موضوع:کتاب النکاح/ شرائط الرّضاع / الشّرط الخامس

بحث در شرط پنجم از شرائط رضاع در كمّيّت رضاع بود، و بيان شد كه عامّه در اعتبار كمّيّت با ما موافق هستند يعنى قائل به كفايت مسمّاى رضعه در بين عامّه هم نادر است و غالباً عدد را ملاك مى دانند; ولى از نظر تعداد با ما تفاوت داشتند.

مقام دوّم: آيا مسمّاى رضاع كافى است؟

در بين شيعه كسى كه قائل به كفايت مسمّى شده، ابن جنيد و قاضى نعمان مصرى است كه در مقابل اين دو ادّعاى اجماع شده و اعتنايى به قول آنها نشده است. مرحوم كاشف اللّثام ادّعاى اجماع كرده، و مى فرمايد:

الكميّة و هى معتبرة عند علمائنا اجمع.[1]

مرحوم صاحب رياض هم مى فرمايد:

الكميّة معتبرة باجماع الطائفة، خلافاً للمحكّى عن مالك و ابى حنيفة[2] كانّ مخالفينِ از شيعه، به حساب نيامده اند. شهيد ثانى مى فرمايد:

اتّفق اصحابناعلى انّ مطلق الرضاعومسمّاه غيركاف فى نشرالحرمة.[3]

ادلّه قائلين به كفايت مسمّى:

قائلين به كفايت مسمّى، دو دليل اقامه مى كنند:

1- اطلاق آيه ﴿و امّهاتكم اللاّتى ارضعنكم...﴾[4]

ظاهر اطلاق آيه اين است كه كميّتى در رضاع معتبر نيست، ولو مصّة واحدة هم باشد، رضاع صادق است.

جواب: از اين استدلال دو جواب مى دهيم:

اوّلاً: تعبير به مادر و خواهر رضاعى در عرف با يك قطره شير خوردن حاصل نمى شود، بلكه بايد مقدار قابل توجّهى شير بخورد، حتّى اگر بگوئيم آيه از اين نظر كه شامل چنين موردى مى شود يا نه، ابهام دارد، ديگر اطلاق نخواهد داشت.

ثانياً: سلّمنا كه آيه اطلاق داشته باشد; ولى قرآن غالباً مطلق مى گويد و تقييدات در سنّت وارد شده است. قرآن فقط در يكجا به تمام جزئيّات پرداخته و آن هم در مورد كتابت دين است كه حدود هيجده حكم در يك آيه بيان شده است. در ما نحن فيه قرآن رضاع را به طور مطلق فرموده و روايات متواتر كمّيّت را شرط دانسته اند.

روايات:

چند روايت است كه از آنها عموميّت فهميده اند.

* ... عن على بن مهزيار، عن ابى الحسن(ع) انّه كتب اليه يسأله عمّا يحرم من الرضاع فكتب(ع) قليله و كثيره حرام (يوجب الحرمة).[5]

اين روايت از نظر سند صحيحه و از نظر دلالت هم خوب است.

* ... عن زيد بن على، عن آبائه، عن على(ع) قال: الرضعة الواحدة كالمأة رضعة لا تحلّ له ابداً.[6]

اين روايت از نظر سند ضعيف است چون مشتمل است بر عده اى از زيديّه (زيد بن على را امام مى دانند)، «زيد بن على» ثقه است; ولى كسانى كه از او نقل مى كنند، ضعيف هستند.

* ... عن ابن ابى يعفور قال: سألته عمّا يحرم من الرضاع قال: اذا رضع حتّى يمتلي بطنه فانّ ذلك ينبت اللّحم و الدّم و ذلك الّذى يحرّم.[7]

به اين روايت استدلال كرده اند كه اگر يك بار شير بخورد اثر حاصل مى شود و كمّيّت لازم نيست; ولى دلالت اين روايت قابل مناقشه است. زيرا ظاهر روايت، مقدار شير خوردن در هر رضعه را بيان مى كند، شاهد اين سخن، روايت ذيل است:

* ... عن محمّد بن ابى عمير، عن بعض اصحابنا، رواه عن ابى عبداللّه(ع) قال: الرضاع الذى ينبت اللحم و الدم هو الذى يرضع حتّى يتضلّع و يتملّى و ينتهى نفسه (پستان را رها كند).[8]

سه روايت ديگر هم در اين زمينه وجود دارد كه به جهت ضعف سند، مؤيّد روايات سابق است.

* الجعفريّات ... عن على(ع)، انّه كان يقول: المصّة الواحدة تحرّم[9] . و بهذا الاسناد عن على(ع)، قال: يحرّم قليل الرضاع و كثيره.

* دعائم الاسلام: عن على(ع) انّه قال: يحرم من الرضاع قليله و كثيره و المصّة الواحدة تحرّم.[10]