< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت‌الله مکارم

90/11/23

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: نگاه کردن به آئینه در حال احرام

بحث در هشتمین ترک از تروک احرام است که نظر کردن در آئینه می باشد. اصل مسأله را مطرح کردیم و به بیان اموری رسیدیم و اکنون به امر سوم می پردازیم:

 

الامر الثالث: لا کفارة فی النظر الی المرآة حتی فی صورة العمد

نگاه عمدی به آئینه برای زینت حرام است ولی اثر وضعی که کفاره است ندارد.

 

اقوال علماء:

جمعی از فقهاء این مسأله را متذکر شده اند و آن را جزء مسلمات گرفته اند: شهید ثانی در مسالک ج 2 ص 256 می فرماید: و علی کل حال فلا فدیة فیه

دلیلی هم برای آن ذکر نمی کند و این حکم را از مسلمات می داند.

 

دلیل مسألة:

دلیل اول: اصل برائت

اگر شک کنیم که آیا فلان ترک از تروک احرام دارای کفاره هست یا نه اصل برائت از کفاره جاری می شود.

دلیل دوم: در احادیث چهارگانه ی صحیحه ای که درباره ی مرآة آمده است سخنی از کفاره به میان نیامده است و حال آنکه در مقام بیان هستند. جالب اینکه در این روایات بعضی از مستحبات بیان شده است مانند اینکه مستحب است بعد از نگاه در آئینه تلبیه بگوید ولی در عین حال سخنی از کفاره به میان نیامده است و این قرینه بر این است که کفاره ای در کار نیست.

امروزه مربوط به این مسأله حساسیت خاصی به خرج می دهند و در هتل ها روی آسانسورها روزنامه چسبانده شده است تا نگاه غیر عمد هم به آن نیفتد.

بله در حدیث قرب الاسناد که حدیث پنجم از باب هشتم از ابواب بقیة الکفارات است که می گوید: لِكُلِّ شَيْ‌ءٍ خَرَجْتَ مِنْ حَجِّكَ فَعَلَيْهِ فِيهِ دَمٌ تُهَرِيقُهُ حَيْثُ شِئْتَ
سابقا گفتیم این حدیث هم اشکال سندی دارد و هم اشکال دلالی و هم متنا مضطرب است. چیزی نمی تواند حج را باطل کند (مگر چیزهای بسیار معدودی)

بعضی گفته اند که در نسخه ی دیگری از این روایت (جرحت) آمده است یعنی حج تو را مجروح می کند.

ظاهرا این تعبیر هم نامفهوم است و در جایی نشنیده ایم که فلان عمل، حج را مجروح کند.

 

الامر الرابع: همانطور که گفتیم بعد از نگاه به آئینه مستحب است تلبیه را تجدید کرد. دلیل آن حدیث 4 از باب 34 از ابواب تروک حرام است.

ظاهر این حدیث وجوب است زیرا امام به تلبیة امر می کند ولی کسی به این ظهور عمل نکرده است بنابراین روایت را به استحباب حمل می کنیم.

مضافا بر اینکه لبیک مربوط به اول احرام است. کسی به سبب ارتکاب تروک از احرام خارج نمی شود تا لازم باشد لبیک را تکرار کرد. فلسفه ی تکرار تلبیة این است که چون به سبب نگاه کردن در آئینه خدشه ای در احرام وارد شده است بهتر است تلبیة تکرار شود تا این ضعف برطرف شود.

 

الامر الخامس: امام قدس سره در آخر مسأله فرمود: اما النظر بدون قصد الزینة فالاحوط ترکه

گفتیم ظاهر آن احتیاط وجوبی است.

نقول: مطابق ادله ای که اقامه کردیم این احتیاط واجب نیست زیرا نظر، در روایات مقید به زینت بود. بنابراین نگاه به آئینه برای خریدن و یا نگاه به صورت برای اینکه ببیند آیا خونی که در صورتش بود برطرف شد یا نه و امثال آن هیچ کدام حرام نمی باشد.

گفته نشود که تعلیل ممکن است برای حکمت باشد زیرا می گوییم: لام در اصل برای تعلیل است و حکمت بودن قرینه می خواهد اگر بگویند: لا تشرب الخمر لانه مسکر لام در لانه مسکر ظهور در علت دارد. یعنی تا اسکار هست حرمت هم هست و الا نه.

در ما نحن فیه هم تزیین علت حکم است و قرینه ای برای حمل بر حکمت نیست که حتی اگر زینت هم نباشد حکم بر حرمت همچنان باقی باشد.

(فرق علت با حکمت این است که علت گاه هست و گاه نیست ولی حکمت همیشه وجود دارد)

 

امام قدس سره در مسأله ی 23 می فرماید: لا بأس بالنظر إلى الأجسام الصیقيلة و الماء الصافي‌ مما يرى‌ فيه الأشياء، و لا بأس بالمنظرة إن لم تكن زينة و إلا فلا تجوز.

امام قدس سره در این مسأله دو فرع را بیان می کند:

اول اینکه: می توان به اجسام صیقلی و آب صاف که تصویر را نشان می دهد نگاه کرد.

دوم اینکه: عینک اگر زینت و یا به قصد زینت نباشد اشکال ندارد و الا جایز نیست.

 

اقوال علماء: این مسأله را کمتر کسی متذکر شده است. صاحب جواهر اشاره ی کوتاهی به مسأله دارد و در ج 18، ص 349 می فرماید: و لا بأس بما يحاكي الوجه مثلا من ماء و غيره من الأجسام الصقيلة بل لا بأس بالنظر الی المرآة فی غیر المعتاد فعله للزینة

صاحب جواهر در ذیل کلام می فرماید: حتی اگر کسی به آئینه ای که برای زینت قرار داده نشده است نگاه کند آن هم اشکال ندارد. شاید مراد ایشان آئینه کاری مانند حرم و امثال آن است که برای زینت حرم به کار برده می شود نه برای نگاه کردن مردم به آن. همچنین است آئینه ی ماشین و یا آئینه های موجود در سر پیچ های خطرناک و امثال.

آیة الله خوئی در معتمد در شرح مناسک ج 4 ص 151 می فرماید: لا دليل على التعميم لكل جسم غير معد للنظر إليه للزينة فما يستعمله الإنسان للنظر فيه أحيانا للزينة يجوز النظر لأصالة الجواز.

 

دلیل مسألة: اصالة البرائة

حکم نگاه به اجسام صیقلی را اگر ندانیم اصالة البرائة جاری می شود.

نقول: اگر جسمی غیر از آئینه باشد که همانند آئینه صاف و صیقلی باشد و محرم به سبب زینت و خودآرایی به آن نگاه کند عرف الغاء خصوصیت می کند و حکم را از آئینه به آن تسری می دهد.

حتی در روایت است که پیامبر اکرم (ص) هنگام خروج از منزل در آب صاف نگاه می کرد تا خود را مرتب کند.

 

اما مسأله ی عینک: مسلم است که عینک داخل در آئینه نیست زیرا در آئینه نگاه می کنند تا خودشان را ببیند ولی در آئینه نگاه می کنند تا اجسام دیگر را ببینند و عینک بر خلاف آئینه چیزی را منعکس نمی کند.

بنابراین نظر به دوربین، ذره بین و تلسکوپ و امثال آن هیچ کدام ممنوع نیست.

 

نکته ای که در کلام امام قدس سره قابل تأمل است این است که ایشان قائل است که اگر عینک زینتی باشد استعمال آن جایز نیست و حال آنکه ایشان کل زینت را به عنوان یک حکم کلی حرام نمی داند از این رو چرا ایشان عینک زینتی را حرام می داند؟

این کلام ایشان مؤید فتوای ماست که کل زینت را حرام می دانیم ولی امام در جای خود به حرمت کل زینت قائل نیست.

 

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo