در بحث اخلاقی امروز به حدیث 1 از باب 140 از ابواب آداب العشرة که در مورد دروغ هائی است که به شوخی یا جدی گفته می شود.

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ع يَقُولُ لِوُلْدِهِ اتَّقُوا الْكَذِبَ الصَّغِيرَ مِنْهُ وَ الْكَبِيرَ فِي كُلِّ جِدٍّ وَ هَزْلٍ (جدی یا شوخی) فَإِنَّ الرَّجُلَ إِذَا كَذَبَ فِي الصَّغِيرِ (امور کوچک) اجْتَرَأَ عَلَى الْكَبِيرِ (امور مهم) أَ مَا عَلِمْتُمْ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ مَا يَزَالُ الْعَبْدُ يَصْدُقُ حَتَّى يَكْتُبَهُ اللَّهُ صِدِّيقاً (خداوند او را جزء صدیقین قرار می دهد) وَ مَا يَزَالُ الْعَبْدُ يَكْذِبُ حَتَّى يَكْتُبَهُ اللَّهُ كَذَّاباً.

امروز سالروز امامت آقا و سرور ما حضرت مهدی است. در این روز نباید کارهایی انجام شود که باعث تفرقه و عداوت در بین مسلمانان شود، باید شرایط زمانی و مکانی را در نظر گرفت و کاری کرد که امام زمان (عج) راضی باشد و بهانه برای شرارت و دشمنی دست دشمن داده نشود.

در شرایطی که دشمنان ما در صدد ایجاد نفاق و اختلاف بین مسلمانان هستند نباید کاری کرد که آنها به اهدافشان برسند. اگر نظری به کشورهای همسایه داشته باشیم می بینیم که دشمنان همیشه در صدد توطئه و تفرقه بین مسلمانان هستند و باید کاری کنیم که مسلمانان به صورت ید واحده در مقابل دشمن بایستند.

انتظار فرج یکی از برترین اعمال می باشد. انتظار هم جنبه ی مثبت دارد و هم منفی. اما حالت منفی آن این است که حالت یاس به خود گرفته و دست روی دست بگذاریم و بگوییم انشاء الله با آمدن امام زمان (عج) مشکلات حل می شود؛ انواع فاسد اخلاقی و اجتماعی را ببینیم و فقط منتظر بمانیم که حضرت خود بیاید و امور را به دست بگیرد. حتی گاهی از افراد چنان افراط می کنند که ادعا می کنند که تشکیل حکومت اسلامی قبل از ظهور امام عصر نادرست است. واقعیت این است که که حضرت ولی عصر (عج) با زمینه های آماده برنامه های خود را اجرا می کند. در روایت معروفی آمده است که وقتی حضرت ظهور کند ابتدا عقول مردم را تکمیل می کند.

انتظار مثبت یعنی امید، خودسازی، آماده کردن خود و دیگران، امر به معروف و نهی از منکر، نه اینکه لب فرو ببندیم و هیچ کاری انجام ندهیم و همه چیز را به انتظار فرج مرتبط بکنیم. در ادعیه ما همیشه سخن از آمادگی برای ظهور است نه وادادگی، و همه باید به این موضوع توجه کنند. مثلا در دعای عهد می خوانیم که آماده باشم و شمشیرم را مهیا نمایم تا در رکاب حضرت باشم و همه ی اینها نمونه هایی از آمادگی است نه بی تفاوتی و انتظار منفی.

همه ما باید سعی کنیم انتظار مثبت را در جامعه ایجاد کنیم و مردم را به انجام اعمال و وظایفشان در اثر غیبت تشویق و ترغیب نماییم. برخی بدون اینکه کاری برای جوانان و فرزندان خود انجام دهند تنها می گویند برای جوانان باید دعا کرد که البته باید این موضوع را انجام داد اما اگر همه ی دریچه های مفاسد را به روی جوانان خود باز کنیم و مفاسد را به خانه خود راه دهیم چطور می توانیم انتظار داشته باشیم که جوانان منحرف نشوند.

نکته ی مهمی که در این روایت شریف است این است که مفاسد به شکل تدریجی گسترش پیدا می کند و به عبارت دیگر وساوس شیطان به شکل حمله ای نیست بلکه به شکل (خطوات) در مورد فرد نماز خوان ابتدا نماز جماعت را در نزد او کم رنگ می کند و بعد ابهت اول وقت را در نظر او تضعیف می کند و بعد می گوید تسبیحات اربعه را به جای سه تا یکی بگوید و به تدریج گاه او را از نماز خواندن وا می دارد.

