< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد سید احمد خاتمی

98/11/30

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: مسائل مستحدثه/ فقه رسانه

خلاصه جلسه گذشته

سخن درباره اذان و اقامه که از رادیو پخش می شود. گفتیم اگر اذان واقامه به صورت مستقیم از رادیو بخش می شود مجزی است. اما اگر پخش غیر مستقیم باشد مجزی نیست یعنی مسقط اذان و اقامه نیست و حکایت آن مستحب نیست. جلسه گذشته حکم حکایت اذان و اقامه گفتیم که مسقط نیست اما استحباب حکایت آنها دارد یا نه؟

درباه استحباب حکایت اذان اگر به صورت غیر مستقیم یا توسط ضیط صوت بخش بشود. گفتیم در روایات سه عنوان داشیتم. عنوان اول، در صحیحه محمد بن مسلم اینکه، اگر اذان موذن را بشنود. عنوان دوم، عنوان منادی بود؛ که روایت آن چنین بود؛ اذا سمعت المنادی ینادی بالاذان و انت علی الخلاء فاذکر الله عزوجل و قل کما یقول الموذن. عنوان سوم، در صحیحه زراره کع فرمود: اذکر الله مع کل ذاکر. این سه عنوان حقیقت در خصوص متلبس بالمبدء هستند یعنی کسی که بالفعل اذان می گوید و یا به اذان منادی می کند و بالفعل ذاکر به اذان است. بنابراین به صدای ضبط شده این عناوین صدق نمی کند. بنابراین مبنای اذان امام راحل که اذان مباشری را از اذن غیر مباشری جدا کردند، روشن شد.

ولی اینجا عنوان اذان را داریم که شامل اذان ضبط صوت می شود. در روایت سلیمان بن مقبل این عنوان آمده است.

وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ السِّنَانِيِّ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ الْقَاسِمِ الْعَلَوِيِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَالِكٍ الْكُوفِيِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ سُلَيْمَانَ الْمَرْوَزِيِّ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ مُقْبِلٍ الْمَدِينِيّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي الْحَسَنِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ ع لِأَيِّ عِلَّةٍ يُسْتَحَبُّ لِلْإِنْسَانِ إِذَا سَمِعَ الْأَذَانَ أَنْ يَقُولَ كَمَا يَقُولُ الْمُؤَذِّنُ وَ إِنْ كَانَ عَلَى الْبَوْلِ وَ الْغَائِطِ فَقَالَ لِأَنَّ ذَلِكَ يَزِيدُ فِي الرِّزْقِ.[1]

سندروایت:

محمد بن احمد سنائی مهمل نیست ولی مجهول متمایل به ضعف است. محمد بن احمد بن سنان است و نزیل الری بوده است و شیخ صدوق از او روایت دارد. حمزه بن قاسم علوی ثقه جلیل القدر و کثیر الحدیث است. جعفر بن محمد بن مالک الکوفی، مجهول است. جعفر بن سلیمان مروزی مهمل است. سلیمان بن مقبل المدینی مهمل است. پس با این روایت نمی توان استنباط نمی کرد روایت ضعیف است.

دلالت روایت:

سوال از استحباب حکایت اذان شده است. در این روایت سخن از اذان است و سخن از موذن نیست. در پاسخ امام علیه السلام فرمود حکایت اذان موجب زیاد شدن رزق می شود. این گونه روایات بنابر تسامح در ادله سنن برای اثبات مستحب بکار می آیند ولی برای اسنباط بکار نمی آید. یعنی بایک روایت ضعیف السند نمی توان سه روایت صحیحه را زیر سوال برد و بگوییم فرقی نمی کند حکایت اذان مستحب باشد حتی اگر از ضبط صوت پخش شود بنابراین حق با امام راحل است.

بخش سوم حکایت اذان و اقامه که از ضبط صوت بخش می شود موجب سقوط اذان و اقامه می شود

سید به عنوان چهارمین راه در عروه فرموده بودند. در اصل حکایت اذان حتی از کسی که تنها اذان می گوید ساقط می شود ولی علما با ماتن همراهی نکرده اند. چون کسی که حکایت می کند یا اذان خودش را می گوید این دیگر حکایت نیست بلکه اذان بالاصاله است و یا چون اذان را می شنود پس سقوط اذان للسماع است نه للحکایه. بنابراین وقتی حکایت پخش مستقیم مسقط نبود، به طریق اولی غیر مستقیم مسقط نیست.

مسألة 6 - يحرم استماع الغناء و نحوه من المحرمات من مثل الراديو، سواء أذيعت مستقيمة أو بعد الضبط في المسجلة.[2]

شنیدن غنا خواه پبخش مستقیم باشد یا غیر مستقیم و نیز دیگر محرمات، حرام است. در سال های قبل به صورت مفصل غنا را بحث کردیم. در تعریف آن به این معنی رسیدیم که غناء عبارت از صوت لهوی که مخصوص مجالس لهو است. به عبارت دیگر آوازه خوانی لهوی که مخصوص مجالس لهوی باشد. این حرام است. اما هر صوتی غناء و هر ترجیع صوتی غنا نیست. بنابر این قرآن هم اگر با صوت لهوی خوانده بشود حرام است. خداوند می فرماید: واجتنبوا قول الزور؛ که مصداق آن غناء است. آنچه غناء از رادیو پخش می شود به جهت استماع و شنیدن حرام است اما به جهت سماع حرام نیست. دراین صورت مسئولیت نهی از منکر را خواهد داشت. در امر به معروف و نهی از منکر احتمال تاثیر شرط است. اما اگر احتمال تاثیر ندهد مانند غناهایی که در زمان طاغوت توسط برخی راننده ها در اتوبوس ها پخش می شد که در صورت نهی از منکر نهی کننده را از اتوبوس پیاده می کردند و چه بسا در مکان خطرناکی پیدا می کردند در این صورت نهی از منکر باید امنیت از ضرر داشته باشد.

مسألة 7 استماع الغيبة إذا أذيعت مستقيمة حرام، و إلا فليس بمحرم من حيث استماع الغيبة، نعم يمكن التحريم من جهات أخر ككشف سرّ المؤمن مثلا و إهانته.[3]

به عنوان غیبت بخواهد تحلیل سیاسی غیبت بکند آیا شنیدن آن حرام یا جایز است؟ در جلسه آینده مطرح می کنیم.

 


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo