خلاصه ی بحث:

در بحث اخلاقی این هفته به حدیثی از امام باقر علیه السلام می پردازیم که می فرماید اگر شیعیان ایشان بخواهند مشمول شفاعت و لطف ایشان شوند باید ورع پیشه کنند و سپس به مصادیقی از ورع اشاره می کند.

در بحث فقهی هم توهم شده است که ادله ای وجود دارد که مخالف نائب شدن معذور است آن ادله را بررسی می کنیم و جواب می دهیم.

و اما تمام بحث

بحث اخلاقی

حدیث 22 باب 119 از وسائل الشیعه: مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِيسَ فِي آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ كِتَابِ حَرِيزِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْفُضَيْلِ بْنِ يَسَارٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ يَا فُضَيْلُ بَلِّغْ مَنْ لَقِيتَ مِنْ مَوَالِينَا السَّلَامَ وَ قُلْ لَهُمْ إِنِّي أَقُولُ إِنِّي لَا أُغْنِي عَنْهُمْ مِنَ اللَّهِ شَيْئاً إِلَّا بِوَرَعٍ فَاحْفَظُوا أَلْسِنَتَكُمْ وَ كُفُّوا أَيْدِيَكُمْ وَ عَلَيْكُمْ بِالصَّبْرِ وَ الصَّلَاةِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِين. َ[1]

امام در این حدیث به فضیل می فرماید که به دوستداران من بگو که ما نمی توانیم از ایشان در مقابل خداوند شفاعت کنیم مگر اینکه ورع داشته باشند.

در اینکه ورع به چه معنا است و تفسیر آن چیست به کلام امیر المومنین مراجعه می کنیم که می فرماید: (أصل الورع تجبب الآثام و التنزه عن الحرام)[2] (غرر الحکم / 5966) یعنی از آثام و گناهان فاصله بگیریم به این معنا که نه تنها آن را مرتکب نشویم بلکه از آن فاصله هم بگیریم که این یعنی مرحله ی بالاتر از گناه نکردن است و در حدیث دیگر می فرماید: (الورع الوقوف عند الشبهة)[3] (غرر الحکم / 5821) یعنی حتی سراغ شبهات هم نرویم.

عبارت (فاحفظوا) که با فاء تفریع آمده است تفسیر ورع است یعنی با این امور ورع را در خود بوجود آورید که عبارتند از حفظ لسان و اینکه دست انسان به ظلم و ستم بر کسی آلوده نشود و اینکه به سراغ صبر و نماز رویم. البته صبر می تواند به روزه تفسیر شود که روزه (جنة من النار) و نماز (تنهی عن الفحشاء و المنکر) است و البته صبر می تواند به معنای مطلق شکیبائی نیز باشد که هم صبر در مقابل مصیبت و هم در مقابل اطاعت و هم در مقابل معصیت را شامل می شود.

خلاصه ی حدیث این است که بعضی تصور می کند که صرف دوست داری اهل بیت و اینکه ظاهرا جزء شیعیان آنها هستند مصونیت دارند و اهل بیت در روز قیامت از آنها شفاعت می کنند. امام باقر می فرماید که شفاعت بی قید و شرط نیست باید در حد توان ورع پیشه کنید حال اگر در جائی دچار لغزش شوید شفاعت شامل شما می شود.

از این بالاتر در آیه ی ﴿ان الله مع الصابرین﴾[4] خداوند تصریح می کند که اگر صبر پیشه کنید خداوند هم با شما ست ولی واضح است که اول باید صبر را پیشه کرد سپس به یاری خداوند امید داشت. و هکذا در آیه ی دیگر می فرماید:﴿ان الذین قالوا ربنا الله ثم استقاموا تتنزل علیهم الملائکة﴾[5] ولی در این آیه هم شرط نزول ملائک این است که باید بعد از توحید استقامت به خرج دهیم. و در آیه ی دیگر می خوانیم:﴿و یستغفرون لمن فی الارض﴾[6] که ملائک برای اهل زمین استغفار می کنند حال اگر فرشتگان این کار را می کنند یقینا اهل بیت هم این کار را می کنند ولی این بی قید و شرط نیست.

نکته ی دیگر این است که در هیچ زمان عوامل گناه به اندازه ی زمان ما نبوده است و وسائل گناه از اینترنت و ماهواره و کتاب ها و مجلات گرفته و سایر موارد گرفته تا معاملات مشکوک و فاسد و رباهائی که زیر پوشش شرع قرار گرفته است در چنین شرایطی باید تقوا را بیشتر کنیم و مدارس تبلیغاتی را قوی تر کنیم و از تمام عوامل باز دارنده مانند سرگرمی های سالم و دیگر موارد استفاده کرد.

و مهم تر از همه اینکه امر به معروف و نهی از منکر که از اصول قانون اساسی است بسیار کم رنگ شده است.

و اما بحث فقهی:

بحث در این بود که آیا معذور می تواند نائب شود یا نه و در این زمینه ادله را بحث کردیم و گفتیم اشکالی در نائب شدن او نیست.

گفته شده است که حدیث 1 باب 1 از ابواب نیابت ممکن است مشکل را حل کند.

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ الْعَبَّاسِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ رَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِنَا يُقَالُ لَهُ عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ سِنَانٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع إِذْ دَخَلَ عَلَيْهِ رَجُلٌ فَأَعْطَاهُ ثَلَاثِينَ دِينَاراً (امام به او سی دینار داد) يَحُجُّ بِهَا عَنْ إِسْمَاعِيلَ وَ لَمْ يَتْرُكْ شَيْئاً مِنَ الْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ إِلَّا اشْتَرَطَ عَلَيْهِ (کل شرایط حج و عمره را بازگو و به او شرط کرد که انجام دهد) حَتَّى اشْتَرَطَ عَلَيْهِ أَنْ يَسْعَى فِي وَادِي مُحَسِّرٍ (حتی شرط که این مستحب را که بعد از شب عید که در مسجد الحرام هستند و وارد وادی محسر می شوند که بین مشعر و منی است و مستحب است که در آن تند روند که امام این را هم بر او شرط کرد که عمل کند) ثُمَّ قَالَ: يَا هَذَا إِذَا أَنْتَ فَعَلْتَ هَذَا كَانَ لِإِسْمَاعِيلَ حَجَّةٌ بِمَا أُنْفِقَ مِنْ مَالِهِ وَ كَانَ لَكَ تِسْعُ حِجَجٍ بِمَا أَتْعَبْتَ مِنْ بَدَنِكَ.[7]

این حدیث دلالتی بر مدعا ندارد و فقط بر این دلالت می کند که اگر شرطی در مورد حج و عمره مطرح کردند باید مطابق آن عمل شود و در ذیل حدیث که می گوید: (اذا انت فعلت هذا کان لاسماعیل حجة) حجة در اینجا به معنای حج کامله است بله اگر شرط نکرد باید حجی به جا می آورد که اگر برای خودش بجا می آورد مجزی بود که در این صورت از طرف منوب عنه هم صحبح می باشد.

دیگر اینکه گفته اند که از کلمات علماء برداشته می شود که قدرت بر حج صحیح شرط است مثلا صاحب لمعة می گوید: (و یشترط ایضا علم الاجیر بالمناسک و قدرته علیها).

این هم دلیل بر خلاف ما نیست زیرا در بعضی موارد عمل حج بدل اضطراری دارد و فرد باید قدرت بر بدل اضطراری داشته باشد و مراد از این عبارات این نیست که فرد باید قدرت بر حج غیر اضطراری داشته باشد.