< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت الله مکارم

کتاب الحج

90/02/03

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: آیا دخول در دبر هم حکم دخول در قبل را دارد؟

 بحث در تروک احرام است و به این بحث رسیدیم که مواقعه با نساء در عمره ی مفرده و عمره ی تمتع موجب ایجاد شدن احکامی می شود و به بقی هنا امور رسیدیم.

الامر الثانی: آیا مواقعه ای که موضوع این احکام است صرف مواقعه در قُبُل است یا مواقعه در دُبُر هم همین حکم را دارا است؟

 صاحب جواهر و متن شرایع و عده ی زیاد دیگری قائل هستند که هر دو (قُبُل و دُبُر) را شامل می شود و این مسئله ظاهرا بین اصحاب مشهور است و از آنجا که این بحث در موارد متعددی مطرح است بهتر است که این بحث را به شکل جامع مطرح نماییم.

 این بحث در موارد متعددی در فقه مطرح است که ما به دوازده مورد از آن اشاره می کنیم.

احکام جنابت: آیا جنابت فقط مربوط به اولی است یا در هر دومی هم جنابت ایجاد می شود و آیا جنابت فاعل و مفعول را شامل می شود یا فقط فاعل جنب می شود. (مشهور این است که در دومی هم جنابت وجود دارد ولی مخالف هم در این قول هست.) احکام مفطرات صیام: اینکه صیام با مواقعه افطار می شود آیا دومی هم موجب افطار می شود یا نه. احکام تروک احرام: آیا احکام تروک احرام علاوه بر اولی، در دومی هم جاری می شود یا نه. اصل جواز این عمل: آیا مواقعه در هر دو مورد جایز است یا اینکه فقط اولی را شامل می شود و دومی حرام می باشد و آیا اگر در دومی جایز باشد رضایت زوجه در دومی شرط است (کما اینکه قائل به شرطیت هستیم) یا رضایت ا شرط نیست. اینکه در هر چهار ماه نباید مواقعه ترک شود آیا این وجوب فقط با اولی ساقط می شود یا اینکه دومی هم موجب رفع تکلیف می شود. می گویند لا یجوز الدخول علی الصغیرة : ازدواج با صغیره هر چند با اذن ولی و وجود مصلحت جایز است ولی اگر صغیره باشد و یا آمادگی جسمانی نداشته باشد (و خوف افضاء باشد) نباید با او نزدیکی کرد. حال آیا این حرمت مخصوص دخول اول است یا دومی هم حرام می باشد. در صورتی که زوج عنین باشد و قادر بر جماع نباشد زوجه می تواند نکاح را فسخ کند ولی اگر زوج یک بار قادر بر انجام مواقعه باشد دیگر خیار از زوجه ساقط می شود. حال این بحث مطرح است که آیا با عمل ثانی هم این خیار از زوجه ساقط می شود یا نه. اگر زوجه تمکین نکند ناشزه می شود آیا در صورت عدم تمکین در دومی هم نشوز صدق می کند یا نه. مهر کامل وقتی لازم می شود که دخول حاصل شود و الا اگر قبل از دخول طلاق صورت گیرد مهر، نصف می شود. حال آیا دخول دوم هم به تنهایی موجب تکمیل مهر است یا این امر مختص به دخول اولی است. ایلاء احکامی دارد و آن عبارت از این است که کسی قسم بخورد با زوجه اش مواقعه نکند. در این صورت چهار ماه به او مهلت داده می شود و بعد احکام ایلاء بار می شود و در قرآن در سوره ی بقره آیه ی 226می خوانیم: (لِلَّذينَ يُؤْلُونَ مِنْ نِسائِهِمْ تَرَبُّصُ أَرْبَعَةِ أَشْهُرٍ فَإِنْ فاؤُ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحيمٌ) حال کسی که قسم به ترک دخول خورده است آیا قسم به عدم دخول در دومی را هم شامل می شود یا نه. عقد نکاح با کسی که در مرض موت است در این حال اگر با زوجه عقد کند و با او دخول نکند و زوجه از دنیا برود این عقد باطل است و ارث هم ندارد ولی اگر دخول حاصل شود هم عقد صحیح است و هم زوج ارث می برد. حال دخول دومی هم موجب ترتب این حکم است یا نه. ثبوت حد زنا: آیا زنای محصنه و غیر محصنه مخصوص دخول اول است یا در دومی هم جاری است. مسئله ی عده: آیا در صورت دخول اول باید عده نگاه داشت و یا اینکه در دخول دوم هم باید عده نگاه داشت.

 در مسائل متعددی این مطلب مطرح می شود و ما مواردی که را که احصاء کردیم به حدود بیست مورد رسیده است که منحصر در اینها هم نیست.

