< فهرست دروس

درس خارج اصول آیت الله خلخالی

92/01/28

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع: بررسي ادله اخباريها
 بحث ما با بعضي از اخباريين به اينجا رسيد كه گفتيم براي سخنشان شش وجه بيان كردند كه دو وجه آن منع كبروي مي كند و چهار وجه ديگر آن منع صغروي، به هرحال سه وجه از وجوه صغروي قبلا گذشت كه خلاصه اش اينست:
 وجه اول: قرآن مشتمل بر رموزي است كه براي ما ظاهر نيست مثل حروف مقطعه كه در اوائل بعض سور آمده است.
 جواب:
 اولا: اين سخن با تحقق اعجاز قرآن در خارج بين مردم كه برخي ايمان آوردند و برخي افتراء سحر مبين را زدند منافات دارد.
 ثانيا: روايات داله بر عرضه روايات متعارضه به قرآن براي تشخيص صحيح از سقيم آن، شاهد صدقي بر جواز تمسك به كتاب عزيز مي باشد، بنابراين ظاهر قرآن قابل فهم است.
 وجه دوم: ما رواياتي داريم بر اينكه قرآن داراي مضامين فوق العاده اي است كه از فهم بشر بيرون است مگر اينكه شخص، مخاطب قرآن باشد كما جاء في الخبر " انما يعرف القرآن من خوطب به " [1] و وجه اين انحصار در فهم را هم چنين بيان كردند كه مردم در تمام امورشان به پيامبر و اهل بيت ايشان رجوع كنند و تحت حاكميت و نظارت آنها عمل نمايند.
 جواب: كلام قرآني دو جهت دارد:
 1- ظواهر آن، براي همه عارفين به لغت قابل فهم است و شاهد آن تعابيري است كه گاهي مخاطب عام است مثل يا ايها الذين آمنوا ... و يا بني آدم ... و... .
 البته مخفي نماند همانطور كه در مقدمه گذشت، فهم آن نياز به تحصيل مقدماتي مي باشد كه از جمله آن مقدمات، تعليم و فراگيري از محضر حضرات معصومين عليهم السلام مي باشد.
 2- بطون قرآن، كه فقط از راه معصومين عليهم السلام قابل دست رسي مي باشد و مراد امثال اين اخبار فهم بطون قرآن مي باشد .
 وجه سوم: اينست كه قرآن ظهور دارد ولي مسلما بهمراه قرائن منفصله است كه موجب تغيير ظاهر آن و مانع عمل به آن مي شود وچون ما از آنها، اطلاع نداريم! حق تمسك نيز،نداريم و به اصطلاح علمي اجمال حكمي دارد.
 جواب: وجود اين قرائن تنها وجوب فحص را اثبات مي كند نه اينكه ظواهر اصلا حجت نباشد نظير آنچه در اطلاقات و عمومات روايات وجوب فحص مي آيد كه بعد از فحص تمسك جايز خواهد بود.
 وجه چهارم: رواياتي [2] داريم كه دلالت دارند بر وقوع تحريف در قرآن كريم كه وجود اين مطلب نه با فحص قابل حل است و نه با جريان اصل عدم القرينه، چرا كه شك در وجود قرينه نيست بلكه شك در قرينيت موجود مي باشد يعني در آياتي كه بوده و تحريف شده احتمال قرينيت هست.
 جواب: مرحوم استاد خويي مي فرمايند جواب تفصيلي آنرا در البيان گفته ايم [3] كه اولا: اصلا تحريفي صورت نگرفته است و دليل آن چند امر است:
 يك: وجود كاتبين وحي كه به تاكيد خود پيامبر اقدام به ثبت و نگارش قرآن مي كردند.
 دو: دلالت آيه شريفه "انا نحن نزلنا الذكر و انا له لحافظون " [4] كه وعده الهي بر حفظ آن از تحريف را مي رساند.
 سه: رواياتي نام برده شده، يا در سند ضعيف دارد و يا در دلالت مرادشان تحريف نيست بلكه تقديم و تاخير آيات مي باشد كه اينهم قبول نمي باشد.
 چهار: با فرض وقوع تحريف، مانعي براي تمسك به ظاهر باقي آيات، به دليل ارجاع ائمه عليهم السلام به آنها، نمي باشد.
 موانع كبروي:
 اما دو وجهي كه منع كبروي مي كند عبارتند از:
 وجه اول: به بيان خود قرآن قرآن داراي دو قسم آيات مي باشد 1_ محكمات 2_ متشابهات قوله تعالي : "منه آيات محكمات هن ام الكتاب و اخر متشابهات ..." [5] كه محكم همان نص مي باشد كه احتمال خلاف در او نمي رود و بقرينه مقابله منظور از متشابه آيه اي است كه احتمال خلاف در او وجود دارد كه دو مورد است 1_ ظواهر 2_ مجملات. پس به تصريح خود قرآن ظواهر آن حجت نمي باشند و لا اقل اگر شك در شمولش كنيم مي شود مشكوك الحجية كه در اينصورت، از درجه اعتبار ساقط مي شود.
 جواب: اولا: تشابه، عبارتست از چيزي كه دو طرفش مساوي و يكسان باشد لذا اصلا شامل ظواهر نمي شود چون در ظواهر يك طرف آن بر ديگري ترجيح دارد.
 ثانيا بنابر احتمال شمول، خدشه اي به اعتبار ظواهر وارد نيست چون دليل اعتبار آن بناء عقلاء مي باشد كه اين احتمال رادع بحساب نمي آيد تا مانع حجيت ظواهر گردد. [6]


[1] . الوسائل ج27 ابواب صفات القاضي باب9 ح 1و10 و..
[2] . الكافي، ج8، ص125، حديث 95.
[3] . موسوعه الامام الخوئي، ج50 ، ص207 تا ص220.
[4] . سوره حجر آيه 9.
[5] . سوره آل عمران آيه 7
[6] . مصباح الاصول از موسوعه الامام الخوئي، ج47، ص145.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo