< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت‌الله مکارم

82/10/28

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع:کتاب النکاح / ادامه مسئله 16 /

صورت دوّم: در سنّ من تحيض ولى حيض نمى بيند.

در اين صورت مدّت عدّه او چهل و پنج روز است.

اقوال:

مسئله اجماعى است و مخالفى در آن نيست.

صاحب جواهر مى فرمايد:

اجماعاً بقسميه.[1]

دليل: روايات

روايات زياد (بيش از پانزده روايت) است كه چه بسا به حدّ تواتر هم برسد; بخشى از روايات در ابواب متعه و بخشى در ابواب عدد است، قسمتى در مستدرك و قسمتى در بحار[2] آمده است. بعضى از روايات صحيح و معتبر و بعضى ضعف سند دارد كه من حيث المجموع كافى است. بعضى از روايات تعبير «خسمة و أربعون يوماً» دارد و بعضى به جاى يوم تعبير «ليلة» دارد و بعضى هيچ يك از اين دو تعبير را ندارد و بعضى از روايات هر دو تعبير را دارد، برخى ديگر از روايات «شهر و نصف» دارد. اكثر اين روايات در مورد متعه است و بعضى در مورد طلاق وارد شده كه بالملازمه بر ما نحن فيه دلالت دارد. (ح 1، 2، 3، 4 و 6، باب 22، و ح 1 و 5 باب 23 ح 4، باب 18 از ابواب متعه ح 1 و 2 باب 52 از ابواب عدد كه همه اين احاديث به دلالت مطابقى بر ما نحن فيه دلالت دارد، و ح 2، باب 47 از ابواب عدد به دلالت التزامى دلالت دارد.)

*... عن زرارة عن أبى عبدالله(عليه السلام) إنّه قال: إن كانت تحيض فحيضة و إن كانت لاتحيض فشهرو نصف.[3]

ماه قمرى گاهى بيست و نه روز و گاهى سى روز است ولى وقتى گفته مى شود شهرٌ و يا شهرٌ و نصف معمولا در مقام محاسبه سى روز است والاّ اگر بيست و نه روز را معيار قرار دهيم يك روز را بايد نصف كنيم و حال آن كه چنين نيست.

*... عن أحمد بن محمد بن أبى نصر عن أبى الحسن الرضا(عليه السلام)قال: قال أبوجعفر(عليه السلام): عدّة المتعة خمسة و أربعون يوماً و الاحتياط خمسة و أربعون ليلة.[4]

«و الاحتياط» كلام امام است يا راوى؟

احتياط در كلام امام بعيد است و احتمال اين كه از روات باشد وجود دارد چرا كه سابقاً براى تفسير حديث كلماتى را به روايت مى افزودند.

*... عن ابن بكير، عن زرارة قال: عدة المتعة خمسة و أربعون يوماً كأنّى أنظر إلى أبى جعفر(عليه السلام) يعقده بيده خمسة و أربعين (با دستان خود مى شمردند)....[5]

*... عن محمد بن مسلم فى حديث أنّه سأل أبا عبدالله(عليه السلام) عن المتعة فقال: إن أراد أن يستقبل أمراً جديداً فعل (شوهر اوّل قصد تمديد دارد) و ليس عليها العدّة منه و عليها من غيره (اگر با غير ازدواج مى كند عدّه دارد) خمسة و أربعون ليلة.[6]

اين تعابير با هم متفاوت است و نتيجه آنها هم بالتبع متفاوت است به اين بيان كه اگر مدّت در ابتداى روز تمام شود، از ابتداى روز تا پايان روز چهل و پنجم در واقع چهل و پنج روز و چهل و چهار شب است، مشابه اين برنامه در قصد اقامت ده روز هم هست كه آيا شب هم داخل است يا نه؟

معمولا «يوم» به معناى عرفى يوم است، نه به معناى بيست و چهار ساعت، به همين جهت ما به ده روز اكتفا مى كنيم.

آيا در ما نحن فيه هم مى توان اين را گفت؟

خير، چون تعابير مختلف است، بعضى يوم و بعضى يوم و ليلة و بعضى شهر و نصف دارد و احتياط اين است كه به جهت خصوصيّت مقام، چهل و پنج شبانه روز بگوييم پس احتياط واجب رعايت چهل و پنج شبانه روز است.

آيا يوم و ليله تلفيقى كافى است؟

مراد از يوم و ليله تلفيقى اين است كه اگر ساعت دوازده ظهر عقد موقّت تمام شود، ما ادامه امروز را تا ساعت دوازده فردا يك روز حساب كنيم و تا آخر به همين كيفيّت حساب كنيم تا به ظهر روز چهل و ششم برسيم كه چهل و پنج روز تلفيقى است.

على القاعده اين كار درست است و لو صاحب جواهر نمى پذيرد، چرا كه غالباً اتمام مدّت اوّل طلوع فجر نيست و دليلى نداريم كه نصف روز را حساب نكنيم پس چون همه مصاديق در اين جا تلفيقى است الاّ شذّ و ندر پس به صورت تلفيقى حساب مى كنيم.

روايت معارض

ظاهراً يك روايت معارض هم در اين جا داريم (روايت اسماعيل بن فضل هاشمى[7] ) كه خمسة و اربعون دارد و مرحوم علاّمه مجلسى در بحار آن را نقل كرده و تعبير «شهرة» دارد ولى سابقاً سند حديث را نپذيرفتيم پس حديث معارضى نداريم.

بقى هنا شىء:

افرادى كه غير مستقيمة العاده (هر دو ماه يك بار حيض مى شوند) و يا مسترابه (حيض به تأخير مى افتد و احتمال باردارى مى رود) هستند وظيفه اينها چيست، اگر سراغ حيضتان بروند ممكن است شش ماه طول بكشد؟

ظاهر اين است كه اطلاقات حيضتان براى افرادى است كه مستقيمه هستند و ناظر به متعارف است و متعارف اين است كه در هر ماه حيض ببيند به همين جهت در اين موارد به اطلاق روايات خمسة و اربعون تمسّك مى كنيم و شاهد آن هماهنگى بين دو حدّ حيض است كه اگر قائل به حيضتان شويم و عده اين زن شش ماه طول بكشد، تناسبى با چهل و پنج روز ندارد، به همين جهت در اين افراد چهل و پنج روز را قائل مى شويم.


[2] قسمتى در مستدرك و قسمتى در بحار، ج، 100.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo