موضوع:کتاب النکاح / فصل فى القسم و النشوز و الشقاق /

فصل فى القسم و النشوز و الشقاق

لكلّ من واحد من الزوجين حقّ على صاحبه يجب عليه القيام به و إن كان حق الزوج أعظم و من حقّه عليها أن تطيعه و لاتعصيه و لاتخرج من بيتها إلاّ بإذنه و لو إلى أهلها حتّى لعيادة والدها أو فى عزائه بل ورد أن ليس لها أمرٌ مع زوجها فى صدقة ولاهبة ولانذر فى مالها الاّ بإذنه إلاّ فى حجّ أوزكات أو برّ والديها أوصلة قرابتها و تفصيل ذلك كلّه موكول إلى محلّه و أمّا حقّها عليه فهو أن يشبعها و يكسوها (نفقه كه معنى وسيعى دارد) و أن يغفر لها إذا جهلت و لا يقبح لها وجهاً (اخم نكند)كما ورد فى الأخبار و التفصيل موكول إلى محلّه.

«قَسْم» به معنى حقّ هم خوابگى در ليالى براى زوجات و «نشوز» به اين معنى است كه يكى از زوج و زوجه به وظايف خود عمل نكند و زير با مسئوليّت نرود و «شقاق» يعنى زوج و زوجه با هم درگير شوند و در بين آنها شكافى پيدا شود كه احكام خاصّ خود را دارد.

همان گونه كه سابقاً بيان شد تحرير الوسيله در اصل تحرير وسيلة النجاة مرحوم آقا سيد ابوالحسن اصفهانى است كه آن هم در سايه جواهر است و جواهر هم همين بحث را دارد; مرحوم صاحب جواهر در جواهر كه شرح شرايع است مقدّمه اى در مورد حقوق زن و مرد بر يكديگر ذكر كرده است مسالك هم كه شرح ديگرى بر شرايع است همين بحث را دارد. مرحوم امام هم در مقدّمه اى در مورد حقوق زن و مرد سه حق براى مرد و سه حق براى زن مطرح كرده اند كه ما در اينجا كلام امام را قدرى توسعه و تفصيل مى دهيم زيرا از يك طرف اين روزها محلّ بحث است; و از اسلام چهره دگرگونى ارائه شده و گفته مى شود كه اسلام آيين مردانه است و به همين جهت اسلام را مورد حمله قرار مى دهند. از طرف ديگر در زمان ما جمعيّتهاى دفاع از حقوق زنان سر بلند كرده اند كه قصد قربت و خدمت ندارند و در واقع كار آنها فريبكارى و در بعضى از موارد كوبيدن مذهب است، به عنوان مثال كنوانسيون حقوق زنان را تشكيل داده و فرهنگ غربى را در غالب دفاع از حقوق زنان به جوامع ديگ خصوصاً جوامع اسلامى تحميل مى كنند كه لازم است ما، از اسلام دفاع كنيم چرا كه اسلام مدافع حقوق زن و مرد است و اگر اين كار را نكنيم بيم آن مى رود كه اسلام را به تضييع حقوق زنان متّهم كنند، در حالى كه تمام برنامه هاى آنان ريا و فريبكارى است.

علاوه بر اين زنان نصف جمعيّت جهان را تشكيل مى دهند و در بعضى از جوامع بيش از نصف است و اگر ما از حقوق آنان دفاع نكنيم بيم آن مى رود كه آنها سراغ مكاتب الحادى بروند و در زمانى كه نفرات در برنامه هاى جهانى مؤثّر است جذب مكاتب ديگر شوند و از اسلام جدا گردند. در مصاحبه اى كه با يكى از رسانه هاى معتبر خارجى در مورد حقوق زنان انجام شد از آنها سؤال شد كه آيا تساوى حقوق زن و مرد اقتضا نمى كند كه در جوامع غربى نصف وزرا از زنان و نصف آن از مردان باشند؟ در حالى كه در كشورى مثل آلمان كه از مدافعين حقوق زنان است، يك مدير كل هم زن نيست! در جواب گفتند: مردان جامعه اجازه نمى دهند; پس معلوم مى شود كه اينها دروغ مى گويند و با اين كه چندين سال است شعار آزادى و برابرى زن را سر مى دهند هنوز اثرى از برابرى در جوامع غربى ديده نمى شود; پس اين برنامه ها شعار و ريا است نه واقعيّت.

در بدو ورود به بحث يك نگاه كلّى به حقوق زن و مرد در قرآن و بعد در اخبار مى اندازيم و سپس جزئيّاتى را كه امام فرمودند بحث مى كنيم.

حقوق زن از ديديگاه قرآن:

از نظر كلّى قرآن اهميّت زيادى به حقوق زنان مى دهد كه به عنوان نمونه چند آيه را بيان مى كنيم كه بعضى از اين آيات در جواهر و مسالك هم آمده است:

1ـ ﴿و لهنّ مثل الّذى عليهنّ بالمعروف و للرجال عليهنّ درجة﴾.[1]

صدر آيه حقّ طلاق را براى مردان ذكر مى كند و مى فرمايد معناى آن اين نيست كه زنان هيچ حقّى ندارند; گر چه برابر نيستند ولى داراى حقوقى هستند. اسلام خانواده را مانند يك اداره مى داند مرد در خانواده حكم رئيس را دارد و زن مانند معاون و بچه ها به عنوان افراد آن هستند، وقتى كسى رئيس شد، ديگران هم براى خود جايگاه و حقوقى دارند.

2ـ ﴿و عاشروهنّ بالمعروف﴾.[2]

اين بخش از آيه مى فرمايد با زنان به صورت معقول و پسنديده معاشرت كنيد نه به صورت يك برده و كنيز. قسمتى از صدر آيه مى فرمايد:

﴿يا أيّها الذين آمنوا لا يحلّ لكم أن ترثوا النساء كرها﴾ كه در مورد زنان پولدارى كه از نظر ازدواج مطلوب نبودند، افرادى از آنها خواستگارى كرده و آنها را تزويج مى كردند و بعد آنها را رها مى ساختند و منتظر بودند تا آنها بميرند و از آن زنان ارث ببرند كه قرآن از آن نهى مى كند

در قسمت ديگرى از اين آيه مى فرمايد:﴿و لا تعضلوهنّ لتذهبوا ببعض ما آتيتموهنّ﴾.[3]

همان گونه كه گفتيم مهريّه را سابقاً جلوتر مى دادند بعضى از مردان بعد از ازدواج زنها را تحت فشار قرار مى دادند كه زنان مهريّه را پس دهند كه قرآن از اين عمل هم نهى مى كند و در ادامه مى فرمايد: وعاشروهنّ بالمعروف و در انتها مى فرمايد:

فإن كرهتموهنّ فعسى أن تكرهوا شيئاً و يجعل الله فيه خيراً كثيراً.

آيه اشاره به اين است كه ممكن است همسرى باشد كه خوش آيند تو نيست ولى او را رها نكن شايد در آن خير و بركت باشد. اين آيات نشان مى دهد كه اسلام تا چه اندازه به حقوق زن اهميّت مى دهد.