موضوع:کتاب النکاح / مسئله مستحدّثه / شبيه سازى

بحث در شبيه سازى بود كه اگر فرزندانى از طريق شبيه سازى متولّد شوند از نظر فقه اسلامى چه حكمى دارند؟ تناسب اين مسئله با وطى شبهه در اين است كه هر دو فرزندى هستند بدون نكاح. شبيه سازى به اين معنى بود كه مسير تولّد فرزند از تركيب نطفه نر و مادّه نيست، بلكه چيزى شبيه قلمه زدن در گياهان است، يعنى سلّولى را از بدن جدا كرده و در درون تخمك (خالى شده) مادّه قرار مى دهند و در رحم شخصى مى كارند و شروع به نمو مى كند، زيرا هر سلّولى از بدن انسان تمام صفات انسان را دارد، چون انسان روز اوّل يك سلول بيشتر نبود و بعد تكثير پيدا كرد و دست و پا و... پديد آمد، پس تمام اينها به يك ريشه بر مى گردند و اگر هر جزئى را بتوانيم پرورش دهيم يك انسان شبيه اصل پيدا مى شود كه از نظر جنسيّت هم قطعاً شبيه اوست. اين مسئله در مورد حيوانات عملى شده است و اين عمل را cloningبه معنى تكثير كردن مى گويند.

البحث فى مقامين:

المقام الاوّل: آيا اصل اين عمل در مورد انسانها جايز است (حكم شرعى)؟

در مورد حكم شرعى از سه جهت صحبت مى شود:

1- از نظر لوازم و عوارض: اين كار مسلّماً مستلزم نظر و لمس حرام است (به جهت كاشتن در درون رحم) مگر اينكه كسى كه اينكار را مى كند شوهرِ زن باشد كه فرض نادرى است.

2- از نظر عنوان اوّلى: اصل اباحه است چون آيه و روايت و اجماع و دليل عقلى بر حرمت شبيه سازى نداريم، و از مسائل مستحدّثه است.

3- از نظر عنوان ثانوى: اين عمل از نظر مسائل اخلاقى و حقوقى جوانب مختلفى دارد.

الف: از نظر اخلاقى: اگر اين باب مفتوح شود كه از شبيه سازى فرزندانى متولد شود، در اينصورت ممكن است مسئله نكاح و ازدواج كه يك امر طبيعى است، برچيده شود و نظام خانوادگى مختل شود و بسيارى از زنان بى شوهر باردار شوند و يا زنى از وجود خودش باردار شود، كه ظاهراً مادر و فرزند هستند ; ولى به يك معنى دوقلو هستند. اخلاق در سطح جهان اين عمل را نمى پذيرد، زيرا باعث اضمحلال در جوامع بشرى مى شود.

ب: از نظر مسائل حقوقى: اين بچه نه پدرى دارد (چون از نطفه مرد نيست) و نه مادرى (چون تركيب نطفه نيست)، و نه خواهرى دارد و نه برادرى و نه منتسب به فاميل، و در رحمى پرورش پيدا كرده كه مادرش نيست بلكه مادر جانشين است.

ج: از نظر مسائل اجتماعى: اختلافات زيادى ايجاد مى كند و اركان جامعه را بهم مى ريزد.

ان قلت: اين كار فوائد زيادى هم مى تواند داشته باشد، مثلاً سلولهاى نوابغ را بگيرند و نگهدارى كنند و در هر عصر و زمانى نوابغى درست كنند و شبيه سازى سر از نابغه سازى در بياورد، چون نوابغ سرمايه اى براى امّتها و ملّت ها هستند.

قلنا:

اوّلاً: آيا شبيه نابغه هم نابغه خواهد شد؟ هذا اوّل الكلام، چون در شبيه سازى جنبه هاى جسمانى شبيه هم مى شود، حتّى دوقلوها هم از نظر استعداد در بسيارى از موارد شبيه هم نيستند.

ثانياً: سلّمنا كه بتوان نوابغى بوجود آورد. معلوم نيست كه نوابغ هم اگر در جامعه اى زياد شوند جامعه خوشبخت شود، چون ممكن است خودِ نوابغ با هم اختلاف داشته باشند (جنگ نوابغ).

ثالثاً: اگر اين باب مفتوح شود، ممكن است جانيان را هم شبيه سازى كنند، و لذا بهتر است كار روى حسابى باشد كه نظام آفرينش دارد. پس اين كه گمان شود شبيه سازى فوائدى دارد در كنار آن مضرّات زيادى هم دارد كه قابل كنترل نخواهد بود.

پس از نظر عناوين ثانويّه اين كار براى جامعه بشرى خطرناك است و تمام اقوام و ملل جهان آن را خلاف مسائل اخلاقى مى دانند و حتّى بسيارى از دولتها با تصويب قانون، اين كار را ممنوع دانسته اند.