< فهرست دروس

درس خارج فقه حضرت آیت الله مکارم

88/10/20

بسم الله الرحمن الرحیم

ادله ‌ی قول دوم: تخيير بين مواقيت

قول دوم در باره ‌ی محل ميقات ساکن مکه ‌ای که هنوز وظيفه ‌ی او تمتع باشد، تخيير در هر يک از مواقيت شش ‌گانه بود. قائلين به اين قول هم چندين دليل دارند.

دليل اول حديث 1 و 2 باب 15 از ابواب مواقيت است.

دليل اول: حديث 1 باب 15 از ابواب مواقيت

14941 مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ‌ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا ع .... فَكَتَبَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص وَقَّتَ الْمَوَاقِيتَ لِأَهْلِهَا وَ مَنْ أَتَى عَلَيْهَا مِنْ غَيْرِ أَهْلِهَا وَ فِيهَا رُخْصَةٌ لِمَنْ كَانَتْ بِهِ عِلَّةٌ فَلَا تُجَاوِزِ الْمِيقَاتَ إِلَّا مِنْ عِلَّةٍ

حديث 2 باب 15 از ابواب مواقيت:

14942 مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ حَكِيمٍ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِيدِ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ مُوسَى ع فِي حَدِيثٍ قَالَ مَنْ دَخَلَ الْمَدِينَةَ فَلَيْسَ لَهُ أَنْ يُحْرِمَ إِلَّا مِنَ الْمَدِينَةِ

اين حديث نشان می ‌دهد که ساکن هر شهری که باشد وقتی وارد مدينه شود، بايد از مدينه محرم شود يعنی الزام ندارد که از شهر خودش محرم شود. کسی نگفته که مدينه خصوصيت دارد و شامل هر شهر ديگری هم می ‌شود. بعلاوه سيره ‌ی مستمره هم همين است. مثلاً تاجرانی که اهل شهرهای مختلف هستند در هر شهری که باشند از آنجا محرم می ‌شوند و به شهر خودشان برنمی ‌گردند.

اين دو روايت شامل اين فرد ساکن مکه که هنوز مکی نشده هم می ‌شود.

دليل دوم: حديث 20 باب 4 از ابواب اقسام الحج

14720 وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَهْلٍ عَنْ أَبِيهِ سَهْلٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ الْمُعْتَمِرِ بِمَكَّةَ- يُجَرِّدُ الْحَجَّ أَوْ يَتَمَتَّعُ مَرَّةً أُخْرَى فَقَالَ يَتَمَتَّعُ أَحَبُّ إِلَيَّ وَ لْيَكُنْ إِحْرَامُهُ مِنْ مَسِيرَةِ لَيْلَةٍ أَوْ لَيْلَتَيْنِ‌

سهل همان سهل بن زياد است که محل تأمل است ولی اسحاق بن عبدالله ثقه است. يجرّد يعنی افراد انجام دهد. اين روايت افزون بر مشکل سند، مشکل دلالی هم دارد زيرا يَتَمَتَّعُ مَرَّةً أُخْرَى دارد يعنی مربوط به حج ندبی است.

دليل سوم: حديث 9 باب 9 از ابواب اقسام الحج

14763 وَ عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ حَرِيزٍ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ مَنْ دَخَلَ مَكَّةَ بِحَجَّةٍ عَنْ غَيْرِهِ ثُمَّ أَقَامَ سَنَةً فَهُوَ مَكِّيٌّ فَإِذَا أَرَادَ أَنْ يَحُجَّ عَنْ نَفْسِهِ أَوْ أَرَادَ أَنْ يَعْتَمِرَ بَعْدَ مَا انْصَرَفَ مِنْ عَرَفَةَ فَلَيْسَ لَهُ أَنْ يُحْرِمَ مِنْ مَكَّةَ- وَ لَكِنْ يَخْرُجُ إِلَى الْوَقْتِ وَ كُلَّمَا حَوَّلَ رَجَعَ إِلَى الْوَقْتِ‌

فهو مکی در متن اين روايت، به معنای مکی شرعی نيست زيرا با ذيل حديث نمی-سازد، بلکه مراد ساکن مکه و مکی ظاهری است. اين روايت که وقت را مقيد نمی کند، دليل بر اختيار است ولی از نظر سند به دليل مرسله بودن مشکل دارد.

