موضوع:کتاب النکاح/ شرائط الرّضاع / الشّرط الخامس

بحث در اوّلين كمّيت در ميزان رضاع بود كه اثر (انبات لحم و شدّ عظم) است.

سه نكته را در اينجا متعرّض مى شويم كه در تحريرالوسيله نيست و فقهاء ديگر متعرّض آن شده اند.

الامر الاوّل: تعدادى از روايات «انبات لحم و شدّ عظم» و دو سه روايت «انبات لحم و دم» دارد، آيا بين اين روايات تعارضى هست؟

ظاهراً تعارضى نيست چون در واقع بين انبات لحم و دم و شدّ عظم تلازم است. زيرا موادّ غذائى، آب و اكسيژن به تمام اجزاء بدن انسان، به وسيله گردش خون در آنِ واحد مى رسد، بخلاف آنچه كه صاحب جواهر مى فرمايد كه ابتدا لحم و بعد از آن استخوان تغذيه مى شود، پس بين اين دو در مقام اثبات ممكن است عموم و خصوص مطلق باشد، يعنى آنجائى كه شدّ عظم آشكار مى شود حتماً انبات لحم شده; ولى ممكن است كه انبات لحم باشد، امّا شدّ عظم نباشد، امّا بين اين دو در مقام ثبوت، تلازم است، گوشت كه اضافه شد، خون اضافه مى شود، و بعد از آن، شدّ عظم هم خواهد بود، پس بين روايات تعارض نيست.

الامرالثانى: آيا معتبر، اثر فعلى است يا اثر بالقوّه؟ ثمره اين نزاع در جائى است كه بچّه اى هفته ها از زنى شير مى خورد; ولى به جهت بيمارى اصلاً وضع او عوض نمى شود، در اينجا بالقوّه، شدّ عظم و انبات لحم شده; ولى بالفعل حاصل نشده است.

ظاهر نصوص فعليّت است. در سراسر فقه ظهور الفاظ در فعليّت است، مثل استطاعت، ضرر مانع از روزه، اجتهاد... چون بالقوّه وجود خيالى است، و احكام دائرمدار وجود خارجى است كه همان وجود فعلى است. پس در ما نحن فيه امام(ع) كه مى فرمايد، بايد شدّ عظم و انبات لحم فعلى باشد، در صورت شك هم تمسّك به اصل مى كنيم كه كمّيّت لازم حاصل نشده است، پس از نظرِ اثر، حرمت حاصل نيست و امّا از نظر عدد يا زمان، بايد بررسى كرد.

الامر الثالث: آيا هردو (انبات لحم و شدّ عظم) بايد حاصل شود، و يا يكى هم باشد كافى است؟ در اينجا فتاوا مختلف است، بعضى هردو را لازم دانسته اند به دليل تلازم، يعنى اينها از يكديگر جدا نمى شوند، و بعضى يكى را كافى دانسته اند.

ان قلت: اگر اينها با هم متلازمند پس چرا امام(ع) هردو را در روايات با هم فرموده اند.

قلنا: اوّلاً تأكيد است، ثانياً امام مى خواهد فلسفه حكم را بيان كند يعنى مى فرمايد كه اين بچه در دامن اين زن گوشتش روئيده و استخوانش محكم شده، پس اين بچّه، مثل بچّه اين زن شده است.

ان قلت: انبات لحم امر محسوسى است و قابل رؤيت است، مخصوصاً اگر وزن كنيم، امّا شدّ عظم را از كجا بفهميم؟

قلنا: امام مى خواهد بفرمايد اينها متلازمند، و هر وقت انبات لحم شد، شدّ عظم هم هست (فلسفه حكم).

ان قلت: از كجا انبات دم را بفهميم؟

قلنا: هركجا لحم اضافه شد، دم هم اضافه مى شود (متلازمند) چون لحم بدون دم نيست.