< فهرست دروس

درس خارج اصول آیت الله خلخالی

94/08/24

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: تنبيه اول/ اقل و اكثر عقلي/ اقل و اكثر

بحث ما در اقل و اكثر بود كه به تنبيهات رسيديم.

تنبيه اول: شارع به چيزي امر كند و ما شك در اطلاق و يا تقييد كنيم. مثلا مولا امر به سوره فاتحه الكتاب يا ركوع در نماز كند و ما مردد مي شويم آيا اين عمل به صورت مطلق (عمدا يا سهوا ترك شود، بايد عمل اعاده شود) مامور به مولا است؟ و يا اينكه مقيد است و اگر عمل به صورت عمدي ترك شود، بايد اعاده شود و اگر به صورت سهوي ترك شد، نياز به اعاده نيست.

در پاسخ دو نظریه مطرح شده است.

مقدمه:

بايد ابتدا يك مقدمه را ذكر كنيم و آن اين است كه نسبت به اجزاء غير منسي بعد از نسيان يك جزء، امر دارد يا ندارد؟ اگر آنها امر نداشته باشند، كل عمل باطل است و بايد اعاده داشته باشد و اگر امر داشته باشند، بايد گفت كه عمل صحيح است و نياز به اعاده ندارد.

اصل بحث: اگر فردي جزئي را فراموش كرد، آيا بايد دوباره عمل را انجام دهد يا خير؟ (تكيلف منسي ممكن است يا خير؟)

دو قول در مسئله مطرح است:

قول اول: تكليف منسي ممكن نيست. چون اگر فرد جزئي را كه فراموش كند، مثلا ركوع را فراموش كرد، به خطاب ايها الذاكر باشد، در اين صورت انقلابي نيست و اگر به خطاب ايها الناسي باشد، در اين صورت انقلاب است و ناسي، ذاكر قرار داده شده است و ممكن است خطاب به عنوان ديگري كه ملازم با نسيان باشد و نسيان از بين نرود، كه در اين عنوان اختلاف زيادي وجود دارد:

صاحب كفايه مي فرمايد: ما يك عنوان ملازم نسيان تصور مي كنيم به نام عنوان ملازم.[1]

استاد اشكال مي فرمودند كه اين عنوان ملازم چه چيزي است كه با نسيان تصور شود؟ چون نسيان داراي مراتب است و همچنين عنوان ملازم داراي مراتب است و نمي تواند امر كلي باشد و مفيد نمي باشد.[2]

مرحوم نائيني از تقريرات شيخ انصاري كه به ثبت نرسيده نقل مي كند: ما عنوان ناسي را مخاطب قرار مي دهيم و مانعي ندارد و او به غير اجزاء منسي امر شده است و لازم نيست فرد به عنوان خود توجه داشته باشد.

مرحوم نائيني اين تقرير را نمي پسندد و مي گويد ما بايد يك عنوان ملازم با ناسي پيدا كنيم و آن ايها بلغمي المزاج است و اين فرد اگر به ملازمه هم توجه نداشته باشد، اشكالي وجود ندارد. چون تفكيك ميان متلازمين ممكن است.[3]

اشكال به مرحوم نائینی: اين كلام صرف فرض است و حقيقت ندارد. چون اين ملازم به صورت دائما وجود ندارد مخصوصا در نسيان سوره يا تشهد يا اجزاء نماز. چون اين درجاتي دارد، چه چيزي را مي خواهد فراموش كند؟ آيا مي خواهد سوره يس را نسيان كند كه با بلغمي مزاج مي سازد؟ يا سوره توحيد را مي خواهد فراموش كند كه با بلغمي مزاج نمي سازد.


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo