موضوع:کتاب النکاح / ادامه مسئله 17 /

روايات:

و امّا دليل دوّم مشهور روايات متعدّدى است كه در باب غسل ميّت وارد شده و مى فرمايد اگر براى غسل دادن زن هم جنس موجود نباشد محارمش او را غسل مى دهند (بايد عورت را بپوشانند و بعد غسل دهند) ظاهر اين روايات اين است كه مرد مى تواند ماعدا العوره از محارم خود را ببيند.

*... عن الحلبى (سند صحيح است) عن أبي عبداللّه(عليه السلام) أنّه سئل عن الرّجل يموت و ليس عنده من يغسّله إلاّ النّساء؟ قال: تغسّله أمرأته أو ذات قرابته ان كانت له و يَصُبُّ النّساء عليه الماء صبّاً.[1]

آيا محارم آب بريزند و بدن را برهنه كنند ولى دست نكشند يا اينكه غير محارم كمك كنند براى ريختن آب و محارم دست بكشند، كدام مراد است؟ روايات ديگر شاهد اين معنى است كه محارم هم دست نكشند. دلالت اين روايت تا اين اندازه خوب است كه برهنه كردن بدن مرد در مقابل زن محرم در حال غسل اشكالى ندارد حال از اين جا بگوئيم كه حال حيات هم مثل حال ممات است يا اينكه حال حيات اولويّت دارد.

اين در ناحيه نگاه كردن زن به مرد بود، نگاه مرد به زن چگونه است؟

به دلالت التزام استفاده مى شود كه نگاه مرد هم به زن جايز است.

إن قلت: حكم جواز نظر در مورد روايت اختصاص به ضرورت دارد.

قلنا: اگر ضرورت بود روايت مى فرمود از روى لباس غسل دهد و حال آنكه چنين نگفته است.

سند اين روايت و دلالتش خوب است و در مورد نگاه كردن است ولى لمس را شامل نمى شود و اگر جمله آخر در روايت ابهام داشته باشد، ابهام به صدر حديث هم سرايت مى كند و صدر را نسبت به لمس كردن از كار مى اندازد.

نتيجه: نگاه كردن محارم به بدن محرم جايز است ولى لمس از آن استفاده نمى شود.

*... عن عمار الساباطى عن أبي عبداللّه(عليه السلام) فى (حديث) فى الصبيّة لاتصاب امرأةٌ تغسّلها قال: يُغَسِّلُها رجلٌ أولى النّاس بها.[2]

«صبية» به معنى دختر نابالغ است يا اعم است از بالغ و نابالغ؟

ظاهر اين است كه اعم است و از اين كه صبيّه عام است و غسيل هم مقيد نشده است كه از روى لباس باشد معلوم مى شود كه محارم مى توانند به بدن محارم نگاه كنند.

«عمار ساباطى» فطحى مذهب ولى موّثق است البتّه در اين باب روايات زيادى داريم كه ما را از بحث سند بى نياز مى كند (تضافر).

نكته: قوّت سند از چند راه ثابت مى شود:

1- وثاقت راوى

2- عمل مشهور

3- تضافر (چند روايت در كتب مختلف باشد)

4- محتواى حديث (گاهى روايت محتوايى دارد كه از غير امام نمى تواند صادر شود مثل خطبه هاى نهج البلاغه كه بسيارى از آنها مرسل است ولى محتوا، نشان مى دهد كه از امام صادر شده است).

*... عن عمّار بن موسى، عن أبي عبداللّه(عليه السلام) أنّه سئل عن الرّجل المسلم يموت فى السّفر و ليس معه رجل مسلم و معه رجال نصارى و معه عمّته و خالته مسلمتان (در باب طهارت يهود و نصارى مى گوييم كه آنها طاهر هستند ولى در جامعه خودمان كه احتياط ممكن است مى گوييم احتياط بهتر است و اين حكم را از همين روايات باب غسل استفاده مى كنيم) كيف يصنع فى غسله؟ قال: تغسّله عمّته و خالته فى قميصه و لاتقربه النصارى، (آيا از روى پيراهن غسل دادن سبب مى شود كه تمام بدن او پوشيده باشد يا اينكه در بين غسل دادن مقدارى از بدن او ظاهر مى شود؟ اگر پيدا نشود مختصّ به عمّه و خاله نيست بلكه زنان ديگر هم مى توانند او را غسل دهند.

دليل اينكه روايت مى گويد عمّه و خاله از روى پيراهن غسل دهند اين است كه بالاخره در غسل دادن از روى پيراهن هم قسمتهائى از بدن پيدا مى شود كه فقط عمّه و خاله مى توانند ببينند) و عن المرأة تموت فى السّفر و ليس معها امرأةٌ مسلمة و معها نساء نصارى و عمّها و خالها معها مسلمان؟ قال: يغسّلونها و لاتقربنها النصرانيّة كما تغسلها غير أنّه يكون عليها درع (پيراهن بدن زن را مى پوشاند ولى سر و گردن و قسمتى از دستها و پاها بيرون مى ماند و اينها دليل مى شود كه قسمتهائى از بدن را مى شود ديد) فيصبّ الماء من فوق الدرع.[3] (به مقدارى از اين روايت مى توان استدلال كرد)