دليل چهارم: روايت 2 باب 10 از ابواب اقسام الحج

14765 مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع .... وَ إِنَّمَا هُوَ مُجَاوِرٌ أَفْرَدَ الْعُمْرَةَ فَإِنْ هُوَ أَحَبَّ أَنْ يَتَمَتَّعَ فِي أَشْهُرِ الْحَجِّ- بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَلْيَخْرُجْ مِنْهَا حَتَّى يُجَاوِزَ ذَاتَ عِرْقٍ أَوْ يُجَاوِزَ عُسْفَانَ- فَيَدْخُلَ مُتَمَتِّعاً بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَإِنْ هُوَ أَحَبَّ أَنْ يُفْرِدَ الْحَجَّ فَلْيَخْرُجْ إِلَى الْجِعْرَانَةِ فَيُلَبِّي مِنْهَا

اين موثقه سماعه است و از نظر سند خوب است. اين روايت هر چند سندش خوب است ولی دلالت آن مربوط به حج مستحبی است، زيرا امام می فرمايد اگر دوست داشت که تمتع انجام دهد، اين کار را بکند و اين نشان دهندة ندبی بودن حج است.

پس قول دوم که تخيير بين مواقيت است، اجمالا دليل دارد و دليل اول آن دليل خوبی است و بقيه ادله را می ‌ ‌توان به عنوان مؤيد در نظر گرفت.

ادله ‌ی قول سوم: ادنی المواقيت

و اما قول سوم که قول حلبی يعنی ادنی الحل بود، نيز ادله ‌ای دارد و صاحب مدارک هم گفته که بعيد نيست قول ايشان درست باشد. محقق اردبيلی هم گفته که ظاهر الادله همين قول است. . اينها سه دليل دارند:

دليل اول: حديث 3 باب 9 از ابواب اقسام الحج

14757 وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع لِأَهْلِ مَكَّةَ أَنْ يَتَمَتَّعُوا فَقَالَ لَا لَيْسَ لِأَهْلِ مَكَّةَ أَنْ يَتَمَتَّعُوا قَالَ قُلْتُ فَالْقَاطِنِينَ بِهَا قَالَ إِذَا أَقَامُوا سَنَةً أَوْ سَنَتَيْنِ صَنَعُوا كَمَا يَصْنَعُ أَهْلُ مَكَّةَ- فَإِذَا أَقَامُوا شَهْراً فَإِنَّ لَهُمْ أَنْ يَتَمَتَّعُوا قُلْتُ مِنْ أَيْنَ قَالَ يَخْرُجُونَ مِنَ الْحَرَمِ- قُلْتُ مِنْ أَيْنَ يُهِلُّونَ بِالْحَجِّ فَقَالَ مِنْ مَكَّةَ نَحْواً مِمَّا يَقُولُ النَّاسُ‌

اين روايت صحيحه است اين هم حج مستحبی است زيرا لهم می گويد نه عليهم. پس دلالت بر قول حلبی ندارد و معرض عنهای اصحاب هم هست.

دليل دوم: روايت 7 باب 9 از ابواب اقسام الحج

14761 وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ دَاوُدَ عَنْ حَمَّادٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ أَهْلِ مَكَّةَ أَ يَتَمَتَّعُونَ قَالَ لَيْسَ لَهُمْ مُتْعَةٌ قُلْتُ فَالْقَاطِنُ بِهَا قَالَ إِذَا أَقَامَ بِهَا سَنَةً أَوْ سَنَتَيْنِ صَنَعَ صُنْعَ أَهْلِ مَكَّةَ- قُلْتُ فَإِنْ مَكَثَ الشَّهْرَ قَالَ يَتَمَتَّعُ قُلْتُ مِنْ أَيْنَ- قَالَ يَخْرُجُ مِنَ الْحَرَمِ قُلْتُ مِنْ أَيْنَ يُهِلُّ بِالْحَجِّ قَالَ مِنْ مَكَّةَ نَحْواً مِمَّا يَقُولُ النَّاس‌

روايت ضعيف السند است به دليل داود که معلوم نيست کيست و ما چند نفر به اين نام داريم. شاهد ما بخش دوم حديث است. ظاهر عبارت بخش دوم وجوب است. دلالت روايت خوب است ولی سند ندارد.

دليل سوم: روايت 1 باب 22 از ابواب مواقيت الحج

14967 مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عُمَرَ بْنِ يَزِيدَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَنْ أَرَادَ أَنْ يَخْرُجَ مِنْ مَكَّةَ لِيَعْتَمِرَ أَحْرَمَ مِنَ الْجِعْرَانَةِ أَوِ الْحُدَيْبِيَةِ أَوْ مَا أَشْبَهَهَا

روايت صحيحه است. و سند آن خوب است ولی دلالت آن هم که دلالت بر ادنی الحل دارد، اطلاق دارد و شامل همه است، و شامل کسی که يک ماه در مکه بوده است هم می ‌شود که می ‌تواند تخصيص بخورد، پس به اين روايت هم نمی ‌توان تمسک کرد.

بنا بر اين، ادله ‌ی قول اول و سوم ناتمام و دليل قول دوم تمام است.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo