درس خارج فقه استاد سیداحمد مددی

موضوع: بررسی تعاریف مختلف /تعریف بیع /بیع

خلاصه مباحث گذشته:

بحث در مورد تعریف بیع بود. به این مناسبت وارد بحث از مالیت داشتن عمل حر بود. استاد در جمع بندی که داشتند فرمود عمل حر قبل از معاوضه و بعد از معاوضه مال است. اما قبل از معاوضه ملکیت تکوینی دارد و بعد از معاوضه ملکیت اعتباری دارد. بعد وارد بحث از تعاریف مختلف نسبت به بیع شدند. استاد فرمود بحث جامعیت و مانعیت تعاریف بی فایده است.

1بیع

1.1تعریف بیع

1.1.1تعریف دوم بیع

مرحوم شیخ می‌فرماید: «انتقال عينٍ من شخصٍ إلى غيره بعوض مقدّر على وجه التراضي».و حيث إنّ في هذا التعريف مسامحة واضحة»[1] به نظر من وجه مسامحه بودن این است که در این تعریف، بیع را به اثر آن و مُنشا تعریف کرده اند. در حالی که بیع یک انشاء و قرار داد است.

1.1.1.1ناظر بودن تعریف دوم بیع به عقود رضائی

اگر ما بخواهیم تحلیل حقوقی از این تعریف داشته باشیم، به این نکته می‌رسیم که شیخ بر سبب و انشاء در این تعریف تکیه نکرده است. یعنی کانما بر جابجایی و نقل و انتقال تکیه کرده است. بعد بر کلمه علی وجه التراضی را مطرح کرده است. اگر در زمان ما بخواهیم تعریفی که با مشکلات زمان ما بیشتر هماهنگ باشد، تعریف شیخ طوسی کاملتر است. زیرا عقود دو دسته هستند:

    1. یا عقود رضائی هستند. عقودی هستند که طرفین معامله بر آن اتفاق می‌کنند.

    2. یا عقود شکلی هستند. عقودی هستند که دارای شکل معینی هستند. کسی که بخواهد آن عقد را اجرا کند باید ضوابط آن را مراعا کند.

با پیشرفت و توسعه ای که در زمان در بحث معاملات مطرح شده است، اگر بخواهیم مقید به عقود شکلی باشیم، با مشکل مواجه می‌شویم.

عقود زیاد شده است و ارتباطات زیاد شده است. حال بخواهیم با عقود شکلی در همه جا کار کنیم، طبیعتا نمی‌توانیم. مشکل این تعریف این است که با هماهنگ با عقود رضائی است. شاید هدف مرحوم شیخ انصاری نیز این باشد که بیع یک عقد شکلی است و این عقد با عقد رضائی سازگاری دارد. لذا شروع به ایراد گرفتن و اقوال مختلف مقابل آن می‌پردازد. البته عقود رضائی دو گونه هستند: یا مستقل هستند و یا ضمنی هستند. مثلا اگر به صورت صلح باشد مستقل است و اگر به صورت شرط باشد و در ضمن عقد باشد، عقد رضائی ضمنی است. تذکر این نکته لازم است که هر چند که عقود رضائی شکل ندارد اما نباید باعث شود که قانون دور زده بشود. لذا این مطلب این گونه مطرح شده است: الصلح جائز بین المسلمین الا احل حراما و حرم حلالا