موضوع: چگونگی احرام حائض و نفساء از مسجد شجرة

بحث در این بود که حائض و نفساء بنا بر قول به اینکه فقط باید داخل مسجد محرم شوند باید چه کند.

گفتیم که سه حالت است یکی اینکه از یک در مسجد وارد و از در دیگر خارج شود (اجتیاز از مسجد) و در هنگام عبور محرم شود.

دیگر اینکه اگر می تواند صبر کند و پاک شود و بعد از غسل کردن داخل مسجد شود و محرم شود.

سسوم اینکه پاک شده است ولی دسترسی به آن ندارد که در این صورت تمیمم می کند و وارد مسجد می شود. در تمام این موارد مشکلی وجود ندارد ولی مشکل آنجاست که نه می تواند از مسجد عبور کند و نه می تواند صبر کند تا پاک شود. بحث در این بود که آیا او باید خارج از مسجد محرم شود و یا اینکه باید به جحفه رود و از آنجا محرم شود.

گفتیم که علی القاعده باید به جحفه رود و اما اینک به حسب روایات مطلب را پیگیری می کنیم عمده روایتی که در این مورد وارد شده است حدیث یونس بن یعقوب است:

باب 48 از ابواب احرام ح 2: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ يُونُسَ بْنِ يَعْقُوبَ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْحَائِضِ تُرِيدُ الْإِحْرَامَ قَالَ تَغْتَسِلُ (حائض می تواند غسل جنابت، غسل جمعه و غسل احرام را انجام دهد) وَ تَسْتَثْفِرُ (خودش را می بند) وَ تَحْتَشِي بِالْكُرْسُفِ (داخل موضع را برای اینجا چیزی به خارج سرایت نکند چیزی قرار می دهد) وَ تَلْبَسُ ثَوْباً دُونَ ثِيَابِ إِحْرَامِهَا (زیرا لباس احرام چیزی می پوشد که اگر آلوده می شود لباس زیر باشد نه لباس احرام) وَ تَسْتَقْبِلُ الْقِبْلَةَ وَ لَا تَدْخُلُ الْمَسْجِدَ وَ تُهِلُّ بِالْحَجِّ (به حج محرم می شود) بِغَيْرِ الصَّلَاةِ (و نماز احرام را نمی خواند زیرا مستحب است احرام بعد از صلاة باشد.)

این حدیث موثقة است.

وولی در دلالت روایت در اینکه این مسجد، مسجد الحرام است یا مسجد شجرة و اینکه آیا احرام آن احرام عمرة است یا حج بحث است.

اما قرینه بر مسجد الحرام بودن و اینکه احرام حج است: (تحل بالحج) علامت این است که احرام حج می باشد هرچند که حج به عمره ی تمتع هم گفته می شود ولی ظاهر آن خود حج است و احرام به حج در مکه است.

اما قرینه بر مسجد شجره بودن و اینکه احرام عمره است:

قرینه ی اول: تستقبل القبلة: اگر کسی در مسجد الحرام باشد به او می گویند تستقبل الکعبة نه تستقبل القبلة و قبله مربوط به کسانی می باشد که در راه دور هستند از این رو فرد در مسجد الحرام نیست بلکه در مسجد شجره است.

قرینه ی دوم: اکثریت کسانی که حج به جا می آورند حج تمتع به جا می آورند و افراد محدودی هستند که حج افراد به جا می آورند علی الخصوص که رواة و حتی خود ائمه ساکن مدینه بوند و حجشان تمتع بوده است از این رو مراد حج تمتع است و مراد از مسجد مسجد شجره می باشد.

قرینه ی سوم: روایت معاویة بن عمار که در باب 49 در حدیث 1 آمده است: مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ أَسْمَاءَ بِنْتَ عُمَيْسٍ نَفِسَتْ بِمُحَمَّدِ بْنِ أَبِي بَكْرٍ بِالْبَيْدَاءِ (بیابان کنار مسجد شجره) لِأَرْبَعٍ بَقِينَ مِنْ ذِي الْقَعْدَةِ (چهار ماه به ذی القعده مانده بود فرزندش به دنیا آمد) فِي حَجَّةِ الْوَدَاعِ فَأَمَرَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص فَاغْتَسَلَتْ (غسل احرام که منافات با نفاس ندارد) وَ احْتَشَتْ (خودش را جمع و جور کرد) وَ أَحْرَمَتْ وَ لَبَّتْ مَعَ النَّبِيِّ ص وَ أَصْحَابِهِ (واضح است که این در مدینه و در بیداء بود و هنوز به جحفه نرسیده بود) فَلَمَّا قَدِمُوا مَكَّةَ لَمْ تَطْهُرْ حَتَّى نَفَرُوا مِنْ مِنًى (از ابتدا چهار روز به پایان ذی القعده مانده بود و ده روز تا عید و سه روز هم ایام تشریق روی همه رفته می شود بعد از هفده روز) وَ قَدْ شَهِدَتِ الْمَوَاقِفَ كُلَّهَا عَرَفَاتٍ وَ جُمَعاً (مراد مشعر الحرام است) وَ رَمَتِ الْجِمَارَ وَ لَكِنْ لَمْ تَطُفْ بِالْبَيْتِ وَ لَمْ تَسْعَ بَيْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ فَلَمَّا نَفَرُوا مِنْ مِنًى أَمَرَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص فَاغْتَسَلَتْ (بعد از هفده روز) وَ طَافَتْ بِالْبَيْتِ وَ بِالصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ وَ كَانَ جُلُوسُهَا (یعنی وضع حملش) فِي أَرْبَعٍ بَقِينَ مِنْ ذِي الْقَعْدَةِ وَ عَشْرٍ مِنْ ذِي الْحِجَّةِ وَ ثَلَاثِ أَيَّامِ التَّشْرِيقِ.

در این روایت این سؤال مطرح است که نفاس فقط تا ده روز ادامه دارد و زائد بر آن استحاضه حساب می شود از این رو احتمال می دهیم که عبارت (فاغتسلت) یعنی فاغتسلت من الاستحاضة نه من النفاس.

در هر صورت صدر این روایت شاهد بحث ماست که می توان خارج از مسجد شجره و در بیداء محرم شد.

ققرینه ی چهارم: روایت 2 باب 49: مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعِيصِ بْنِ الْقَاسِمِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمُسْتَحَاضَةِ تُحْرِمُ فَذَكَرَ أَسْمَاءَ بِنْتَ عُمَيْسٍ فَقَالَ إِنَّ أَسْمَاءَ بِنْتَ عُمَيْسٍ وَلَدَتْ مُحَمَّداً ابْنَهَا بِالْبَيْدَاءِ وَ كَانَ فِي وِلَادَتِهَا بَرَكَةٌ لِلنِّسَاءِ لِمَنْ وَلَدَتْ مِنْهُنَّ إِنْ طَمِثَتْ فَأَمَرَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص فَاسْتَثْفَرَتْ (خودش را بست) وَ تَمَنْطَقَتْ بِمِنْطَقٍ (شال و کمربندی به خودش بست) وَ أَحْرَمَتْ.

ظاهر حدیث این است که در همان بیداء محرم شد.

از مجموع اینها ممی توان فتوی دارد که به فرض که قائل باشیم میقات داخل مسجد است ولی ذوات الاعذار می توانند خارج از مسجد محرم شوند و از حکم لزوم میقات در داخل مسجد استثناء می شوند. حال وجه اینکه امام و صاحب عروة احتیاط می کنند شاید به دلیل این بود که اینها به روایت یونس عنایت داشتند و امام هم در حاشیه ی عروة به روایت یونس اشاره می کند ولی اگر روایت عمار و عیص بن قاسم را اضافه کنیم ظاهرا واضح است که می توان در مورد زنهایی که عذر دارند حکم کنیم که بتوانند خارج از مسجد محرم شوند و هرچند قائل باشیم که میقات داخل مسجد است.