< فهرست دروس

درس خارج اصول آیت الله خلخالی

90/10/13

بسم الله الرحمن الرحیم

 فرع دوم: تمسك به عام در شبهات مفهوميه
 
 عرض شد كه اين مسأله به چهار صورت قابل تصوير هست؛ چون مخصص یا متصل است و یا منفصل و در هر یک یا دوران امر بین اقل و اکثر است و یا بین متباینین.
 صورت اول
 اگر عام به مخصص متصل تخصيص بخورد و اجمالش دائر بين اقل و اكثر باشد مثل اكرم العلماء الا الفساق منهم که فاسق مردد بين اقل و اكثر است در اين صورت اجمال خاص به عام سرايت مي كند و لذا از حجيت ساقط مي شود زيرا خاص مجمل است و متصل و لذا اصل لفظي (عام) را نمي توان مورد تمسك قرار داد و بايد به اصل عملي مراجعه كنيم.
 مقتضاي اصل عملي
 اصل عملي نيز پاسخ نمي دهد زيرا بايد تقييد اكرام علماء به فساق را ملاحظه كرد كه تقييد ترخيصي است يا تقييد الزامي؟ تقييد ترخيصي يعني اكرام علماء واجب است ولي اكرام فساق مورد ترخيص است و تقييد الزامي يعني اكرام علماء واجب است و اكرام فساق جائز نيست.
 حال اگر تقييد ترخيصي باشد در مورد مرتكب صغيره اصل برائت جاري مي شود ولي اگر تقييد الزامي باشد در مورد مرتكب صغيره دوران بين محذورين مي شود كه اصل تخيير است.
 پس امر دائر بين اصالة البرائة و اصالة التخيير است كه فرق علمي دارند، يعني اصالة البرائة حكم عقل است و اصالة التخيير، حكم شرعي است.
 صورت دوم
 اگر مخصص منفصل بوده و دائر بين اقل و اكثر باشد، مثل اکرم العلماء و لاتکرم فساق العلماء؛ در اینجا قطعاً ظهور عام منعقد شده است و سپس خاص مجملي آمده است، لذا مي توان به اصل لفظي مراجعه كرد، زيرا قدر متيقن خاص، مرتكب كبيره است و به اين مقدار عام را تخصيص مي زند و اما مرتكب صغيره تحت عام باقي می ماند زيرا از طرفی مانعي از شمول عام براي مرتكب صغيره نيست و از طرف دیگر شمول خاص برای مرتكب صغيره مشكوك است و در نتیجه نمي تواند عام را تخصيص بزند.
 صورت سوم
 اگر مخصص متصل و دائر بين متباينين باشد مثل اينكه بگويد اكرم العلماء الّا زيد بن عمرو كه مردد بين دو نفر است.
 در اينجا اجمال خاص به عام سرايت مي كند و در نتیجه تمسک به عام جایز نیست و باید به اصل عملی رجوع کرد که می گوید چون در اینجا علم اجمالی داریم باید دید مقتضای او این است که هر دو را باید اکرام کرد یا نه؟
 

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo