موضوع:کتاب النکاح / مسئله 3 / لو اسلم زوج الكتابيّة...

بحث به مسئله سوّم از مسائل نكاح كفّار رسيد. تا اينجا بحث در ابتداى نكاح بود و از اينجا بحث در ادامه نكاح است. شخص كافر مسلمان شده و همسرش كافره است و يا بالعكس زوجه مسلمان شده و زوجش هنوز كافر است، آيا همان گونه كه نكاح مسلمه با كافر و يا مسلم با كافره از ابتدا اشكال داشته، ادامه راه هم اشكال دارد؟

مرحوم امام مسائل استدامه را در ضمن چند مسئله بيان كرده است.

مسألة 3: لو اسلم زوج الكتابيّة بقيا على نكاحهما الاوّل، سواء كان كتابياً (زوج مسلمان شده و قبلا كتابى بوده) أو وثنياً و سواء كان اسلامه قبل الدخول أو بعده (حتّى كسانى كه نكاح كتابيه را دواماً و متعتاً و يا فقط دواماً اجازه نمى دادند اينجا را كه استدامه است اجازه مى دهند) و اذا اسلم زوج الوثنيّة وثنياً كان أو كتابياً فان كان قبل الدخول انفسخ النكاح فى الحال و ان كان بعده (دخول) يفرّق بينهما و ينتظر انقضاء العدّة فان اسلمت الزوجة قبل انقضاءها بقيا على نكاحهما و الاّ انفسخ النكاح بمعنى انّه يتبيّن انفساخه من حين اسلام الزوج (از زمان شروع عدّه).

عنوان مسئله:

اين مسئله مربوط به جايى است كه زوج مسلمان شده و زوجه بر كفر خود باقى است. مرحوم امام دو صورت را ذكر مى كنند:

1- جايى كه زوجه كتابيّه است.

2- جايى كه زوجه غير كتابيّه است (بت پرست يا طبيعى مسلك) كه داراى دو حالت است:

الف) قبل از دخول: عدّه ندارد.

ب) بعد از دخول: زن بايد عدّه نگه دارد و اگر در زمان عدّه، اسلام را پذيرفت نكاح باقى است و اگر مدّت زمان عدّه سپرى شد، عقد فسخ مى شود و نشان مى دهد كه از همان لحظه اوّل انفساخ حاصل شده بود.

اقوال:

مرحوم صاحب رياض مى فرمايد:

و اذا أسلم زوج الكتابيّة دونها فهو على نكاحه سواء كان قبل الدخول أو بعده دائماً كان التزويج أو منقطعاً كتابياً كان الزوج أو وثنيّاً جوّزنا نكاحها للمسلم ابتداءً ام لا، اجماعاً[1] (مطلق نكاح باقى مى ماند چه نكاح كتابيه را ابتداءً اجازه بدهيم و چه اجازه ندهيم، استدامه درست است).

مرحوم كاشف اللثام بعد از ذكر عنوان مسئله مى فرمايد:

اذا اسلم زوج الكتابيّة دونها بقى على نكاحه الصحيح قبل الدخول و بعده دائماً أو منقطعاً سواء كان كتابياً أو وثنيّاً بلا خلاف بين المجوّزين لنكاح الكتابيّة و المانعين فانّ الاستدامة اضعف (اى اسهل) من الابتدا.[2]

مرحوم شهيد ثانى در مسالك مى فرمايد:

هذا ممّا استثنى من نكاح الكتابيّة دواماً عند من يمنعه من اصحابنا (حتّى مانعين قائلين به صحّت ادامه نكاح شده اند) و هو استدامته له اذا أسلم دونها فانّ بقاء النكاح موضع وفاق سواء كان قبل الدخول أو بعده و سواء كان قبل الاسلام كتابيّاً أو غيره.[3]

از كلمات عامّه هم استفاده مى شود كه آنها هم در اين مسئله تقريباً با ما همراه هستند چون آنها كسى را ندارند كه مانع نكاح كتابيّه باشد و لذا استدامه را هم اجازه مى دهند.

ابن قدامه در مغنى مى گويد:

اذا اسلم زوج الكتابيّة قبل الدخول أو بعده أو أسلما معا فالنكاح باق بحاله سواء كان زوجها كتابيّاً أو غير كتابى لانّ للمسلم أن يبتدى نكاح كتابيّة فاستدامته اولى ولا خلاف فى هذا بين القائلين باجازة نكاح الكتابيّة.[4]

جمع بندى اقوال:

اين مسئله اختلافى نبوده و اجماعى است.

ادلّه:

اجماع:

همان گونه كه گفته شد مسئله اجماعى است، ولى اجماع در اينجا مدركى و به عنوان مؤيد است.

الاستدامة اسهل من الابتدا:

حكم استدامه از ابتدا به نكاح آسان تر است.

اين دليل قابل قبول نيست، چون يك استحسان ظنّى است و به همين جهت در وثنيّه چنين نمى گوييم الاّ اين كه ما آن را به يك پايه علمى برگردانده و بگوييم ادلّه حرمت نكاح كتابيّه - اگر قائل به حرمت باشيم - منصرف به ابتدا است، به عبارت ديگر مخاطبين، مسلمين بالفعل هستند و نبايد با زن كافره ازدواج كنند پس اين حكم در مورد كفّار نيست، و در اين صورت اين دليل يك پايه علمى پيدا مى كند.

روايات:

*... عن سهل بن زياد (محلّ بحث است) عن محمّد بن عيسى، عن يونس (يونس بن عبدالرحمان) قال: (چه كسى گفته است؟) الذى تكون عنده المرأة الذميّة فتسلم امرأته قال: هى امرأته (با اين كه شوهر ذمّى و زن مسلمان شده است) يكون عندها بالنهار ولا يكون عندها بالليل (تا اينجا به مسئله چهارم مربوط است) قال: فان اسلم الرجل ولم تسلم المرأة يكون الرجل عندها بالليل و النهار.[5]

معلوم مى شود كه در صورت قبل زن او نيست و انتظار عدّه را مى كشيم، لازمه اين جمله اين است كه بر نكاحشان باقى مى مانند. دلالت حديث خوب ولى سند مشكل دارد كه مشكل سند را با عمل مشهور بلكه اجماع جبران مى كنيم و ما اگر روايتى غير از اين نداشتيم كافى بود كه فتوى دهيم و حتّى كسانى كه ابتداء نكاح با ذمّيه را جايز نمى دانند، اين مورد را به جهت وجود اين روايت استثنا مى كنند.