< فهرست دروس

درس خارج اصول آیت الله خلخالی

93/12/03

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: صورت دوم: اختلاف زمان ملاقات با حصول علم اجمالی/ مسئله دوم: حصول علم اجمالی بعد از تحقق ملاقات/ تنبیه دوازدهم: ملاقی شبهه محصوره/ تنبیهات دوران بین محذورین/ اصل احتیاط
خلاصه بحث
سخن در صورت اول از مسئله دوم بود که زمان ملاقات با زمان علم اجمالی متحد باشند مثل اینکه در ظرف آب داشته باشیم که یکی از آنها با لباسی ملاقات داشته باشد و بعد علم اجمالی به نجاست احدالمائین حاصل شود در اینجا نسبت به حکم ملاقی (طهارت و نجاست لباس) بین اعلام اختلاف است که عرض شد شیخ انصاری، قائل به طهارت ملاقی هستند چون رتبه‌ی ملاقی را متاخّر از رتبه ملاقیٰ می‌دانند، بنابراین، اصل، نسبت به ملاقی، بدون وجود معارض، جاری می‌شود.
اما مرحوم آخوند و تبعه سیدناالاستاد، حکم به وجوب اجتناب نمودند چون ملاقی را هم یکی از اطراف علم اجمالی دانستند به این بیان که بعد از ملاقات، علم اجمای جدیدی پدید می‌آید بین اینکه یا ملاقی و ملاقیٰ، نجس است یا طرف دیگر، فیجب الاجتناب عن کلیهما (طرفین) بمقتضی هذا العلم الاجمالی.
لازمه‌ی کلام آخوند تزاید و تکثر اطراف علم اجمالی است اگر ملاقی با شیئ سومی و آن با چهارمی و... ملاقات نماید چراکه با این ملاقات‌ها اطراف علم اجمالی زیاد می‌شود و اجتناب از همه آنها واجب است نظیر آنجایی که یکی ازظرفهای از اطراف علم اجمالی را به دو یا سه یا چند ظرف دیگر تقسیم نماییم که همه آنها اطراف علم اجمالی محسوب شده و اجتناب از همه واجب است.

صورت دوم: اختلاف زمان علم اجمالی با زمان ملاقات
مثال: روز شنبه علم پیدا کنیم که روز پنج‌شنبه، یکی از دو ظرف آب موجود اجمالاً نجس بوده و روز جمعه علم به ملاقات ملاقی (لباس) با یکی از آن اطراف، حاصل شود، حال سوال اینست که حکم ملاقی در این صورت چیست و آیا مثل صورت اول وجوب اجتناب دارد یا خیر؟
نظر سیدناالاستاد در دوره‌ی سابق
ایشان نسبت به ملاقی در این صورت، حکم به برائت نمودند و ملاقی را جزء اطراف علم اجمالی نمی‌دانند چون آنچه معلوم بالاجمال است، همان دو ظرف است که در پنج‌شنبه حاصل شد اما نسبت به لباس ملاقی، احتمال نجاست در آن، شک در حدوث نجاست جدیدی است که چون بدون معارض است، مجرای اصل برائت خواهد بود.
فرق این صورت با صورت اول در همین است که در این صورت، زمان بین نجاست ملاقی و نجاست ملاقیٰ، فاصله ایجاد نموده بر خلاف صورت اول که هر دو در یک زمان حاصل شده است لذا در آنجا گفتیم که ملاقی هم جزء اطراف علم بحساب می‌آید.
عبارت ایشان در تقریب این نظریه اینست که میفرمایند:
قال رحمه الله: فقد ذكرنا في الدورة السابقة عدم وجوب الاجتناب عن الملاقي فيها، لأن المعلوم بالإجمال هي النجاسة المرددة بين الماءين في مفروض المثال، و أما الثوب فليس من أطراف العلم الإجمالي، فيكون الشك في نجاسته شكا في حدوث نجاسة جديدة غير ما هو معلوم إجمالا، فلا مانع من الرجوع إلى الأصل فيه.[1]

و الحق ان یقال: حکم ملاقی در این صورت همان حکم وجوب اجتناب در صورت اول است هر چند زمان علم اجمالی با زمان ملاقات، مختلف است چون تنجیز احکام، به علم است یا علم وجدانی تفصیلی یا علم اجمالی، نه واقع و خارج و در اینجا در این صورت هم علم اجمالی برای تنجیز وجود دارد و اختلاف زمانها هم تاثیر و دخالتی نسبت تنجیز احکام واقعیه ندارد.
و به عبارت دیگر، گرچه إنائین و ملاقی به وجود خارجی از هم جدا هستند اما به وجود علمی، مختلف نیستند و ملاک هم در تنجبز احکام به وجود علمی أشیاء است نه به وجود خارجی آنها.
قال رحمه الله: و لكن الظاهر عدم الفرق بين الصورتين و وجوب الاجتناب عن الملاقى في الصورة الثانية أيضا، إذ المعلوم بالإجمال فيها و ان كان سابقا بوجوده الواقعي على الملاقاة، إلا أنه مقارن له بوجوده العلمي. و التنجيز من آثار العلم بالنجاسة لا من آثار وجودها الواقعي، و حيث ان العلم الإجمالي متأخر عن الملاقاة فلا محالة يكون الملاقى بالكسر أيضا من أطرافه. و لا أثر لتقدم المعلوم بالإجمال على الملاقاة واقعا، فانا نعلم إجمالا يوم السبت - في المثال المتقدم - بان أحد الماءين و الثوب نجس، أو الماء الآخر وحده، فيكون نظير العلم الإجمالي بنجاسة الإناء الكبير أو الإناءين الصغيرين، فلا يمكن إجراء الأصل في الملاقى بالكسر -، لعين ما ذكرناه في الصورة الأولى، فيجب الاجتناب عنه أيضا.[2]
ما خلاصه این بیان را به این صورت نوشتیم که عبارتست از؛
یک: مفروض کلام، نجاست احدالإنائین است در روز پنج‌شنبه.
دو: روز شنبه، مکلف، علم دارد به نجاست احدالانائین در پنج‌شنبه.
سه: همچنین علم دارد به ملاقات ثوب با یکی از إنائین در روز جمعه.
چهار: علم اجمالی دارد به نجاست یکی از ملاقی و ملاقیٰ، یا طرف دیگر علم اجمالی.
پنج: مقتضای این علم اجمالی، اجتناب است از همه اطراف (ملاقی و ملاقیٰ و طرف دیگر).
شش: نتیجه اینکه، نمی‌شود نسبت به ملاقی، اصل عدم جاری نمود.
خلاصه اینکه فرقی بین دو صورت مسئله دوم وجود ندارد.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo