موضوع:کتاب النکاح / نكاح موقّت /

حديث اخلاقى

موضوع: شكر نعمت

متن حديث:

عن الصادق(عليه السلام) مكتوب فى التوراة لازوال للنعماء اذا شكرت ولا بقاء لها اذا كُفِرت.[1]

ترجمه حديث:

امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد: در كتاب آسمانى تورات نوشته شده - در واقع حديث قدسى است - كه زوالى براى نعمت ها نيست، اگر شكر آن به جاى آورده شود و بقايى براى نعمت ها نيست اگر كفران شود.

شرح حديث:

بسيارى از نعمت ها كه در اختيار انسان قرار مى گيرد يك سلسله عوامل پيچيده دست به دست هم داده اند تا آن نعمت فراهم شده و ما در واقع نتيجه را مى بينيم. مثلا پيراهنى كه انسان مى پوشد نعمتى از نعمت هاى خداست و افراد و اشياء زيادى دست به دست هم داده اند تا اين نعمت فراهم شده است، كسى كه زمين را شخم زده و تخم پنبه را كاشته، كسى كه آن را برداشت كرده، كارخانه اى كه آن را نخ كرده، كارخانه اى كه نخ را به پارچه تبديل كرده و كارخانجاتى كه آهن را استخراج كرده و ابزار لازم را ساخته اند و... پس هزاران هزار انسان در ساخت يك پيراهن دخيل بوده اند، علاوه بر اين دانشى كه براى ساخت آن به كار رفته است محصول تجربيات هزاران ساله بشر است.

حوزه هاى علميّه اى هم كه اكنون در دسترس ما است حاصل دسترنج انسانهاى زيادى است و عدّه اى شهيد شده اند تا اين نعمت به دست ما رسيده است. كسانى كه بنيان حوزه را گذاشته اند و بزرگانى كه براى توسعه آن زحمت كشيده اند اگر همه را حساب كنيم خواهيم ديد كه بيش از هزار سال كار شده تا اين نعمت به دست ما رسيده است و ما هم كه مى خواهيم در آن به تحصيل بپردازيم بايد سلامت و فراغت داشته باشيم كه از نعمت هاى ديگر الهى است. در اينجا نيز ما نتيجه را مى بينيم ولى نمى انديشيم كه چقدر زحمت كشيده شده تا امروز اين حوزه به اينجا رسيده است. اگر به اين مقدّمات فكر كنيم حسّ شكرگذارى ما تحريك مى شود و در مقام شكر برمى آييم و توفيق را از خدا مى خواهيم ولى بايد توجّه نمود كه مقدّمات توفيق به دست ماست.

شكر فقط لفظى نيست بلكه بايد عملا شكر گذارى كنيم و بهره بردارى صحيح از يك نعمت شكر عملى است.

ابتداء سال است تصميم بگيريد جدّى درس بخوانيد و از روز اوّل با دقّت در درس حاضر شويد كه اين قدردانى از نعمت است، افرادى بودند كه شكرگزار نبوده و اوقات را به بطالت گذراندند كه در نتيجه اين نعمت از آنها سلب شد و گرفتار شده و نتوانستند به جايى برسند. شكر اين نعمت را بجاى آوريد تا بتوانيد تا آخر عمر سرباز امام زمان (عج) و مدافع اسلام باشيد چرا كه چشم دنياى شيعه به اين حوزه است. تصوّر اين بود كه با نابودى صدّام حوزه علميّه نجف احيا خواهد شد امّا متأسّفانه اوضاعى كه بر عراق حاكم است معلوم نيست كه اين حوزه چه وقت احيا مى شود.

* * *

نكاح موقت:

در ادامه بحث كتاب النكاح در اين سال تحصيلى به بحث نكاح منقطع يا ازدواج موقّت و يا به تعبير ديگر متعه مى رسيم.

مسئله نكاح موقّت در عصر و زمان ما از مسائل مهمّ است. مرحوم امام(ره) در بحث نكاح موقّت تمام مباحث را در هيجده مسئله بيان مى كنند و در ابتداء سراغ بحث از صيغه نكاح مى روند. ايشان بحث اباحه و مشروعيّت نكاح موقّت را كه بحث مهمّى است و دعواى مفصّلى ميان ما و اهل سنّت وجود دارد رها كرده اند.

