< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت‌الله مکارم

82/11/06

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع:کتاب النکاح / ادامه مسئله 17 /

روايات ناهيه:

در مقابل اين روايات، روايات متعدّدى است كه نهى از سئوال مى كند. پس تعارضى واقع مى شود بين روايات اَمره و روايات ناهيه.

*... عن فضل مولى محمّد بن راشد (جزو غلامان آزاد شده و يا از دوستان او بوده) عن أبى عبدالله(عليه السلام) قال: قلت: إنّى تزوّجت امرأة متعة فوقع فى نفسي أنّ لها زوجاً (سوءظنّ پيدا كردم) ففتشت عن ذلك فوجدت لها زوجاً قال: ولم فتَّشت (امام بر تفتيش مؤاخذه مى كند)؟[1]

از نظر سند: «فضل» شخص مجهول الحال و بسيار قليل الروايه است و احتمال دارد غير از اين روايت، روايت ديگرى نداشته باشد پس سند ضعيف است.

از نظر دلالت: امام مى فرمايد چرا تفتيش كردى و وظيفه تو تفتيش نبود ولى در روايت دو قيد موجود است:

1- زن متهمّ بوده است و لابد قرائن ظنّى ديده، پس مورد اتّهام است.

2- بعد از ازدواج سئوال كرده و قبل از ازدواج نبوده است. علاوه بر اين از ديگران سؤال كرده است نه از خود زن.

* عن مهران بن محمّد عن بعض أصحابنا (مرسله است علاوه بر اين رجال ديگر سند هم محلّ بحث است) عن أبى عبدالله(عليه السلام)قال: قيل له: إنّ فلاناً تزوّج إمرأة متعة فقيل له إنّ لها زوجاً فسألها (از خود زن سؤال كرد) فقال أبوعبدالله(عليه السلام)، و لِمَ سألها؟[2]

از نظر سند: روايت ضعيف است.

از نظر دلالت: همان دو مورد روايت قبل را دارد، يعنى زن متهمّه بوده و سؤال بعد از ازدواج است.

*... عن محمّد بن عبدالله الاشعرى قال: قالت للرضا(عليه السلام): الرجل يتزوّج بالمرأة فيقع فى قلبه أنّ لها زوجاً فقال: و ما عليه (تحقيق نكن)؟ أرأيت (آيا فكر مى كنى) لو سألها البيّنة كان يجد من يشهد أن ليس لها زوج (ظاهراً مورد، موردى است كه اقامه بيّنه ممكن نيست چون مثلا زن در اين شهر غريب است و كسى را ندارد تا شهادت دهد).[3]

از نظر سند: «محمد بن عبدالله الاشعرى» مجهول الحال است و روايات منقوله از طرف او كم است پس از نظر سند ضعيف است.

از نظر دلالت: همان دو مورد سابق در اين روايت هم هست علاوه بر اين اقامه بيّنه هم ممكن نيست.

*... عن ميسّر (كدام «ميسّر» مراد است؟ پس روايت مجهول الحال است) قال: قلت لأبى عبدالله(عليه السلام): ألقى المرأة بالفلاة التّى ليس فيها أحد فأقول لها: لك زوج؟ فتقول: لا فأتزوجّها؟ قال: نعم هى المصدّقة على نفسها.[4]

اين روايت با روايات قبل متفاوت است چرا كه اين روايت در مورد قبل از زوجيّت است و اتّهامى هم نيست و فقط يك سؤال و جواب است، آيا منظور از فحص همين است؟ علاوه بر اين، موردى است كه راهى براى تفحّص نيست و اين حدّاقلى است كه براى ازدواج لازم است.

صاحب وسائل حديث ديگرى را در ذيل اين حديث آورده و مى فرمايد:

... عن أبان بن تغلب قال: قلت لأبى عبدالله(عليه السلام) و ذكر مثله.

يعنى همين روايت را أبان از امام(عليه السلام) نقل كرده است و در واقع يك روايت ديگر مى شود، ولى در بعضى از چاپ هادر پاورقى حديث را نقل كرده اند كه با حديث ميسّر متفاوت است:

قال: قلت لأبى عبدالله(عليه السلام)إنّى أكون فى بعض الطرقات فأرى المرأة الحسناء و لا آمن أن تكون ذات بعل أومن العواهر قال: ليس هذا عليك إنّما عليك أن تصدّقها فى نفسها.

البتّه نتيجه دو روايت يكى است ولى روايت خيلى از نظر الفاظ متفاوت است و فقط از بعضى جهات شبيه هم هستند.

به هر حال روايت براى موردى است كه قبل ازدواج است و زن متّهمه و قابل تحقيق نيست.

*... عن أبان بن تغلب عن أبى عبدالله(عليه السلام) فى المرأة الحسناء ترى فى الطريق ولا يعرف أن تكون ذات بعل أو عاهرة فقال: ليس هذا عليك إنّما عليك أن تصدّقها (اين روايت ظاهراً همان روايت أبان است).[5]

هيچ يك از اين أحاديث ظاهراً سند قابل قبولى ندارد ولى تضافر دارد و ديگر نياز به بحث از سند نيست.

جمع بين روايات:

دو راه جمع بين روايات موجود است:

1- رواياتى كه دستور به سؤال مى داد در مورد قبل از زواج و روايات ناهيه در مورد بعد از زواج است، پس سؤال قبل از زواج مستحبّ و بعد از زواج جايز نيست.

2- در جايى كه راه تحقيق ندارد، سؤال ندارد ولى در جايى كه راه براى تحقيق موجود است سؤال مستحبّ است.

در اين بحث و بحث هاى قبل اگر روايت هم نداشتيم از نظر عقل هم سؤال كردن خوب است همان گونه كه مؤمنه و عفيفه بودن بهتر است بنابراين در اين باب نيازى به روايات نيست و امورى است كه عقل هم به آن دلالت دارد.

 


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo