موضوع: مقتضای دلالت آیه/ بیان موانع دلالت آیه بر مفهوم

 استاد، بعد از تبریکِ عیدِ میلادِ حضرت معصومه علیهاالسلام و دعا برای دفع شرّ دشمنان از سر مسلمانان، ادامه بحث سال گذشته را، به این صورت شروع نمودند.

  بحث در حجیت خبر واحد بود که برای اعتبارش به ادله اربعه و همچنین سیره تمسک شده است که تفصیل هر کدام خواهد آمد.

 استدلال به آیه نباء

 مهمترین آیات مورد استدلال، آیه نباء و آیه نفر می‌باشد.

 نسبت به آیه نباء، در دو جهت بحث شده است؛

 یک: بحث در مقتضی، یعنی آیا آیه دلالت بر حجیت خبر واحد می‌کند یا خیر؟

 دو: بحث در وجود مانع، یعنی بنابر وجود چنین دلالتی، آیا مانعی در مقابل آن، وجود دارد یا خیر؟ در تحقیق که انجام شد شش مانع یا به تعبیری شش شبهه در مقابل آن دلالت وجود دارد که باید بررسی شود.

 بحث از مقتضی

 سخن در این مقام، در موضوع وجوب تبیّن در آیه می‌باشد که سه احتمال مطرح است؛

 احتمال اوّل: موضوع حکم، نباء است که اگر فاسق بیاورد تبیّن لازم است و اگر عادل بیاورد، تبیّن واجب نیست، بنابر این احتمال، آیه مفهوم داشته و دلالتش بر مطلب (حجیت خبر)تمام خواهد بود.

 احتمال دوم: موضوع، الجائی بالنباء باشد، طبق این احتمال هم دلالتش بر اعتبار خبر، تامّ است.

 احتمال سوم: موضوع حکم وجوب تبیّن، الفاسق باشد، شرط در اینجا إن جاء بنباء می‌باشد، یعنی فاسق، اگر خبر آورد، تبیّن واجب است و اگر خبر نیاورد، تبیّنی در کار نیست.

 طبق این احتمال که سیدناالاستاذ هم، بر آن تأکید داشتند، آیه مفهوم ندارد و دلالت بر حجیّت خبر واحد نمی‌کند بلکه جمله شرطیه برای بیان موضوع آمده نظیر اینکه گفته شود: «إن أعطیتک درهما فتصدّق به» که در صورت نبود شرط چیزی (موضوعی) نیست تا حکم داشته باشد، پس به تعبیری در آیه مقتضی وجود ندارد تا از وجود یا عدم مانع، صحبت شود.

 بحث از موانع

 بر فرض وجود مقتضی و دلالت آیه، بحث از شبهات و موانعی پیش می‌آید که در مقابل این دلالت قرار دارند و باید بررسی شوند.

 فهرست آنها، که شش مورد می‌باشند عبارتند از؛

 یک: تقدّم عموم تعلیل بر مفهوم آیه

 دو: عدم حکومت مفهوم بر عموم تعلیل

 سه: تقدّم دو علت بر یک مفهوم

 چهار: تقدیم مفهوم، مستلزم تقدّم ما حقّه التأخیر است.

 پنج: امر به تبیّن، ارشاد عقلی است، در نتیجه آیه مفهوم ندارد.

 شش: خروج مورد (ارتداد بنی المصطلق) از تحت مفهوم و منطوق آیه، بلکه اثبات آن، نیاز به اقامه بیّنه است.

 تفصیل این امور در تتمّه بحث خواهد آمد.