موضوع بحث : مفهوم حصر

 

 تفاوت الّای استثنائی و الّای صفتی

 فرمایش محقق نائینی ره در مقام اثبات

 اگر مراد الای استثنائی باشد مستثنی باید منصوب باشد و لذا نصب علامت الای استثنائی است و اگر مرفوع باشد الای صفتی است

 سپس ایشان طبق این تفاوت سه فرع در مسئله آورده است :

 الف) در انشائیات؛ اگر مولا بگوید اکرم القوم الا زیدٌ «الا» وصف است برای قوم به اینکه می گوید قومی که این صفت دارد غیر زید است در نتیجه باید همه قوم اکرام شود ولی اگر بگوید اکرم القوم الا زیداً باید همه قوم به جز زید را اکرام کند

 ب) در اقرار؛ در مثال له علیّ عشرة دراهم الا درهماً معنایش ثبوت 9 درهم است ولی در مثال له علیّ‌ عشرة‌ دراهم الا درهمٌ معنایش اقرار به 10 درهم است برای اطلاع بیشتر به کتاب جواهر کتاب اقرار مراجعه شود.

 ج) در اعتراف؛ در مثال لیس له علیّ شیء الا درهماً یک درهم ثابت می شود ولی در مثال لیس له علیّ شیء الا درهمٌ هیچ چیزی ثابت نمی شود.

 این بود تمام کلام در فرق الای استثنائی و الای صفتی؛ برمی گردیم به اصل بحث :

 فرمایش صاحب کفایه در استفاده حصر از الای استثنائی

 صاحب کفایه پس از اینکه معنای حصر را در استثای از اثبات به نفی و از نفی به اثبات مطرح می کند و دلیل آن را تبادر می گوید بحثی را با ابوحنیفه شروع می کند و سه پاسخ از سوال و اشکال وی می دهد ولی طرح و بیان اشکال ایشان و حنفیه را نمی گوید

 توضیح استدلال ابوحنیفه در «لاصلاة الا بطهور»

 استثنای از نفی به اثبات مثل لاصلاة‌ الا بطهور و نیز ماجائنی القوم الا زیدا اگر مفید حصر باشد دارای اشکال است زیرا لازمه حصر این است که لم یتحقق صلاة و لم یتحقق مجیء الا طهارة‌ و زید یعنی لازمه اش این است که اگر طهارت موجود شود قطعا صلاة موجود شده است و هذا من افحش الاغلاط

 اشکالات صاحب کفایه بر کلام ابوحنیفه

 اشکال اول

 معنای عبارت لا صلاة الا بطهور آنچه شما گفتید نیست بلکه معنایش این است که لا وجود للصلاة الجامعة‌ للاجزاء و الشرائط الا ان یکون مع الطهارة

 اشکال دوم

 استعمال در این جمله مع القرینه است مثل جمله رایت اسدا فی الحمام یعنی نماز با طهارت کأنّ‌ صلاة است نه اینکه واقعاً‌ صلاة باشد

 اشکال سوم

 خبر «لاصلاة» موجودٌ نیست بلکه «ممکنٌ» است یعنی لا صلاة ممکنة الا بوجود الطهارة یعنی اگر طهارت ممکن نباشد نماز نیز ممکن نیست و با طهارت، صلاة فقط امکان ثبوت دارد نه فعلیت ثبوت.