موضوع:کتاب النکاح / تعريف نكاح موقّت /

بحث در نكاح موقّت بود كه مرحوم امام (ره) در هيجده مسئله تمام احكام آن را بيان فرموده اند و تنها چيزى كه ايشان اشاره نفرموده اند اباحه نكاح موقّت است در حالى كه بعضى مانند صاحب جواهر بحث مفصّلى در اين زمينه دارند.

امروزه نياز مبرمى به بحث از اباحه نكاح موقّت داريم چون از يك طرف مدّعى زياد است و از طرف ديگر اوضاع و احوال زمان ما ايجاب مى كند كه روى آن دقّت شود زيرا ممكن است بسيارى از مشكلات جوانان با استفاده از نكاح موقّت حل شود و بسيارى از جوانان اهل سنّت به همين جهت كه مذهب اهل سنّت مشكل آنان را در اين زمينه حل نمى كند، به مذهب ما گرايش پيدا كرده اند. همان گونه كه در درس قبل بيان شد، در مورد نكاح منقطع در يازده موضوع صحبت مى كنيم:

تعريف نكاح موقّت:

عدم آگاهى از تعريف صحيح نكاح موقّت موجب اشكالاتى شده است. گاهى توهّم شده كه متعه چيزى غير از نكاح است در حالى كه شكّى نداريم كه نكاح موقّت و متعه قسمى از نكاح است يعنى نكاح بر دو قسم است: دائم و موقّت، و به همين دليل در اكثر احكام با نكاح دائم يكسان است و تنها در بعضى از احكام با آن تفاوت دارد.

جهات مشترك:

جنبه هاى مشترك بين نكاح موقّت و دائم در پنج قسمت خلاصه مى شود:

1- فرقى در محرّمات نكاح بين نكاح دائم و موقّت نيست نه محرّمات نسبى و نه محرّمات سببى و نه محرّمات رضاعى و تمام نساء محرّمات و محلّلات در نكاح متعه هم هست

2- اين نوع از نكاح صيغه لازم دارد و بايد جامع شرايط و با لفظ صريح انكحت و زوّجت و متّعت باشد و تعيين زوجين و مهر لازم است و اختيار و بلوغ در آن شرط شده است كه در نكاح دائم هم تمام اين شرايط وجود دارد.

3- به عقيده بسيارى اذن ولى كه در عقد باكره لازم است فرقى بين نكاح دائم و موقّت نيست.

4- تمام احكام ولد نكاح دائم در ولد عقد موقّت هم هست از جهت محرميّت، ارث، نفقه، حضانت، ولايت.

5- همان گونه كه در عقد دائم عدّه واجب است در عقد موقّت هم واجب مى باشد البتّه عدّه عقد موقّت كوتاه تر و دو حيض كامل است ولى در عقد دائم دو حيض كامل و يك لحظه از حيض سوّم است و در من لا تحيض در عقد دائم سه ماه و در عقد موقّت 45 روز است.

جهات افتراق:

عمده جهات افتراق عقد موقّت و عقد دائم سه چيز است:

1- در عقد دائم مدّتى نيست ولى در عقد متعه ذكر مدّت لازم است و از مسائل قابل توجّه اين است كه بسيارى از فقها فتوى داده اند كه اگر ذكر مدّت نشود به عقد دائم تبديل مى شود (ما در اينجا اشكال داريم) و از اينجا معلوم مى شود كه هر دو داراى يك ماهيّت هستند.

2- نفقه، ارث، حق القسم در عقد موقّت وجود ندارد ولى در همين جا بعضى گفته اند كه اگر شرط كند لازم مى شود (البتّه ما قبول نداريم) اينها نشان مى دهد كه يك اين دو عقد ماهيّت هستند و اگر قسيم نكاح بود نبايد رابطه آنها تنگاتنگ باشد.

3- در عقد دائم مشهور گفته اند كه خروج از بيت و سفر بدون اجازه زوج جايز نيست ولى در عقد موقّت چنين نيست، امّا كارى كه منافى حقّ زوجيّت است انجام ندهد.

از اين بيان معلوم مى شود كه اشكالات سخيف و بى پايه اى را كه افراد بى اطّلاع بر عقد متعه وارد كرده اند وارد نيست مثلا عقد متعه را شبيه زنا دانسته اند در حالى كه صيغه دارد و تمام شرايط صيغه در آن معتبر است و حتّى معاطات در آن جايز نيست. و يا اين كه گفته اند كه يك زن در آن واحد متعه چند نفر واقع مى شود، در حالى كه چنين نيست، چون اگر دخول حاصل شود عدّه دارد و نمى تواند با چند نفر شوهر كند، پس اين حرفها بى اساس است.

با توجّه به مطالب گذشته علاوه بر اين كه اشكالاتى كه ناشى از جهل و تعصّب و عدم آگاهى از تعريف متعه است بر ما وارد نمى شود، دو نكته ديگر هم ظاهر مى گردد:

1- ما مى توانيم براى مشروعيّت متعه به اطلاقات ادلّه نكاح متوسّل شويم. به عنوان مثال وقتى آيه مى فرمايد: ﴿وانكحوا الايامى منكم﴾ انكحوا اطلاق دارد و شامل نكاح دائم و موقّت مى شود و يا وقتى روايت مى فرمايد: «تناكحوا تناسلوا...» و يا «النكاح سنتى...» به همه اين اطلاقات و عمومات مى توان استدلال كرد.

2- بعضى معتقدند كه حكم متعه مسلمّاً در شريعت اسلام بوده امّا آيه ﴿والذين لفروجهم حافظون الا على ازواجهم﴾ آن را نسخ كرده است چون قرآن مى فرمايد: انسان مسلمان كسى است كه جز با زوج و ملك يمين نزديكى نداشته باشد و زوجه موقّت زوجه نيست پس اين آيه، آيه 24 سوره نساء را كه دليل تشريع نكاح موقّت است نسخ مى كند.

ما مى گوييم «ازواج» زوجه موقّت را هم شامل است، پس هرگز اين آيه ناسخ نيست و شاهد آن اين است كه در روايات شيعه و اهل سنّت اطلاق كلمه نكاح و زواج به متعه شده است. روايات اهل سنّت در صحيح بخارى و صحيح مسلم و كتابهاى ديگر آمده و در كلمات فقهاى آنها هم از متعه تعبير به زواج شده است و اگر متعه غير از نكاح باشد چرا چنين تعبير مى كنند.

امّا در احاديث شيعه الى ما شاء اللّه روايات در اين زمينه وجود دارد. در باب اوّل نكاح موقّت، صاحب وسائل احاديث زيادى نقل مى كند كه در مورد متعه تعبير به زواج و نكاح شده است، پس با توجّه به اين مطالب متعه نكاح است.