موضوع:کتاب النکاح/ شرائط الرّضاع / الشّرط الخامس

بحث در شرط پنجم از شرائط رضاع (كمّيّت) بود، به مقام چهارم رسيديم و بيان شد كه اصل اثر است و زمان و عدد، اماره است.

مؤيّد:

اگر انسان در فلسفه حكم رضاع دقّت كند، بايد اثر را اصل بداند، زيرا فلسفه حكم رضاع اين است كه گوشت و پوست و استخوان مرتضع از شير مادر رضاعى روئيده و مثل بچّه هاى خود او شده است و در واقع برادر و خواهر بودن بخاطر تشابه جسمانى است و تشابه جسمانى وقتى حاصل است كه انبات لحم و شدّ عظم حاصل شود، مخصوصاً در مورد روايت «الرضاع لحمة كلحمة النسب» كه در منابع فقه و اصول آمده بود، گفتيم «لحمة» دو معنى دارد: 1- قرابت و خويشاوندى. 2- نخ هاى افقى پارچه (پود).

بنابراين انسانها به وسيله لحمه رضاع به هم پيوند مى خورند و معنايش اين است كه بايد يك اثر جسمانى باشد تا به هم پيوند بخورند و رضاع يك اثر معنوى نيست.

مقام پنجم: آيا معيارهاى سه گانه با هم هماهنگى دارند؟

بسيار بعيد به نظر مى رسد كه شارع سه امر دور از هم را ملاك يك چيز قرار دهد، و لابد بين اينها تقاربى هست.

ان قلت: بين زمان و عدد چه تقاربى است؟

قلنا: تقارب هست چون بچّه در شبانه روز پانزده مرتبه شير مى خورد و اگر هم تقارب نداشته باشند، بخاطر اين است كه در «يوم و ليلة» نبايد در اثناء غذا بخورد; ولى در عدد، مى تواند در اثناء غذا بخورد; ولى به هر حال يك شبانه روز شير خوردن بدون غذا خوردن با پانزده مرتبه شير خوردن كه بين آن، غذا هم مى خورد، در اثر تقارب و تناسب دارد.

ان قلت: اين دو (زمان و عدد) با انبات لحم و شدّ عظم چه تقاربى دارند؟

قلنا: نموّ بچّه شيرخوار سريع است و نبايد او را با انسانهاى بزرگ مقايسه كرد. پس بعيد نيست كه در يك شبانه روز، انبات لحم و شدّ عظم حاصل شود.

مقام ششم: اثر از كجا فهميده شود؟

اثر يك امر خفى است. پس از كجا فهميده شود؟ صاحب جواهر مى فرمايد دو راه دارد.

1- رجوع به عرف عام: گاهى اثر حسّى است و موضوع ظاهر است، در اينجا احتياج به مراجعه به اهل خبره نيست، مثلاً مدّت طولانى بچّه اى شير مرضعه خورده، امّا در وسطِ آن، شيرِ مادرش را هم خورده است، در اين مدّت به انبات لحم و اشتداد عظم يقين داريم و اثر حاصل است، ولو عدد و زمان درست نشده است، و ما به آن قناعت مى كنيم.

2- رجوع به اهل خبره: گاهى اثر حسّى نيست، يعنى در موضوعاتى كه خفى هستند، براى آگاهى از آن نياز به اهل خبره است و در رجوع به اهل خبره بايد شرائط شهادت جمع باشد (ايمان، عدالت و عدد).

ولى ما معتقديم كه براى اثبات موضوعات، نه تعدّد شرط است و نه ايمان، بلكه وثاقت كافى است، چون سيره عقلاء در باب موضوعات بر اين جارى است و شارع هم سيره عقلاء را امضاء كرده است و دو شرط عدد و ايمان مربوط به مقام تنازع و شهادت نزد قاضى است.

ان قلت: بعضى از روايات مى گويد اثر وقتى حاصل مى شود كه عشره يا خمس عشره رضعات متواليات باشد، كه توالى را اماره بر اثر مى داند، آيا اين احاديث با كلام صاحب جواهر تعارض دارند؟ آيا چنين اثرى به درد ما مى خورد؟

قلنا: روايت براى جائى است كه بخواهيم از عدد پى به اثر ببريم; ولى اگر بالوجدان پى به اثر ببريم، (مثلاً سه ماه است شير مى خورد ولو شرائط عدد و زمان را ندارد) روايت نفى اثر نمى كند و اين شرائط لازم نيست.