< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت الله مکارم

کتاب الحج

90/02/31

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: عقد در حال احرام

 بحث در تروک احرام است و اینکه به سراغ سومین تروک احرام می رویم. امام قدس سره در این مسئله می فرماید: الثالث: (فرع اول:) إيقاع العقد لنفسه أو لغيره و لو كان محلا و شهادة العقد (نمی تواند شاهد عقد باشد) و اقامتها علیه علی الاحوط (نمی تواند مثلا در دادگاه حاضر شود و بر عقد شهادت دهد) و إن لا يبعد جوازها (فرع دوم) و لو عقد لنفسه في حال الإحرام حرمت عليه دائما مع علمه بالحكم، و لو جهله فالعقد باطل لكن لا تحرم عليه دائما. و الأحوط ذلك (حرمت ابدی در مورد جاهل) سيما مع المقاربة.

 باید توجه داشت که بین این مسئله و مسئله ی نکاح در عده تفاوتی وجود دارد و آن اینکه در نکاح در عده معروف و مشهور این است که در دو صورت حرام ابدی می شود. یکی اینکه عالم باشد و در عده نکاح کند هرچند دخول هم واقع نگردد. دوم اینکه جاهل باشد ولی دخول حاصل شود.

 اما در مسئله ی مورد نظر این فرق وجود دارد که اگر عالم باشد حرام ابدی است و اگر نباشد حرام ابدی نیست (هر چند عقد باطل است) و دخول نقشی ندارد.

این مسئله در فقه سه جا بحث شده است. یکی در باب تروک احرام، دوم در کفارات احرام، و سوم در باب نکاح المحرمات بالمصاهره. (محرمات نکاح یا نسب است یا نکاح و یا مصاهرت، در مصاهرت یکی از جاهایی که بحث حرام ابدی مطرح می شود مسئله ی محرم است.)

 مرحوم صاحب جواهر در تروک احرام در جلد 18 ص 298 این مسئله را متذکر شده است. بعد در جلد 20 در مبحث کفارات ص 378 و سپس در جلد 29 در کتاب نکاح در ابواب محرمات نکاح بالمصاهره ص 450 این مباحث را مطرح کرده است.

 صاحب وسائل در جلد 9 در ابواب تروک الاحرام باب 14 و 15 و در جلد 9 باب 21 از ابواب کفارات الاستمتاع و در جلد 14 کتاب النکاح باب 31 از ابواب ما یحرم بالمصاهره روایات باب را مطرح کرده است.

به هر حال امام این فرع که نکاح حرام است و اینکه موجب حرام ابدی می شود را بحث کرده است ولی اینکه کفاره ای هم دارد یا نه را بحث نکرده است. ولی مرحوم صاحب جواهر این بحث را مطرح کرده است. از این رو ما بحث را در سه مرحله پی می گیریم.

حرمت نکاح در حال احرام ایجاب حرمت ابدی بحث کفاره

اقوال علماء:

 مرحوم علامه در تذکره عبارتی دارد که هم فتاوای شیعه را بیان کرده است و هم فتاوای اهل سنت را. ایشان در ج 7 ص 382 می فرماید: يحرم على المحرم أن يتزوّج أو يزوّج، فيكون وكيلا لغيره‌ فيه أو وليّا، سواء كان رجلا أو امرأة، ذهب إليه علماؤنا أجمع و به قال علي عليه السلام و عمر و عبد اللّٰه بن عمر و زيد بن ثابت (که از صحابه هستند) و من التابعين (که پیامبر اکرم (ص) را درک نکردند ولی صحابه را درک کردند): سعيد ابن المسيّب و سليمان بن يسار و الزهري، و به قال في الفقهاء: مالك و الشافعي و الأوزاعي و أحمد بن حنبل.

 صاحب حدائق در ج 23 ص 602 می فرماید: الظاهر أنه لا خلاف بين الأصحاب (رضوان الله تعالى عليهم) في أنه لو عقد المحرم على امرأة عالما بالتحريم حرمت عليه مؤبدا و إن لم يدخل بها و لو كان جاهلا فسد العقد و لم تحرم مؤبدا و إن دخل و نقل في المنتهى إجماع الفرقة على الحكمين المذكورين - أعني حكمي العالم و الجاهل.

 خلاصه اینکه در شخص محرم نباید عقد نکاح بخواند و علماء فریقین در این امر متفق هستند اما راجع به حرمت ابد علماء شیعه بر این امر اجماع دارند و این امر را مشروط به علم می دانند نه صورت جهل.

به هر حال این مسئله در زمان ما به چند شکل محل ابتلا است و گفته نشود که امروزه کسی در حال عقد دنبال خواستگاری نمی رود:

 یکی به شکل عقد محرمیت که حاجی و حاجیه برای اینکه نامحرم نباشند ممکن است در حال احرام عقد موقتی بخوانند.

 دوم اینکه ممکن است کسی همسرش را طلاق داده باشد و بخواهد به او رجوع کند و بگوید راجعت. حال این بحث مطرح است که آیا رجوع در حکم عقد است یا نه.

 همچنین ممکن است کسی بگوید چون نزد خانه ی خدا است و مبارک است بهتر است صیغه ی عقد را در اینجا جاری کنیم.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo