< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت‌الله مکارم

کتاب الحج

87/12/28

بسم الله الرحمن الرحیم

خلاصه ی بحث:

در بحث اخلاقی امروز اندکی در مورد آداب ممدوح و مذموم عید نوروز صحبت می کنیم.

در بحث فقهی امام در فرع چهارم از مسئله ی 19 قائل است که در سال واحد اگر دو نفر را استیجار کنیم که یکی از آنها در سال واحد حج واجب و دیگری حج مستحب منوب عنه را به جا آورند جایز است. دلیل ما اطلاقات ادله است.

در فرع پنجم سخن از این است که از طرف منوب عنه چند نفر می توانند حجة الاسلام او را انجام دهند. دلیل این مسئله این است اگر امر به طبیعت تعلق گرفته باشد آن طبیعت را می توان هم در خلال یک فرد انجام داد و هم در خلال چند فرد در عرض واحد.

بله باید مراعات کنند که عملشان با هم تمام شود زیرا اگر عمل یک زودتر تمام شود وجوب از منوب عنه برداشته می شود و موردی برای عملی که نائب دیگر به نیت وجود انجام داده است باقی نمی ماند و در این صورت نائب دیگر باید حج را مانند حج فاسد تمام کند تا بتواند از احرام بیرون بیاید.

و اما تمام بحث:

درس اخلاقی:

بحث امروز در مورد عید نوروز است. بعضی این عید را عیدی مذهبی می دانند و روایاتی هم نقل می کنند ولی روایاتی که آن را عیدی مذهبی بداند در دست نیست این عید عیدی است و حاکی از خوش ذوقی ایرانیان است که آغاز بهار را جشن می گیرند.

در این عید مراسمی وجود دارد که ممدوح و مواردی هم مذموم و گاه مراسمی در آن است که نه ممدوح است و نه مذموم

اما مراسم ممدوح آن عبارت اند از ظاهر و باطن را پاک کردن، لباسها را نو کردن و خانه را تمیز کردن و از طرفی دیگر کینه ها را کنار گذاشتن و با هم آشتی کردن و به دیدار هم رفتن، به نیازمندان کمک کردن و مسائلی مانند این.

اما کارهای مذموم آن عبارت است از مراسم چهارشنبه سوری که موجب نقص عضو و امثال آن می شود. از عیوب دیگر نشان دادن چشم و هم چشمی ها است و اینکه بخواهند خودبرتربینی را ثابت کنند.

البته بعضی از وهابیون این عید را حرام می دانند زیرا می گویند که در زمان پیغمبر نبود. آنها حتی عید میلاد پیغمبر را هم ایراد می گیرند و آن را بدعت می دانند. آنها نمی دانند که بدعت اگر نوآوری عرفی باشد حرام نیست زیرا مساجد خانه های نوع لباس ها و بسیار چیز دیگر در زمان پیغمبر نبوده است کسی می تواند قائل شود که همه ی اینها بدعت است.

بله اگر به معنای مذهب باشد بدعت است ولی کسی این کار نمی کند زیرا کسی نمی گوید که در شرع آمده است که مثلا در اول سال باید سفره هفت سین گذاشت و یا مناره های بلند برای مساجد درست کرد. بلکه همه ی این موارد از باب مسائل عرفی است و کسی آن را به عهده ی شرع نمی گذارد.

ثانیا اگر این کارها بدعت باشد پس آنچه در قرآن از قواعد تجوید مانند وقف و غیر آن اضافه کرده اند همه بدعت است.

بحث فقهی:

امام در فرع چهارم از مسئله ی نوزدهم می فرماید: و كذا يجوز إن كان أحدهما واجبا و الآخر مستحبا.

این فرع در این مورد است که اگر دو نفر را استیجار کنیم که یکی از آنها در سال واحد حج واجب زید را انجام دهد و دیگری حج مستحب او را این امر جایز است.

اقوال علماء:

این مسئله را کمتر کسی متعرض شده است. صاحب جواهر در خلال بحثها این مسئله را متعرض شده و از لحن کلام ایشان استفاده می شود که در میان اهل سنت احمد حنبل مخالف است.

ایشان در ج 17 ص 394 می فرماید: بل الظاهر صحة الحجين وإن تقدم إحرام حجة غير حجة الاسلام و لو المندوبة (حتی اگر اول به مندوب محرم شوند) لوقوعهما في عام واحد (آنی که ممنوع است این است که امسال فقط حج مندوب را به جا آورند و سال بعد حج واجب را ولی در فرض ما هر دو در یک سال انجام می شوند) و إنما يبطل المندوب أو المنذور أو ينصرف إلى الفرض إذا أخل بالواجب (یعنی بعضی گفته اند که امسال به انجام حج واجب اخلال وارد شود اگر نیت مندوب را هم بکند حج باطل نیست در هر صورت حج اول منصرف به حج واجب می شود) خلافا للمحكي عن أحمد فصرف السابق إلى حجة الاسلام و إن نوى الندب أو النذر (به عقیده ی احمد حج اول در هر صورت به حجة الاسلام منصرف می شود) ... نعم عن الشهيد احتمال وجوب تقديم حجة الاسلام بناء على وجوب ذلك على الحاج عن نفسه ، مع أنه لا يخفى ما فيه أيضا (زیرا خودش در یک سال هرچند نمی تواند دو حج را به جا آورد ولی دو نائب می توانند این کار را بکنند از این رو قیاس نائب به خود فرد فی غیر محله می باشد) [1]

دلیل مسئله:

ادله ی نیابت در حج واجب و مندوب مطلق است زیرا مثلا ادله ی نیابت می گوید حجة الاسلام را می توان از فرد نیابت کرد و این ادله مطلق است چه فرد دیگری هم از او حج مندوب به جا آورد و یا نیاورد و هکذا در ادله ی نیابت از حج مندوب. نتیجه ی عمل به اطلاق هر دو دسته روایت جواز عمل به هر دو در عرض یک سال می شود (و جواب شهید را هم در کلام صاحب جواهر ذکر کردیم)

فرع پنجم: در این فرع بحث در این است که دو نفر از یک فرد می توانند در یک سال حجة الاسلام را نیابت کنند مثلا منوب عنه به دلیل احتیاط و یا وسواس دو یا چند نفر را برای حجة الاسلام به حج می فرستد که اگر حج یکی خراب بود حج دیگری صحیح باشد و یا اینکه به منظور اینکه ثواب بیشتری نصیب منوب عنه شود و چند نفر را از طرف حجة الاسلام او به حج واجب بفرستند.

امام می فرماید: بل يجوز استيجار أجيرين لحج واجب واحد كحجة الاسلام في عام واحد فيصح قصد الوجوب من كل منهما و لو كان أحدهما أسبق شروعا لكنهما يراعيان التقارن في الختم .

این مسئله در کتب قدما وجود ندارد و در نصوص هم نصی در این مورد نیست.

دلیل مسئلة:

بر جواز این امر دو دلیل می توان ذکر کرد:

دلیل اول: روایاتی که می گوید برای فرد می توان نائب شد مطلق است و در آن این قید نیست که در مورد حج واجب فقط یک نفر را باید نائب کرد.

لکن بعید است این اطلاقات را قبول کنیم زیرا اولا در یکسری از این روایات صحبت از رجلا است که یک فرد می باشد و ثانیا اطلاقات از این امر منصرف است زیرا کسی به ذهنش نمی آید که در یک سال چند نفر را از یک حج واجب نائب کند.

دلیل دوم: اگر امر به طبیعت تعلق گرفته باشد آن طبیعت را می توان هم در خلال یک فرد انجام داد و هم در خلال چند فرد در عرض واحد. مثلا مولی گفت: (اسقنی ماء باردا) و طبعت آب خنک را اراده کرد. برای امتثال هم می توان یک لیوان آب آورد و هم چند لیوان و در عرف اگر چند لیوان آب بیاورد کسی او را مذمت نمی کند. بله اگر یک لیوان آب بیاورد و بعد لیوان دوم را کسی از او نمی پذیرد از این رو گفتیم که باید در عرض واحد باشد. در این مورد امتثال به احدهما معنا ندارد و باید گفت که امتثال به کلیهما است.

البته نباید از یک نکته غافل شد و آن این است که یکی از این نائب ها می تواند اول محرم شود و دیگری بعدا زیرا هنوز وجوب حج باقی است و عمل به حج تمام نشده است ولی اگر یکی زودتر اعمال حج را تمام کند نیت وجوب در دومی از بین می رود زیرا امتثال به انجام فعل نائب اول انجام شد و دیگر موردی برای قصد وجود در نائب دوم نمی ماند از این رو علماء می گویند که انتهای عمل باید همزمان باشد.

حال این سؤال مطرح می شود که اگر نائب دوم عملش دیرتر انجام شد باید چه کند زیرا نیت مستحب نمی تواند بکند چرا که از ابتدا نیت واجب کرده بود و از طرفی نمی تواند حج را رها کند و باید آن را تمام کند. حکم این است که این مانند حج فاسد است که باید آن را تمام کند تا بتواند از احرام بیرون بیاید.


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo