موضوع: تدهین در حال احرام

بحث در پانزدهمین تروک احرام است که مربوط به استفاده از کِرِم و روغن برای بدن است.

امام قدس سره در این فرع می فرماید: الخامس عشر- التدهين و إن لم يكن فيه طيب، بل لا يجوز التدهين بالمطيب قبل الإحرام لو بقي طيبه إلى حين الإحرام، و لا بأس بالتدهين مع الاضطرار، و لا يأكل الدهن إن لم يكن فيه طيب، و لو كان في الدهن طيب فكفارته شاة حتى للمضطر به، و إلا فلا شي‌ء عليه.

امام قدس سره در این مسأله پنج فرع را بیان می کند.

فرع اول این است که تدهین حتی اگر با روغن معطر هم نباشد حرام است.

اقوال علماء:

این مسأله در میان علماء مشهور است و صاحب حدائق در ج 15 ص 500 و 502 می فرماید: و ینبغی ان یعلم ان الادهان علی قسمین: مطیبة و غیر مطیبة فاما القسم الاول فالظاهر انه لا خلاف فی تحریمه علی المحرم الا ما ینقل عن الشیخ فی الجمل من القول بالکراهة و هو ضعیف ... و اما القسم الثانی فلا خلاف فی جواز اکله و الادّهان به عند الضرورة و انما الخلاف فی الادهان به اختیارا فالمشهور التحریم و نقل الجواز فی الدروس عن الشیخ المفید و نقله الفاضل الخراسانی فی الذخیره عن الشیخ المفید و ابن ابی عقیل و السلار و ابی الصلاح

و قال فی الخلاف (در مسأله ی 90 از احکام حج) لا یجوز عندنا الادهان به و یجوز اکله بلا خلاف

صاحب جواهر هم در ج 18 ص 375 می فرماید: وفاقا للمشهور بل عن ظاهر الخلاف الاجماع علیه

البته باید توجه داشت که استعمال روغن در زمان قدیم بسیار معمول بوده است. وزش بادهای گرم و سوزان و مخصوصا با وسائل مسافرتی آن زمان که مردم در معرض باد و آفتاب بودند موجب می شد که استعمال روغن شایع باشد. حتی مالیدن روغن به بدن نوعی پذیرایی محسوب می شد.

دلیل مسألة:

دلالت روایات: روایات متعددی که در میان آنها روایات معتبر هم وجود دارد ظهور در حرمت دارند

باب 29 از ابواب تروک احرام

حدیث 1: مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ لَا تَدَّهِنْ حِينَ تُرِيدُ أَنْ تُحْرِمَ بِدُهْنٍ فِيهِ مِسْكٌ وَ لَا عَنْبَرٌ مِنْ أَجْلِ أَنَّ رَائِحَتَهُ تَبْقَى فِي رَأْسِكَ بَعْدَ مَا تُحْرِمُ وَ ادَّهِنْ بِمَا شِئْتَ مِنَ الدُّهْنِ حِينَ تُرِيدُ أَنْ تُحْرِمَ فَإِذَا أَحْرَمْتَ فَقَدْ حَرُمَ عَلَيْكَ الدُّهْنُ حَتَّى تَحِلَّ
این روایت صحیحة است.

صدر روایت مربوط به تدهین با روغن خوشبو قبل از احرام است ولی ذیل آن در مورد حرمت استعمال مطلق دهن در حال احرام است زیرا حکم دهن خوشبو در صدر روایت بیان شده است.

در ذیل این حدیث در وسائل روایت دیگری وجود دارد که شماره ی مستقلی نخورده است و حال آنکه راوی آن فرد دیگری است هرچند ثقه نیست: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ قَالَ سَأَلْتُهُ وَ ذَكَرَ مِثْلَهُ

حدیث 2: ُ عَنْ فَضَالَةَ وَ صَفْوَانَ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ لَا تَمَسَّ شَيْئاً مِنَ الطِّيبِ وَ أَنْتَ مُحْرِمٌ وَ لَا مِنَ الدُّهْنِ الْحَدِيثَ وَ قَالَ فِي آخِرِهِ وَ يُكْرَهُ لِلْمُحْرِمِ الْأَدْهَانُ الطَّيِّبَةُ إِلَّا الْمُضْطَرَّ إِلَى الزَّيْتِ يَتَدَاوَى بِهِ
این روایت صحیحة است.

مراد از دهن در صدر روایت مطلق دهن است حتی اگر خوشبو نباشد. و مراد از کراهت در ذیل روایت به قرینه ی صدر همان حرمت است.

حدیث 3: ِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ إِبْرَاهِيمَ النَّخَعِيِّ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ لَا تَمَسَّ شَيْئاً مِنَ الطِّيبِ وَ لَا مِنَ الدُّهْنِ فِي إِحْرَامِكَ الْحَدِيثَ
این روایت صحیحة است.

توهم شده که این روایات معارض دارد و تدهین را جایز می داند:

باب 31 از ابواب تروک احرام

حدیث 1: مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ النَّضْرِ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِذَا خَرَجَ بِالْمُحْرِمِ الْخُرَاجُ (چیزی مانند کورک است) أَوِ الدُّمَّلُ فَلْيَبُطَّهُ (آن را شکاف دهند) وَ لْيُدَاوِهِ بِسَمْنٍ أَوْ زَيْتٍ

در این روایت دو مشکل وجود دارد یکی این است که مربوط به حالت اضطرار است و دوم اینکه این کاری به مسأله ی ادهان ندارد. ادهان به معنای روغن مالی کردن پوست است ولی آنچه در روایت مزبور آمده است از باب پماد است که روی زخم می گذارند تا بهبود یابد. ما هم در مناسک می گوییم: استعمال پماد در حال احرام اشکال ندارد.

حرمت تدهین برای این است که استعمال آن از باب ترفه و راحتی است ولی پماد چنین حالتی ندارد بلکه برای مداوا است.

حدیث 2: وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ مُحْرِمٍ تَشَقَّقَتْ يَدَاهُ (دستش ترک برداشت) قَالَ فَقَالَ يَدْهُنُهُمَا بِزَيْتٍ (روغن گیاهی) أَوْ سَمْنٍ (روغن حیوانی) أَوْ إِهَالَةٍ (پیه)
این روایت صحیحة است.

این روایت هرچند از باب مداوا با پماد نیست ولی مربوط به صورت اضطرار است.

بنابراین این دو حدیث نمی تواند معارض باشد.

باب 30 از ابواب تروک احرام

حدیث 7: عَنْ مُحَمَّدٍ الْحَلَبِيِّ أَنَّهُ سَأَلَهُ عَنْ دُهْنِ الْحِنَّاءِ وَ الْبَنَفْسَجِ أَ نَدَّهِنُ بِهِ إِذَا أَرَدْنَا أَنْ نُحْرِمَ فَقَالَ نَعَمْ
اشکال این روایت هم این است که مربوط به قبل از احرام است نه حالت احرام.

در عصر و زمان ما چیزهایی است که بر بدن مانند اسپره می افشانند. به آنها تدهین صدق نمی کند ولی پوست را نرم می کنند. حالت دیگر این است که موادی را در آب می ریزند و وقتی انسان وارد آن می شود پوستش نرم می شود. همچنین مایعاتی برای شستن دست است که بعد از شتشوی دست نرمی خاصی در پوست بدن ایجاد می شود. حکم اینها چیست؟

نقول: اگر واقعا بدن را نرم کند و همان کاری کند که با روغن مالی و مالیدن کرم ایجاد می شود همه ی موارد فوق اشکال دارد.

عرف می گوید هدف از حرمت روغن مالی این است که پوست بدن نرم و لطیف نشود و این خصوصیت در غیر روغن هم می تواند وجود داشته باشد از این همه آنها همه ممنوع می باشد.