بحث مشروعيّت نكاح موقّت از دو جهت مهمّ است:

دفاع از مذهب:

اين مسئله از فروع مذهب است ولى چون اهل سنّت ما را به اين جهت مورد حمله قرار مى دهند و به اصل مذهب شيعه ايراد مى گيرند و مى گويند فرقى بين زنا و متعه نيست، در واقع دفاع از مشروعيّت آن دفاع از اصل مذهب است.

مشكل ازدواج جوانان:

در عصر و زمان ما مشكل ازدواج جوانان مسئله مهمّى است و اگر مسئله نكاح موقّت به صورت صحيح پياده شود، مى تواند اين مشكل را حل كند.

مرحوم صاحب جواهر در هنگام ورود به بحث نكاح موقّت بيش از ده صفحه در مورد مشروعيّت آن صحبت مى كند. ديگران هم وقتى وارد بحث نكاح موقّت شده اند ابتدا سراغ مشروعيت آن رفته اند، به عنوان مثال مرحوم شيخ طوسى در كتاب خلاف در ابتداى اين بحث با طرق جالب مشروعيّت آن را ثابت مى كند. در كتابهاى كلامى هم سراغ بحث نكاح موقّت رفته اند. مرحوم علاّمه امينى در كتاب الغدير[2] كه يك كتاب كلامى است بيش از بيست صفحه در مورد مشروعيّت آن بحث مى كند چرا كه ايرادى است كه مخالفين به مذهب ما وارد مى كنند و با آن مذهب ما را ابطال مى كنند، پس بحث مشروعيّت نكاح منقطع بايد به طور مستوفى مطرح شود همان گونه كه بسيارى از بزرگان ماآن را مطرح كرده اند.

قبل از ورود به بحث، فهرست مباحثى را ( در حدود يازده عنوان )كه مسائل مربوط به مشروعيّت نكاح موقّت را تحت آن عناوين بحث مى كنيم، مطرح مى نماييم.

1- تعريف نكاح موقّت: چون بسيارى از اشكالات از عدم شناخت تعريف آن حاصل مى شود و اگر تعريف نكاح موقّت را به طور صحيح بيان كنيم بسيارى از مشكلات حل مى شود.

2- اقوال عامه و خاصّه.

3- آيا اباحه متعه با قرآن يا سنّت نبوى ثابت مى شود؟

4- آيا دليلى بر نسخ حكم متعه وجود دارد؟ بعضى ادّعا مى كنند كه اين حكم بوده ولى بعداً نسخ شده است، آيا دليل قابل قبولى بر نسخ اقامه شده است؟

5- بر فرض قبول نسخ آيا نسخ آن در زمان رسول خدا(صلى الله عليه وآله) بوده يا در زمان عمر؟ بعضى ادّعا مى كنند كه در زمان پيامبر نسخ شده ولى مرحوم علاّمه امينى چهل روايت نقل مى كند كه عمر آن را نسخ كرده است.

6- اگر بگوييم نسخ در زمان پيامبر بوده چه موقع بوده است؟ آيا روز فتح مكّه بوده يا در غزوه تبوك يا در روز خيبر و يا در غير آن؟

7- بر فرض اين كه نسخ در زمان عمر بوده آيا كسى بعد از رحلت پيغمبر حق دارد حكمى را نسخ كند، به عبارت ديگر آيا اجتهاد در مقابل نص رسول اللّه و از آن بالاتر نسخ حكم پيغمبر جايز است؟

8- حكمت و فلسفه اين حكم چيست؟ آيا مى توانيم بفهميم كه خداوند چرا اين حكم را قرار داده است؟

9- از اين حكم الهى مانند بسيارى از احكام سوء استفاده شده به طورى كه ازدواج موقّت در اذهان مردم بدنام شده است كه اين در سايه سوء استفاده از آن است نه اين كه اصل حكم بد باشد. مثلا بانكدارى اسلامى برنامه هاى خوبى دارد ولى عدّه اى از آن سوء استفاده كرده و آن را خراب كرده اند.

10- نكاح موقّت بر فرض اين كه مباح باشد - كه هست - آيا مستحبّ هم هست يا مكروه يا به اختلاف اشخاص مختلف است؟

11- جواب از اشكالاتى كه مخالفين بر اثر عدم آگاهى و يا بر اثر آگاهى و تعصّب نسبت به اين حكم اسلامى داشته اند.