موضوع: مسائل مستحدثه/ فقه رسانه/ مساله 10/ اقرار در رادیو

مسألة 10 - لا إشكال في وجوب ترتيب الآثار على الإقرار بواسطة التلفون أو المكبرة‌ أو الراديو و نحوها إذا علم بأن الصوت من المقر و كان ذلك مستقيما لا من المسجلات، سواء كان الإقرار بحق لغيره حتى بما يوجب القصاص أو بما يوجب حدا من حدود اللّه، كما لا إشكال في سماع البينة على حق أو حدّ إذا أقيمت مستقيمة لا من المسجلة و علم أن الصوت من الشاهدين العدلين، و كذا يجب ترتيب الآثار على حكم الحاكم و ثبوت الحق به و كذا الهلال و غيرهما من موارد الحكم مع الشرط المذكور، و الظاهر جواز استحلاف القاضي من عليه الحلف بواسطة المكبرة أو التلفون و حلفه من ورائهما بالشرط المذكور، و الظاهر جريان الحكم في سائر الموارد التي رتب فيها الحكم على إنشاء أو إخبار كالقذف و اللعان و الغيبة و التهمة و الفحش و سائر ما يكون موضوعا للحكم بشرط العلم بكون المتكلم به فلانا أو قامت البينة على ذلك. [1]

اقرار در رادیو و تلوزیون معتبر است؟ و قاضی می تواند بر اساس آن حکم صادر کند؟

امام راحل می فرماید: اگر اقرار به صورت مستقیم پخش شود معتبر است و فرق نمی کند در حضور قاضی باشد یا در حضور مردم در برنامه زنده باشد، مورد قبول است. اما اگر برنامه ضبط شده و غیر مستقیم پخش شود این اقرار معتبر نیست چون حکایت الاقرار است.

وَ رَوَى جَمَاعَةٌ مِنْ عُلَمَائِنَا فِي كُتُبِ الِاسْتِدْلَالِ عَنِ النَّبِيِّ ص أَنَّهُ قَالَ: إِقْرَارُ الْعُقَلَاءِ عَلَى أَنْفُسِهِمْ جَائِزٌ.[2]

سند روایت

اینکه شیخ حر عاملی می فرماید« و روی جماعة» معلوم می شود برای روایت سند پیدا نکرده است. حق با شیخ حر است که این روایت سند ندارد چون روایت را کتاب العوالی اللالی العزیزیة فی الاحادیث الدیبنیة نقل کرده است.

صاحب حدائق کتاب و مولف را زیر سئوال برده و به آن طعن زده است. آیت الله مرعشی نجفی در مقدمه چاپ تحقیق شده، به همه اشکالات پاسخ داده است. به احتمال قوی، اصل حدیث از کتب عامه است مانند حدیث علی الید و الناس مسلطون علی اموالهم که علما آنها را تلقی به قبول و عمل کرده اند.

دلالت روایت

در باب اقرار و شهادت که آیه شریفه می فرماید:« و استشهدوا شهیدین منکم»، در مورد خود اقرار و شهادت است و حکایت آن دو را نمی گوید. و مانند البینه علی المدعی و الیمن علی من انکر، شامل حکایت آن نمی شود.

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ جَمِيلٍ وَ هِشَامٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْبَيِّنَةُ عَلَى مَنِ ادَّعَى وَ الْيَمِينُ عَلَى مَنِ ادُّعِيَ عَلَيْهِ.[3]

سند روایت

جمیل بن دراج است برادر او نوح بن دراج است. چند روز فطحی شد اما سریع مستبصر شد، از اسجلا روات شیعه است. هشام بن سالم جوالیقی است.

دلالت روایت

این بینه و یمن یعنی خود بینه و یمن است و حکایت آن دو نیست. در حالی که ضبط صوت آنها حکایت آن است.

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِيعاً عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ (عَنْ سَعْدٍ يَعْنِي ابْنَ أَبِي خَلَفٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَكَمِ) عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّمَا أَقْضِي بَيْنَكُمْ بِالْبَيِّنَاتِ وَ الْأَيْمَانِ وَ بَعْضُكُمْ أَلْحَنُ بِحُجَّتِهِ مِنْ بَعْضٍ فَأَيُّمَا رَجُلٍ قَطَعْتُ لَهُ مِنْ مَالِ أَخِيهِ شَيْئاً فَإِنَّمَا قَطَعْتُ لَهُ بِهِ قِطْعَةً مِنَ النَّارِ.[4]

سند روایت

روایت دو سند دارد. محمد بن اسماعیل بدقی با بندفر است از مشایخ بلاواسطه کامل الزیارات است. جمیعاً یعنی، ابرهیم بن هاشم و فضل بن شاذان از ابن ابی عمیر نقل می کنند. ابن ابی عمیر از سعد و مراد از سعد، سعد ابن ابی خلف است. روی عن ابی عبد الله و ابی الحسن ثقة.

دلالت روایت

پیامبر می فرماید: بر اساس مبانی قضاوت می کنم و با علم غیب قضاوت نمی کنم. یعنی بر اساس بینه و دلیل قضاوت می کنم. لکن اقرار در تلوزیون و فضای مجازی اگر مستقیم باشد و ضوابط اقرار در آن رعایت باشد معتبر است. اما اقراری که به صورت غیر مستقیم و تحت شکنجه باشد معتبر نخواهد بود. دلیل بر عدم اعتبار اقرار تحت شکنجه روایات است.

روایات عدم اعتبار اقرار با شکنجه

روایت اول:

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ خَالِدٍ قَالَ: سَأَلْتُ‌ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ سَرَقَ سَرِقَةً فَكَابَرَ عَنْهَا فَضُرِبَ فَجَاءَ بِهَا بِعَيْنِهَا هَلْ يَجِبُ عَلَيْهِ الْقَطْعُ قَالَ نَعَمْ وَ لَكِنْ لَوِ اعْتَرَفَ وَ لَمْ يَجِئْ بِالسَّرِقَةِ لَمْ تُقْطَعْ يَدُهُ لِأَنَّهُ اعْتَرَفَ عَلَى الْعَذَابِ.[5]

سلیمان بن خالد اقطع است. از یاران امام صادق علیه السلام تنها فقط سلیمان در قیام زید شرکت کرد و انگشت او در این قیام قطع شد. این روایت صریح است که اقرار زیر شکنجه باشد معتبر نیست.

روایت دوم:

وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ بُنْدَارَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِي الْبَخْتَرِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ ع قَالَ: مَنْ أَقَرَّ عِنْدَ تَجْرِيدٍ أَوْ تَخْوِيفٍ أَوْ حَبْسٍ أَوْ تَهْدِيدٍ فَلَا حَدَّ عَلَيْهِ.[6]

سند روایت

احمد بن ابی عبد الله برقی است. پدر او محمد بن خالد است. ابو البختری، وهب بن وهب کان من اکذب البریه. روایت را ضعیف نمی نامیم بلکه می گوییم روایت ابی البختری است.

دلالت روایت

کسی را عریان کنند و یا بترسانند و زندانی کنند و اقرار کند اقرار او معتبر نیست.

بنابراین اقرار اگر به صورت مستقیم از رادیو و تلوزیون باشد معتبر است و اقرار در برنامه غیر مستقیم معتبر نیست چون بر آن اقرار صدق نمی کند.