< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت‌الله مکارم

82/10/02

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع:کتاب النکاح / ادامه مسئله 12 و 13 / العزل فى المتعة

بحث در مسئله دوازدهم از مسائل عقد متعه در شرايط ضمن عقد بود. دو امر باقى مانده و امر اوّل بيان شد.

الامر الثانى: مرحوم امام فرمودند «يجوز أن يشترط عليها و عليه» يعنى اين دو شرط ممكن است از ناحيه زن بر مرد و يا از ناحيه مرد بر زن باشد. عبارت ايشان در واقع در ادامه كلام جواهر است و جالب اين است كه مرحوم محقق مى فرمايد «عليها» و صاحب جواهر هم، «و عليه» را اضافه مى كند كه در مجموع مثل كلام امام است.

در اينجا عليها جايى ندارد چون براى مردان اين شرط بى معنى است، چرا كه زن حق قَسمى ندارد و بدون ذكر شرط هم، مرد مى تواند اگر خواست برود و اگر نخواست اصلا نرود و زن است كه بايد شرط كند و همچنين در دفعه و دفعات، اگر زوج قيد را نياورد مختار است كه به دفعه باشد يا دفعات; پس ذكر اين قيد (عليها) لازم نيست چون مرد آزاد است; در عقد متعه نه حق قَسم است نه مضاجعت، در متعه فقط مهر و مدّت است و حقوق ديگر بالاجماع و السنة وجود ندارد بنابراين عليه درست است ولى «عليها» صحيح نيست چون از قبيل تحصيل حاصل است.

نعم، اگر بحث را توسعه دهيم و همه شرايط ضمن العقد مورد بحث باشد، اين عبارت خوب است چون بعضى از شرايط هست كه اگر شرط نكند، زن آنها را انجام نمى دهد و وظيفه او نيست مثلا غَسل الثياب و طبخ الغذا، كه وظيفه زن نيست.

* * *

مسألة 13: (در اين مسئله چند فرع بيان مى شود كه بايد جداگانه مدّنظر قرار گيرد.) يجوز العزل (إفراغ المنى خارج الرحم) من دون اذنها فى المنقطع (فرع اوّل) و ان قلنا بعدم جوازه فى الدائم (بحث است كه آيا عزل جايز است يا نه؟ در عقد منقطع عدم جواز اجماعى است ولى در عقد دائم اختلاف است، بعضى قائل به كراهت و بعضى قائل به حرمت هستند و حتّى بعضى قائل به ديه هم هستند. اگر در دوام قائل به حرمت نشديم در متعه به طريق اولى حرام نخواهد بود ولى اگر در دائم حرام بدانيم در متعه جاى بحث است) لكن يلحق به الولد لوحملت و إن عزل لاحتمال سبق المنى من غير تنبّه منه (فرع دوّم) ولو نفاه عن نفسه إنتفى ظاهراً (آيا مانند عقد دائم كه در نفى ولد، لعان لازم است در عقد منقطع احتياج به لعان هست؟) ولم يفتقر الى اللعان إن لم يعلم أنّ نفيه كان عن اثم (اگر يقين نداشته باشيم كه دروغ مى گويد و گناهكار است، نفى او مؤثّر است و ولد محلق به زن است) مع احتمال كون الولد منه (فرع سوّم) و على أىّ حال لايجوز له النفى بينه و بين الله الاّ مع العلم بالانتفاء (مقام ثبوت، فرع چهارم)

فرع اوّل: عزل در عقد موقّت

مسئله عزل در عقد دائم در عروه در باب اوّل نكاح در مسئله ششم ذكر شده و حكم به كراهت شده است و غالباً آن را پذيرفته و حاشيه اى نزده اند.

اقوال:

مرحوم شهيد ثانى در مسالك مى فرمايد:

ظاهر هم انّه (جواز عزل در عقد موقّت) محل وفاق.[1]

مرحوم صاحب جامع المقاصد، مى فرمايد:

يجوز العزل عن المرأة فى هذا النكاح و ان لم تأذن قولا واحداً.[2]

مرحوم صاحب جواهر هم مى فرمايد:

اجماعاً بقسيمه (محصّل و منقول)[3]

پس از نظر اقوال مسئله اجماعى است.

ادلّه:

اجماع:

همان گونه كه بيان شد مسئله اجماعى است.

فلسفه و حكمت عقد موقّت:

از روايات مختلف استفاده مى شود كه غرض اصلى در عقد موقّت استمتاع و رفع ضرورت هاى جنسى است، نه طلب ولد و غالباً ولد در عقد موقّت مزاحم است، به همين جهت بسيار بعيد به نظر مى رسد كه شارع عزل را در عقد موقّت حرام بداند; به عبارت ديگر اطلاقاتى كه از عزل نهى مى كند از ما نحن فيه (عقد موقّت) منصرف است.

روايات:

روايات زيادى كه در دو باب از وسائل نقل شده است.

*... عن محمد بن مسلم قال: سألت أبا عبدالله(عليه السلام) عن العزل: فقال: ذاك الى الرجل يصرفه حيث شاء (روايت اطلاق دارد).[4]

*... عن عبدالرحمن بن أبى عبدالله قال: سألت اباعبدالله(عليه السلام) عن العزل فقال: ذاك الى الرجل.[5]

تمام روايات اين باب دلالت دارد. دو روايت هم در ابواب متعه در باب 34 داريم كه يكى از آنها با اين شش روايت مشترك است، پس مجموعاً هفت روايت داريم و سه روايت هم از محمد بن مسلم است كه در واقع يك روايت است و مجموعاً پنج روايت است; امّا و من العجب كه همه روايات مطلق است، و اگر بخواهيم به اطلاق روايات عمل كنيم، بايد بگوييم شامل عقد دائم و موقّت مى شود. حال اگر در دائم قائل به حرمت عزل بوديم چه كنيم؟ تنها راه اين است كه بگوييم رواياتى داريم كه ناهيه است و در باب 76 از ابواب مقدمات نكاح آمده و جمع بين اين دو طايفه به اين است كه روايات مجوّزه را حمل بر عقد منقطع و روايات ناهيه را حمل بر دائم كنيم كه اين جمع تبرعّى است و فايده اى ندارد، ولكن الذّى يسهلّ الامر اين است كه ما در دائم و منقطع بدون رضايت زوجه قائل به جواز هستيم و شايد در دائم مكروه باشد ولى در منقطع مكروه هم نيست.

 


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo