موضوع:کتاب النکاح / ادامه مسئله 18 /

بقى هنا امران:

الامر الاوّل: نگاه كردن به قدمين چه حكمى دارد؟ آيا آن هم مستثنى است؟

مشهور و معروف در باب صلوة استثناى قدمين است، صاحب جواهر[1] در باب صلوة بحث مفصلى دارد. ولى در باب حجاب آيا روى پا و پشت پا و كف پا جايز است كه بيرون باشد و آيا نگاه كردن بدون قصد و غرض جايز است؟ در اينجا دلايلى براى جواز نظر بدون تلذّذ و ريبه مى توان پيدا كرد.

1- سيره اى در ميان مسلمين در صدر اسلام بود و آن اينكه با پاى برهنه حتّى بدون جوراب راه مى رفتند، كه قاعدتاً پاها پيدا مى شد و عادتاً چشم به آن مى افتاد و در حالى كه نهى هم در آن مورد نداريم پس اين سيره كه در مرأى و مسمع بوده و از آن نهى نكرده اند دلالت بر عدم وجوب ستر دارد و به همين جهت نگاه كردن بدون تلذّذ و ريبه جايز است.

ان قلت: از احاديث استفاده مى شود كه لباس زنان آن زمان بلند بوده و روى زمين كشيده مى شده و پاها را مى پوشانده است.

*... عن سماعة بن مهران، عن ابى عبداللّه(عليه السلام) فى الرّجل يجرّ ثوبه قال: انّى لأكره أن يتشبّه بالنساء.[2] عرض كرد شخصى است كه دامن پيراهن عربيش روى زمين كشيده مى شود امام فرمود من دوست ندارم كه دامنش مثل زنان روى زمين كشيده شود.

حديث ديگر را صاحب جواهر از كتاب سنن نسائى كه از كتب اهل سنت است نقل مى كند:

* ان رسول الله(صلى الله عليه وآله) قال: من جرّ ثوبه خُيَلاء (لباس را روى زمين بكشد براى تكبّر) لم ينظر اللّه اليه يوم القيامة فقالت ام سلمة: كيف تصنع النّساء بذيولهنّ؟ قال(صلى الله عليه وآله): يُرْخين شبراً (به اندازه يك وجب دامن را شُل كنند) قالت: اذن تنكَشِفُ اقدامهن، قال(صلى الله عليه وآله): اذاً يُرخين ذراعاً لا يزدن.[3]

روايت ديگرى هم صاحب جواهر در باب لباس مصلّى نقل كرده و اشاره اى به مدرك روايت هم نمى كند:

* انّ فاطمة(عليها السلام) كانت تجرّ أَدْراعها و ذُيولها[4] (پيراهن و دامنش روى زمين كشيده مى شد).

پس اين روايات شاهد است كه لباسها بلند بود، پاها پيدا نمى شدند به همين جهت سيره درست نمى شود.

قلنا: روايت سماعه سند خوبى دارد ولى دلالت ندارد چون بيان نمى كند كه چقدر روى زمين كشيده مى شد آيا مجرد چند سانت روى زمين كشيده شدن در موقع راه رفتن پاها را مى پوشاند؟ سلّمنا كه لباس بلند باشد باز دليل نمى شود كه در طواف و سعى و بالا رفتن از پلّه ها، پاها را بپوشاند، مگر اينكه خيلى بلند باشد.

و امّا حديث دوّم، معنايش را نمى فهميم، چون واقعاً وقتى پيراهن يك ذراع روى زمين افتاده زن چگونه مى تواند راه برود، در روزهاى بارانى و يا جاهاى آلوده چه مى كند؟ شايد منظور اين بوده كه يك ذراع از زانو پائين تر باشد تا به روى پا برسد. على الخصوص حديثى داريم كه مى فرمايد:

*... عن محمد بن مسلم قال: نظر أبوعبداللّه(عليه السلام) الى رجل قد لبس قميصاً يصيب الأرض (فرق است بين يصيب ويجرّ) فقال ما هذا ثوب طاهر[5] .

حديث سند نسبتاً خوبى دارد راوى از «محمد بن مسلم» «عبدالحميد» است كه توثيق شده است.

حال وقتى لباسى كه به زمين مى خورد طاهر نباشد، چگونه لباسى كه روى زمين كشيده مى شود طاهر است. حديث سنن هم از نظر ما سند درستى ندارد و در دلالتش هم شبهه داريم و رواياتى كه از حضرت فاطمه(عليها السلام) رسيده مرسله است پس سيره درست مى شود و مشكلى ندارد.

2- مشهور فتوى داده اند كه پوشيدن پا و روى پا و كف پا در نماز لازم نيست و احاديث زيادى هم داريم، پس اگر در نماز لازم نباشد آيا مى توان باور كرد كه در غير نماز واجب باشد. البتّه متوجّه هستيم كه اين احاديث در مقام بيان لباس مصلّى است نه نظر، ولى بالملازمه دلالت دارد، فلايبعد كه از لباس مصلى به مسئله نظر تعدّى كنيم و بگوئيم به مقدارى كه در نماز پوشانده نمى شود نظر كردن اشكالى ندارد.

3- حديث مرسلى كه صريح است در مطلوب:

*... عن مَرْوَك بن عبيد، عن بعض اصحابنا، عن أبى عبداللّه(عليه السلام)قال: قلت له: ما يحل للرّجل أن يرى من المرأة إذا لم يكن محرماً؟ قال: الوجه و الكفّان و القدمان [6] .

نتيجه: از مجموع اين سه دليل با ضميمه كردن بعضى به بعض ديگر، بعيد نيست كه به جواز نظر فتوى دهيم ولى چون اصحاب در بحث نظر به قدمين متعرّض نشده اند، احتياط بهتر است و به فرض هم كه فتوى به جواز نظر دهيم بهتر است كه اشاعه داده نشود چون موجب سوء استفاده قرار مى گيرد علاوه بر اينكه قطع به اين مسئله نداريم.