک می کنند و می گویند در روایات از عناوینی چون (خمّر راسه) استفاده شده است که پوشاندن به طور عام مورد منع قرار گرفته است چه معتاد باشد و چه غیر معتاد.

به این دلیل اشکال شده است که اطلاقات به صورت معتاد منصرف است. مثلا آب کر که سه وجب و نیم در سه وجب و نیم است به وجب معتاد منصرف می باشد. در مسئله ی شستن صورت در وضو نیز می گویند دست معتاد معیار می باشد.

دلیل دوم: در مورد مرأة روایت است که با بادبزن صورتش را نپوشاند. واضح است که بادبزن نقابی غیر معتاد می باشد. از آنجا که احرام زن در صورتش و احرام مرد در سرش است از این شباهت استفاده می کنیم و می گوییم مرد هم نباید با غیر معتاد سرش را بپوشاند.

اشکال این دلیل این است که این یک نوع قیاسی است که در مذهب ما جایگاهی ندارد. روایت فقط می گوید احرام زن در صورت و احرام مرد در سرش است ولی نمی گوید که هر چیزی که در وجه زن ممنوع است در مورد سر مرد نیز ممنوع می باشد.

دلیل سوم: یکی از تروک احرام ارتماس در آب است. آن هم به نوعی پوشاندن سر است ولی پوشاندن غیر معتاد می باشد. از حرمت ارتماس در آب متوجه می شویم که پوشاندن سر اعم از معتاد و غیر معتاد می باشد.

اشکال این دلیل این است که این نیز یک نوع قیاس نامناسبی است. ارتماس ارتباطی به پوشاندن سر ندارد مثلا اگر کسی زیر آب دوش برود اشکال ندارد.

خلاصه اینکه دلیل محکمی برای تعمیم وجود ندارد.

به هر حال روایات می خواهد ما را از حال عادی بیرون آورد. در سابق بر خلاف امروز مردم غالبا سر برهنه نبودند و چفیه، کلام و عمامه ای بر سر می گذاشتند و فقط در مصیبت و مانند آن سر را برهنه می کردند. برهنه کردن سر یک نوع حال ضد رفاه و ترفه بوده است. از این رو مخالفتی را حنا گذاشتن و مانند آن ندارد. بنابراین هنگام شک برائت جاری می شود. اجماعی هم که ادعا شده است مدرکی می باشد.

نهایت اینکه می توانیم قائل به احتیاط شویم.

فرع دوم: امام می فرماید: حتی چیزی که سر را می پوشاند را (مانند بقچه و امثال) علی الاحتیاط نباید روی سر گذاشت.

دلیل این فرع نفیا و اثباتا همان دلیل سابق است.

فرع سوم: امام می فرماید: بعضی از سر نیز در حکم کل سر می باشد یعنی حتی بعضی از سر را هم نمی توان پوشانید.

دلیل اول: استثنائاتی که قبلا خواندیم مانند بند مشک و یا بستن دستمال هنگام سردرد که بعضی از سر را می پوشاند چون مجاز شمرده است علامت این است غیر از این موارد استثناء شده نمی توان بعضی از سر را پوشانید. این دو مورد هم چه بسا از باب اضطرار بوده باشد زیرا مشک را که بر دوش می انداختند اگر بند آن را بر سر نمی گذاشتند به زحمت می افتادند و هکذا در مورد بستن سر.

دلیل دوم: صحیحه ی عبد الله بن سنان:

باب 67 از ابواب تروک احرام

حدیث 4: مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ لِأَبِي وَ شَكَا إِلَيْهِ حَرَّ الشَّمْسِ وَ هُوَ مُحْرِمٌ وَ هُوَ يَتَأَذَّى بِهِ فَقَالَ تَرَى أَنْ أَسْتَتِرَ بِطَرَفِ ثَوْبِي فَقَالَ لَا بَأْسَ بِذَلِكَ مَا لَمْ يُصِبْكَ رَأْسَكَ
بخش اخیر روایت دلیل بر این است که بعض سر نیز جایز نمی باشد زیرا امام علیه السلام می فرماید: لحاف را می توان بالا برد ولی تا حدی که به سر نرسد. اگر به سر برسد حتی بعضی از سر حرام می باشد.