موضوع:کتاب النکاح / ادامه مسئله 8 /

بحث در مسئله هشتم از مسائل مانعيّت كفر در نكاح مخالف بود. دلائلى كه براى كفر مخالفين اقامه شده بود جواب داديم و در جواب از روايات بر اساس حديثى از امام صادق(عليه السلام) بيان شد كه كفر داراى مراتبى است.

*... عن ابى عمرو الزبيرى (مجهول الحال است و بعضى از رجال ديگر سند هم ضعيف هستند درست است كه اين روايت از نظر سند ضعيف است ولى بعضى از روايات را نبايد به سندشان نگاه كرد چون روايت مستدل است و وقتى شواهد عقلى يا نقلى در حديثى نقل شود ديگر ملاحظه سند حديث مهمّ نيست) عن ابى عبداللّه(عليه السلام)قال: قلت له: أخبرنى عن وجوه الكفر فى كتاب اللّه عزّوجلّ قال: الكفر فى كتاب اللّه على خمسة أوجه، فمنها كفر الجحود و الجحود على وجهين و الكفر بترك ما أمر اللّه و كفر البرائة و كفر النعم... .[1]

امام صادق(عليه السلام) مى فرمايند: كفر در كتاب خدا بر پنج وجه است:

كفر جحود:

اين قسم از كفر دو صورت دارد:

الف) جحد عن معرفة:

آگاهانه انكار مى كند. آيه ﴿و جحدوا بها و استيقنتها انفسهم ظلما و علوّاً﴾[2] به اين معنى اشاره دارد.

ب) جحد لا عن معرفة:

گمان ها و پندارهايى براى خود درست مى كنند. آيه ﴿وقالوا ما هى الاحياتنا الدنيا نموت و نحيا و ما يهلكنا الا الدهر﴾[3] به اين معنى اشاره دارد.

اين دو قسم واقعاً كافر حقيقى و اعتقادى هستند و نجاست آنها مسلّم است.

كفر نعمت:

در مقابل شكر نعمت كه امام به آيه ﴿هذا من فضل ربّى ليبلونى اءشكر أم اكفر من شكر فانّما يشكر لنفسه و من كفر فان ربى غنى كريم﴾[4] استدلال فرموده است:

كفر برائت:

امام آيه ﴿كفرنا بكم و بدا بيننا و بينكم العداوة و البغضاء ابداً حتّى تؤمنوا بالله وحده﴾[5] استدلال كرده است.

كفر عصيان:

ترك ما امر اللّه و فعل ما نهى اللّه امام به آيه ﴿أفتؤمنون ببعض الكتاب و تكفرون ببعض﴾[6] استدلال فرموده است.

ان قلت: براى هر يك از اين اقسام پنج گانه مورد استعمالى پيدا كرديد، آيا استعمال دليل بر حقيقت است كما اين كه قدما قائل اند؟ در حالى كه شما معتقديد استعمال اعمّ از حقيقت و مجاز است.

قلنا: در باب علائم حقيقت و مجاز گفتيم كه استعمال اگر موردى باشد، لا يدّل على الحقيقة ولى اگر استعمال گسترده اى داشته باشد حقيقت است، اين موارد خمسه داراى استعمال گسترده اى است كه آن را دليل بر حقيقت مى دانيم، به عنوان مثال در موارد متعدّدى در مورد عصيان كلمه كفر به كار رفته است و موردى را كه امام ذكر فرموده از باب نمونه است.

و امّا در ما نحن فيه (روايات نوزده گانه) كه مى فرمايند مخالف كافر است، كفر به كدام يك از اين معانى است؟

ادّعاى ظهور در كفر به معنى اوّل و دوّم ممكن نيست، بله در ميان سران مخالفين ممكن است كسانى كفر جحودى داشته باشند ولى هر مخالفى را نمى توان گفت كه كفر جحودى دارد، بنابراين روايات ما در مورد كفر مخالف به تنهايى دلالت بر اين مسئله نمى كند و ما نمى توانيم اثبات كفر را به معنى خروج از اسلام و نجاست ثابت كنيم.

سلّمنا كه ظهور ضعيفى داشته باشد ولى در مقابل ادلّه آينده نمى تواند بايستد.

دليل قائلين به طهارت مخالفين:

1- سيره ائمّه(عليهم السلام) و مسلمين:

سيره ائمه و اصحاب ائمه اين بوده كه با هم مخالط بودند و با هم، هم غذا و هم مجلس مى شدند. صاحب جواهر در اينجا كلام محكمى دارد و مى فرمايد:

بل لعلّه (حكم به طهارت) ضرورى المذهب للسيرة القاطعة من ساير (جميع) الفرقة المحقّة فى سائر الاعصار و الامصار و للقطع بمخالطة الائمة المرضّيين عليهم السلام و اصحابهم لهم حتّى لرؤسائهم و مؤسّسى مذهبهم على وجه يقطع بعدكم كونه للتقيّة مع انّ الاصل عدمها.[7]

امّا اين كه اصل عدم تقيّه است معلوم است چون هر كلامى كه از متكلّم صادر مى شود براى بيان واقعيّت است و تقيّه خلاف اصل است و نياز به قرينه دارد و امّا اين كه مى فرمايند قطع داريم تقيّه نبوده به خاطر اين كه تقيه محدود و مربوط به شرايط خاصّى است و ما مى بينيم ائمّه(عليهم السلام)در هر جا و در هر شرايط پرهيز نمى كردند چه خودشان و چه اصحابشان.

صاحب جواهر در ادامه كلامش مى فرمايد:

و لذا حكى الاجماع فى كشف اللثام و الرياض على عدم احتراز الائمة و اصحابهم عنهم فى شىء من الازمنه و هو الحجة بعد الاصل بل الاصول فيهم و فيما يلاقيهم (اصالة الطهارة يعنى كل شىء طاهر حتّى تعلم انه نجس كه در خود آنها جارى مى شود و استصحاب طهارت كه در ملاقى جارى مى شود).[8]

اضف الى ذلك:

مسئله معاشرت با مخالفين در ايّام حج بيش از زمان هاى ديگر است چون شيعيان با مخالفين در جاهاى مختلفى در حج معاشرت داشتند و تا به حال شنيده نشده كه كسى از پيروان اهل بيت به حج مشرّف شوند و از آنها پرهيز كنند، در حالى كه تمام امور به دست آنهاست و احدى از شيعيان در ايّام گذشته از آنها پرهيز نكرده است.