شیطان های انس و جن ابتدا سعی می کنند با درهم شکستن ابهت گناه انسانها را به سوی معاصی سوق دهند و برای میل به این هدف، ابتدا از گناهان کوچک و صغیره استفاده می کنند و به تدریج این موضوع را گسترش می دهند.

حضور در مجلس گناه نیز گناه است، دلیل این موضوع همان شکسته شدن ابهت گناه است و وقتی انسن در این مجالس شرکت کند، ابتدا ابهت گناه شکسته شده و زمینه لغزش ها و انحرافات فراهم می شود. همان طور که در روایت مزبور آمده است حتی نباید در موارد جزئی هم دروغ گفت زیرا این برای انسان آمادگی دروغ گفتن در موارد مهم را فراهم می کند.

بحث فقهی

بحث در این بود که یکی از شرایط حج تمتع این است که باید احرام حج حج از مکه باشد ولی احرام عمره از مواقیت مشهوره باشد . و گفتیم اگر نتوانست از مکه محرم شود 4 حالت داشت:

حالت اول اضطرار است که بحثش را مطرح کردیم و گفتیم که در این صورت از هر کجا که می تواند محرم شود کافی است و لو در عرفات باشد.

حالت دوم این بود که فرد از روی عمد از مکه محرم نشود که گفتیم که احرامش باطل است و حج با آن احرام نیز باطل می باشد مگر اینکه برگردد به مکه و مجددا محرم شود .

دو حالت دیگر نسیان و جهل باقی ماند یعنی فرد نمی دانست که از مکه باید محرم شود یا می دانست اما فراموش کرد معروف بین الاصحاب این است که از هر کجا موفق شود باید لباس احرام را بپوشد و لبیگ گفته و محرم شود و لو در عرفات باشد .

البته قاعده این است که در همه ی این موارد احرام و حج فاسد شود و به عبارت دیگر اصل در این موارد فساد است زیرا همان طور که قبلا گفتیم تمام اوامر که در باب شرایط و اجزاء و موانع در عبادات وارد شده است تماما ظهور در حکم وضعی داردند. یعنی بدون آن، عبادت باطل می شود. این شرایط و موانع علاوه بر اینکه جنبه تکلیفی پیدا می کند جنبه ی وضعی هم دارد که همان بطلان می باشد و معیار ان واقع است اصل، عند الترک فساد است الا ما خرج بالدلیل . مثلا وضو نگرفتن در هر حال نماز را باطل می کند. و یا مثلا در مورد نماز با لباس نجس نماز باطل است اما دلیل خاص داریم که در حالت جهل عیبی ندارد از این رو باید دلیل خاصی اقامه شود تا از اصل فساد دست بر داریم.

اما در نما نحن فیه در دو باب از ابواب وسائل (باب 14 و 20 از ابواب مواقیت) در مورد جاهل و ناسی روایات متعددی وارد شده است که این روایات را به به 4 گروه تقسیم می کنیم و بسیاری از این روایات صحیح السند است.

گروه اول : روایاتی است که فقط حالت جهل را ذکر کرده است .حدیث 3 تا 6 و 10 از باب 14 از ابواب مواقیت و حدیث 2 باب 20 از ابواب مواقیت این روایات مربوط به فردی است که نمی دانست باید از مکه محرم شود و یا نمی دانست از میقات محرم شود (از روایات احرام از میقات الغاء خصوصیت کردند و به محل احرام حج سرایت دادند).

گروه دوم : فقط حالت نسیان را بیان کرده است . حدیث 8 باب 14 از ابواب مواقیت و حدیث 1 و 3 باب 20 از ابواب مواقیت .

گروه سوم :حالت نسیان و جهل را با هم ذکر کرده است . حدیث 2 باب 14 از ابواب مواقیت و حدیث 1 و 2 باب 20 از ابواب مواقیت .

گروه چهارم : روایاتی که اطلاق دارند و حتی برخی احتمال داده اند مثل صاحب جواهر که فرض عمد را هم شامل می شوند . که ما بسیار بعید می دانیم . حدیث 7 و 9 و باب 14 از ابواب مواقیت است

البته این روایات با هم منافاتی ندارند و موید یکدیگر هستند .