اما اصل مسئلة: برای حل این مسئله باید به عناوینی که در آیات و روایات وارده شده دقت کنیم و عناوینی چون (جماع) و امثال آن را بررسی کنیم که آیا به دومی هم صدق می کند یا نه. ابتدا عناوینی را که در قرآن آمده است بررسی می کنیم و بعد به سراغ روایات می رویم.

 اما عناوینی که در آیات وجود دارد:

لمس: (وَ إِنْ كُنْتُمْ مَرْضى‌ أَوْ عَلى‌ سَفَرٍ أَوْ جاءَ أَحَدٌ مِنْكُمْ مِنَ الْغائِطِ أَوْ لامَسْتُمُ النِّساءَ فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَيَمَّمُوا صَعيداً طَيِّباً) (نساء آیه ی 43) مس: (لا جُناحَ عَلَيْكُمْ إِنْ طَلَّقْتُمُ النِّساءَ ما لَمْ تَمَسُّوهُنَّ أَوْ تَفْرِضُوا لَهُنَّ فَريضَة ً وَ مَتِّعُوهُنَّ عَلَى الْمُوسِعِ قَدَرُهُ وَ عَلَى الْمُقْتِرِ قَدَرُه‌) (بقره آیه ی 236) زنا: (الزَّانِيَةُ وَ الزَّاني‌ فَاجْلِدُوا كُلَّ واحِدٍ مِنْهُما مِائَةَ جَلْدَة) (نور 2) اتیان: یعنی به سراغ همسر یا جماع رفتن: (وَ اللاَّتي‌ يَأْتينَ الْفاحِشَةَ مِنْ نِسائِكُمْ فَاسْتَشْهِدُوا عَلَيْهِنَّ أَرْبَعَةً مِنْكُم‌) (آیه ی 15 سوره ی نساء) (وَ الَّذانِ يَأْتِيانِها مِنْكُمْ فَآذُوهُما) (آیه ی 16 سوره ی نساء) (آیه ی اول مربوط به زنان همسردار است و آیه ی دوم مربوط به زن و مرد بی همسر است و حکم در هر دو مربوط به قبل از نزول آیات حد است و هر دو آیه منسوخ شده است. رفث: (أُحِلَّ لَكُمْ لَيْلَةَ الصِّيامِ الرَّفَثُ إِلى‌ نِسائِكُم‌) (بقره آیه ی 187) رفث به معنای جماع است.

اما عناوینی که در روایات به کار برده شده است:

مواقعه: (رَجُلٌ وَقَعَ عَلَى أَهْل) (باب سوم از کفارات حج) جماع: در روایاتی که در تفسیر رفث آمده است می خوانیم: (الرفث هو الجماع) غشیان: غشیان به معنای پوشاندن است و کنایه از مواقعه می باشد. (مُحْرِمٍ غَشِيَ امْرَأَتَه‌) (باب 3 از کفارات استمتاع حدیث 7) اتیان: (عَنْ رَجُلٍ یأَتَى أَهْلَه‌) در روایتی که مرسله است می خوانیم: (مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ سُوقَةَ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ يَأْتِي أَهْلَهُ مِنْ خَلْفِهَا قَالَ هُوَ أَحَدُ الْمَأْتَيَيْنِ (این یکی از آن دو تا است یعنی هر دو یک حکم دارد) فِيهِ الْغُسْلُ) (وسائل ج 1 ابواب جنابت باب 12 ح 2) در این روایت که روایت خاصه است حکم دومی صریحا پرسیده شده است. این حدیث هر چند مرسله است ولی معمول به اصحاب است. حال باید دید آیا از باب غسل می توان آن را به سایر ابواب سرایت داد یا نه. مباشرت: (عَنْ رَجُلٍ بَاشَرَ امْرَأَتَهُ وَ هُمَا مُحْرِمَان‌) (باب 4 از ابواب کفارات استمتاع ح 1) دخول: در این عنوان روایت صحیحه ای وجود دارد که در ابواب جنابت باب 6 ح 1 آمده است: (مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِينٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ سَأَلْتُهُ مَتَى يَجِبُ الْغُسْلُ عَلَى الرَّجُلِ وَ الْمَرْأَةِ فَقَالَ إِذَا أَدْخَلَهُ فَقَدْ وَجَبَ الْغُسْلُ وَ الْمَهْرُ وَ الرَّجْمُ) امام علیه السلام در این روایت تعمیم داده است و مهر و رجم را هم اضافه فرموده است و بعید نیست که از این روایت استفاده شود که این مسئله عمومیت دارد. التقاء ختانین: (إِذَا الْتَقَى الْخِتَانَانِ فَقَدْ وَجَبَ الْغُسْل‌) (ابواب جنابت باب 6 ح 2) ظاهر این عنوان دخول اولی است زیرا در دومی التقای دو ختنه گاه معنا ندارد ولی بعضی اصرار دارند که این را به دومی هم تسری دهند.

 ان شاء الله فردا این بحث را پیگیری خواهیم کرد.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo