< فهرست دروس

درس خارج اصول آیت الله خلخالی

90/08/30

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع بحث : مفهوم حصر
 
 افاده حصر در انما
 اتفاق اهل ادب و تبادر بر این است که انما مفید حصر است
 قال الله تعالی: إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذينَ آمَنُوا الَّذينَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ مائدة : 55
 سیدنا الاستاد ره در بحث انما این آیه را بررسی کرده است و شبهه و اشکال فخر رازی را پاسخ داده است البته فخر رازی بحث انما در حصر را که نفی می کند به جهت لغت نیست بلکه به جهت اعتقادی است
 فرمایش آیت الله خوئی ره
 آیه ظهور دارد در اینکه الَّذينَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ صفات شخصی معین است و اگر انما حصر را برساند مطلب در ولایت امیرالمؤمنین تمام است ولی فخر رازی می گوید این صفات کلی و عمومی است و انما هم بر حصر دلالت نمی کند
 اشکال فخر رازی
 فخر رازی 2 آيه دیگر آورده است که نقض حصر انما می کند:
 1- إِنَّما مَثَلُ الْحَياةِ الدُّنْيا كَماءٍ أَنْزَلْناهُ مِنَ السَّماءِ؛ يونس : 24
 و شکی نیست که مثل های دیگری نیز برای دنیا هست و لذا انما جصر را نمی رساند.
 2- إِنَّمَا الْحَياةُ الدُّنْيا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ إِنْ تُؤْمِنُوا وَ تَتَّقُوا يُؤْتِكُمْ أُجُورَكُمْ وَ لا يَسْئَلْكُمْ أَمْوالَكُمْ؛ محمد : 36
 و شکی نیست که لعب و لهو در غیر دنیا نیز حاصل است
 پاسخ
 در این دو آیه الدنیا صفت الحیاة است یعنی الحیاة الدانیة لیس الا لعب و لهو نه اینکه الدنیا مضاف الیه باشد و آقای فخر رازی میان این دو خلط کرده است.
 مفهوم عدد
 اگر مولا بگوید تصدّق بعشرة‌ دراهم آیا نسبت به اقل و اکثر مفهوم دارد یا نه ؟ یعنی می گوید که کمتر یا زیادتر نباید بدهی یا خیر ؟
 پاسخ این است که خیر الا اینکه نسبت به اقل باید بگوییم قاعدهی اشتغال جاری است یعنی اگر چنانچه کمتر از ده درهم بدهی قاعده اشتغال ذمه می گوید باید ده درهم بدهی تا ذمه ات فارغ شود ولی از خود جمله مطلبی را نسبت به نقیصه نمی فهمیم و نسبت به اکثر هم جمله مفهومی ندارد مگر اینکه دلیل خاصی در بین باشد
 بنابراین مفهوم عدد مانند مفهوم لقب ثابت نیست.
 بحث در عام و خاص
 پیش از ورود به بحث مقدماتی را ذکر می کنیم :
 مقدمات بحث
 مقدمه اول:
 عام در لغت به معنای شمول است یعنی به حسب لغت و عرف جمیع افراد را شامل شده و در بر می گیرد؛ و در اصطلاح هم به معنای ادوات خاصی است که برای شمول وضع شده است مانند کل.
  مقدمه دوم:
 فرق بین عام شمولی و بدلی در این است که اولی تمام افراد را شامل می شود مثل کل اما دومی یکی از افراد را علی البدل شامل می شود.
 مقدمه سوم:
 عام بر سه قسم است: استغراقی،‌ مجموعی و بدلی؛ عام استغراقی این است که تمام افراد را شامل می شود؛ عام مجموعی یک واحد است که شامل مجموع افراد بما هو مجموع می شود و عام بدلی هم تعریفش گذشت.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo